کاری باید کرد، قضیه جدی است/ محسن کرمانشاهی

بخش اول

تقریبا هر روز یک فاجعه مانند سیل، گردبادهای کشنده و سهمگین، بی آبی و آتش سوزی جنگل ها در جهان اتفاق می افتد. و هر بار تعداد بیشتری از مردم جان و یا هستی خود را به علت گرم شدن زمین از دست می دهند. همانطور که شاهد هستیم طبق پیش بینی ها هر بار تعداد و شدت این حوادث بیشتر و بیشتر می شوند.

آب شدن یخ های قطبی، باران های سیل آسای اخیر و توفان های خانمان برانداز را به ارمغان آورده اند. آب و هوای نامتعادل و بی سابقه ای که با آن روبرو هستیم حاصل افزایش گرماست. به نظر می رسد که اکثر مردم چشم هایشان را بر روی این بلاها بسته اند و این حوادث را بلاهای طبیعی می پندارند. خیلی ها هم تصور می کنند که این فجایع فقط برای دیگران اتفاق می افتد. تعدادی هم خود را ناتوان می بینند و فکر می کنند که به هر حال کاری از دستشان برنمی آید.

افزایش دما نتیجه ی فعالیت های بشر

تقریباً همه ی دانشمندان معتقدند که افزایش دمای اقیانوس ها و جو زمین به دلیل فعالیت انسان هاست، بویژه فعالیت هایی مانند مصرف سوخت فسیلی و از بین بردن جنگل ها که سبب افزایش گازهای گلخانه ای در آتمسفر می شود.

این اصل توسط هیچ مجمع علمی در جهان رد نشده است و همه موسسات بین المللی نقش انسان را در گرم شدن سطح زمین اساسی خوانده اند.

در طول قرن بیستم دمای زمین حدود ۷۴/۰ درجه سانتیگراد بالا رفت. براساس تخمین مرکز بین المللی تغییر آب و هوا Intergovernmental Panel on Climate Change گرمای سطح زمین تا سال ۲۱۰۰ بین ۴/۶ ـ ۱/۱ درجه افزایش خواهد یافت. (۱)

افزایش دما سبب بالا آمدن سطح آب دریاها، تغییرات شدید جوی و افزایش مساحت صحراها خواهد شد. گرمای شدید از بین رفتن گونه های بسیاری از حیوانات و گیاهان و محصولات زراعی را به دنبال خواهد داشت.

پیش بینی می شود که اگر افزایش دما به حدود ۴ درجه برسد، زندگی انسان در بیشتر نقاط زمین غیرممکن خواهد بود. حتی با افزایش کمتر از این هم به دلیل به مخاطره افتادن محیط زیست، زندگی انسان در روی زمین با خطر جدی روبرو خواهد شد.

این نمودار تغییر درجه حرارت را در طی دو هزار سال گذشته نشان می دهد

برطبق گزارش موسسه گودارد ناسا Nasa’s Goddard Institute of Space Studies (GISS) زمین در طی سال های ۲۰۱۰-۲۰۰۵ بالاترین درجه حرارت را در طول تاریخ خود داشته است.

قابل توجه است که به علت عمق آب و پدیده ی تبخیر، آب اقیانوس ها خنک تر از سطح خشکی ها هستند. به همین دلیل افزایش دما در نیمکره ی شمالی که خشگی بیشتری دارد، از نیمکره ی جنوبی بیشتر است.

حتی اگر ما بتوانیم میزان گازهای گلخانه ای را در حد سال ۲۰۰۰ پائین بیاوریم باز هم افزایش دما حدود ۵/۰ درجه خواهد بود که تغییرات جوی عمده ای را ایجاد می کند.

تبادل حرارت را در جو زمین/ارقام براساس وات در مترمربع است.

انواع گازهای گلخانه ای

گازهای گلخانه ای طبیعی عبارتند از بخار آب، اکسید کربن، متان و اوزون.  قدرت افزایش دمای متان ۷۲ برابر گاز کربنیک است.  

