نام “برایدل پت” (Bridle Path) برای بسیاری از تورنتویی‌ها آشنا است، گرچه پای شمار بسیار کمی از آن‌ها به آن باز می‌شود و احتمالا کمتر کسی می‌تواند آن‌را روی نقشه‌ی شهر نشان دهد (ما درگوشی به شما می‌گوییم: نزدیک‌های بی‌ویو و لارنس است)، اما راه‌های زیادی برای شناختن این محله که به “خیابان میلیونرها” (Millionaires Row) نیز معروف است، هست. مثلا اگر فیلمِ معروف “دختران گستاخ” (Mean Girls) را دیده باشید خانه‌ی رجاینا جورج درست وسط همین محله است.
و البته مشاهیری که در برایدل پت زندگی می‌کنند یکی دو تا نیستند: از کنراد بلک، ثروتمند معروف که این روزها به جرم تخلفات مالی در آمریکا در زندان است تا پرینس، خواننده‌ی مشهور و سلن دیون، خواننده‌ی افسانه‌ای کانادا که در ایران با “تایتانیک” شناخته می‌شود.
تظاهرات ایرانیان مقابل خانه خاوری در تورنتو
این روزها اما یکی از خانه‌های حسابی اشرافی این محله ساکنی پیدا کرده که ایرانی‌های بسیاری را به دنبال “احوال‌پرسی” از او به دم درش فرستاده.
محمودرضا خاوری، مدیر عامل ایرانی-کانادایی بانک ملی ایران، که در پی دست داشتن احتمالی در ماجرای اختلاس ۳ میلیارد دلاری، بزرگترین اختلاس تاریخ ایران، به تورنتو گریخته، به خانه‌ای در این محله رفته و چنان هم قایم شده که هنوز جوابی به خبرنگارهای بی بی سی و تورنتو استار و گلوب اندمیل و البته تظاهرکنندگان بسیاری که هفته‌ی قبل جلوی خانه‌اش جمع شدند نداده است.
با این حال شکی نیست که خاوری جایی در خانه‌ی حالا معروف شماره ۲۶ خیابان سان‌کرست درایو (۲۶ Suncrest Drive) پنهان شده است. بایگانی ثبت املاک تورنتو نشان می‌دهد که او این عمارت بزرگ و قصرمانند را در سال ۲۰۰۷ به قیمت ناقابل ۹۲۵/۲ میلیون دلار خریده است، یعنی قیمتی ۵۸۵۰ برابر متوسط حقوق ماهیانه‌ی کارمندان در ایران. به عبارت دیگر اگر هر کارمند ایرانی هیچ خرجی نکند و تمام پولش را ذخیره کند پس از حدود ۴۸۷ سال موفق به خرید چنین خانه‌ای می‌شود! (البته ارزش این خانه امروز بیشتر از این‌ها هم هست و احتمالا به ۵ میلیون دلار نزدیک‌تر است.)
در و پنجره‌های خانه البته همه بسته است، اما خانمِ محجبه‌ی آقای خاوری چندباری از خانه بیرون آمده و حتی چند کلمه با خبرنگار بی بی سی صحبت کرده، البته نه جلوی دوربین‌های فیلم‌برداری (عکس او در کنار خبرنگار منتشر شده است). مرد دیگری نیز در خانه هست که با خبرنگار تورنتو استار صحبت کرده اما گفته اصلا روحش خبر ندارد خاوری کیست یا چه کسی در خانه زندگی می‌کند.
محمودرضا خاوری رئیس مستعفی بانک ملی ایران
همسایه‌ها البته خوب خانواده‌ی خاوری را می‌شناسند. یا حداقل تا هفته‌ی قبل فکر می‌کردند خوب می‌شناسندشان. آن‌ها گفته‌اند خانواده “بسیار تحصیل‌کرده” است و دختر جوانشان “دکترای مهندسی” دارد. البته در ضمن گفته‌اند تا به حال “پدر خانواده” را ندیده‌اند.
خاوری کیست؟
اما محمود خاوری کیست، این همه پول را از کجا آورده و چه جور از تورنتوی ما سر درآورده؟
رابطه‌ی یکی از ارشدترین بانکدارهای جمهوری اسلامی با کانادا به چندین و چند سال قبل برمی‌گردد. جزئیات مختلف این رابطه البته هنوز منتشر نشده. اما نگاهی به آمار ثبت دارایی‌ها در تورنتو نشان می‌دهد که پیش از خرید خانه‌ی کنونی ایشان وامی ۶۱۵ هزار دلاری برای خرید خانه‌ای در خیابان الم‌وودِ نورت یورک با همسرش گرفته است. ایشان زمانی حتی شرکتی به نام “Soaring Properties” داشته که نام سابقش “Soaring Travel” بوده (شرکتی به همین نام در