پس از انقلاب صنعتی فعالیت های انسان سبب افزایش اکسید کربن، متان، اوزون، و اکسید ازت در جو شده است. از ۱۷۵۰ میلادی تاکنون اکسید کربن ۳۶ درصد و متان ۱۴۸ درصد افزایش نشان می دهند. سه چهارم این مقدار در اثر مصرف سوخت فسیلی و باقیمانده در اثر از بین رفتن جنگل هاست.

به علاوه از بین رفتن خاک های یخزده یPermafrost  حاشیه ی قطب ها که دارای مقدار زیادی متان و اکسید کربن هستند، می تواند توازن را به شدت به هم زده و عمق فاجعه را دو چندان کند.

جالب است بدانید که در پیش بینی سال ۲۰۰۷ IPCC اثر افزایش گازهای گلخانه ای حاصل از ذوب شدن Permafrost ها به حساب آورده نشده است.

پیش بینی افزایش دما

این نمودار افزایش گرمای سطح زمین را در صورتیکه هیچ اقدامی از طرف انسانها در جهت تعدیل درجه حرارت صورت نگیرد، نشان می دهد

 

همانطوری که ذکر شد، هم اکنون گرم شدن تدریجی هوا و حوادث به اصطلاح طبیعی جان بسیاری را در معرض خطر قرار داده است.

گردبادهای کشنده، آتش گرفتن جنگل ها، سیل، زیر آب رفتن جزایر کوچک، نابودی بومی هایی که در ارتفاعات زندگی می کنند، و تغییرات عمومی در سلامت انسانها به علت آلودگی محیط زیست نمونه های بارزی از این تأثیرات در زندگی امروز بشر است.

هر سال که اقدامات برای کنترل دما به تعویق بیفتد حل مشکل سخت تر خواهد بود و نیاز به روش های جدی تر برای آهسته کردن این روند خطرناک خواهیم داشت. تولید اکسید کربن در سال ۲۰۱۰ در طول تاریخ بی سابقه بوده است.

قرارداد کیوتو Kyoto Accord 

در سال ۱۹۹۷ طرح کیوتو توسط موسسه تغییر آب و هوای سازمان ملل United Nations Convention on Climate Change  به ۳۷ کشور صنعتی اعلام شد. طبق این طرح چون کشورهای توسعه یافته مسئول اصلی افزایش گازهای گلخانه ای در ۱۵۰ سال اخیر هستند، از این کشورها خواسته شده است که مسئولیت بزرگتری را در کاهش این گازها به عهده بگیرند.

تطابق

چون به هر حال با افزایش دما روبرو هستیم، لازم است انسان ها روش هایی را برای تطبیق با تغییرات جوی اتخاذ کنند. این اقدامات در سطح کشور و دنیا و حتی به طور خصوصی توسط افراد بشر باید صورت گیرد.

البته قدرت انطباق به شرایط اقتصادی هر کشور بستگی دارد. واضح است که مردم مناطق فقیرتر در معرفی خطر جدی تر و عاجل تری هستند. هرچند  همانطور که می بینیم مردم ممالکی مانند کانادا و ایالات متحده نیز مرتباً قربانی حوادث ناشی از افزایش دما هستند.

اقدامات محدودی در این جهت صورت می گیرد ولی این اقدامات به هیچ وجه با سرعت تغییرات هماهنگی ندارند.

اقدامات بین المللی

بیشتر کشورها عضو موسسه تغییر دمای سازمان ملل هستند. United Nation’s Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) هدف این سازمان کنترل تأثیرات خطرناک جوامع انسانی در سیستم جوی است. این سازمان سعی دارد تا با حفظ محیط زیست از کاهش تولید مواد غذایی جلوگیری و بنابراین امکان توسعه ی اقتصادی برای کشورهای توسعه نیافته را تأمین نماید.

پایه های این سازمان در سال ۱۹۹۲ میلادی ریخته شد و حاصل فعالیت های آن معاهده ی کیوتو است.

در اوایل قرن بیست و یکم، جرج بوش و استفن هارپر که از حزب محافظه کار در آمریکا و کانادا به قدرت رسیدند، به مقابله با عهدنامه ی کیوتو برخاستند و باعث متوقف شدن اقدامات در جهت اجرای این عهدنامه به حساب می آیند.

در پانزدهمین نشست  که در کپنهاگ دانمارک در سال ۲۰۰۹ با شرکت ۱۴۰ کشور تشکیل شد، طرح کنترل و محدود کردن افزایش دما در حدود ۲ درجه سانتیگراد مطرح شد.

در شانزدهمین نشست این مجمع در مکزیک در سال ۲۰۱۰ کشورها برای کنترل دما در حدود ۲ درجه به یک موافقت ضمنی (نه قرارداد لازم الاجرا) دست یافتند، اما متأسفانه هیچ تضمینی برای یک اقدام جامع بین المللی در حال حاضر وجود ندارد.

آگاهی عمومی

آمار موسسه گالپ Gallop Polls نشان می دهد که یک سوم مردم جهان اصلا از افزایش دما خبر ندارند. در حالی که مردم اروپا در فکر این هستند که چه کار می شود کرد، مردم آمریکای شمالی هنوز در چم و خم این هستند که آیا افزایش دما در نتیجه ی فعالیت های انسان است یا خیر؟

آمار سال ۲۰۰۹ یک مرکز تحقیق آمریکایی Pew Research Center نشان داد که به طور کلی مردم آمریکا افزایش دما را جدی نمی گیرند. فقط ۳۵ درصد جمهوری خواهان (محافظه کاران) تغییر آب و هوا را باور کرده اند. ۵۹% مردم به اشتباه تصور می کنند که دانشمندان در این مورد اتفاق نظر ندارند.

براساس آمار ۲۰۱۰ موسسه ی گالوپ فقط ۵۳% آمریکایی ها افزایش دما را یک خطر جدی برای خود یا خانواده ی خود به شمار می آورند. این در حالی ست که مردم کشورهای آمریکای لاتین بیشترین اهمیت را برای افزایش گرما قائلند.

نظریات مخالف

تقریباً همه ی دانشمندان و موسسات علمی تغییرات آب و هوا را یک خطر جدی برای بقای انسان به حساب می آورند. مراکز علمی بیشتر کشورها به دولتمردان هشدار داده اند که شروع اقدامات جدی در این مورد بسیار ضروری است.

هرچند موسساتی مانند انستیتوی سرمایه گذاری آزاد Competitive Enterprise Institute که با هدف ترویج تجارت آزاد Free Trade در سال ۱۹۸۴ ایجاد شده است، بخشی از فعالیت های خود را برای به چالش کشیدن یافته های مربوط به افزایش دمای زمین اختصاص داده است. به علاوه شرکت نفی اکسان موبیل ExxonMobil و برخی از زعمای حزب جمهوری خواه آمریکا موسساتی را تشکیل داده اند تا با این یافته ها به مخالفت برخیزند. بسیاری از این موسسات فاقد پایه ی علمی برای اظهارنظر در این مورد هستند. جالب است در حالی که گوینده ی شرکت اکسان موبیل اعلام می کند:”ما معتقدیم تغییر دما یک مسئله ی جدی است و اقدامات عاجل برای کنترل آن باید شروع شود” این شرکت به ۴۰ گروه تکذیب کننده افزایش دما مساعدت مالی می کند.

بانک آلمان Deutsche Bank هم دپارتمانی به نام Institutional Climate Change Investment Division(DBCCA) به این منظور تأسیس کرده است.

در سال های اخیر بعضی از شرکت های نفتی از مواضع قبلی شان عقب نشینی کرده اند و خواستار ایجاد مکانیسم هایی برای کاهش دمای زمین شده اند.

در مقالات آینده نقش بازدارنده ی استفن هارپر و دولت محافظه کار کانادا در به اجرا درآمدن معاهده ی کیوتو و هر موافقت نامه ی بین المللی دیگر را در این مورد به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

همچنین روش های اساسی که هر یک از افراد بشر و دولت ها به طور اعم برای مهار کردن فاجعه و معضل فعلی باید به کار گیرند را به تحریر خواهم کشید.

۲۰ جون ۲۰۱۱

۱ـ اطلاعات موجود در این مقاله از بخش Global Warming سایت اینترنتی ویکیپدیا گرفته شده است. علاقمندان می توانند برای کسب اطلاعات بیشتر به این سایت یا سایر مقالات مربوط به افزایش دما مراجعه نمایند.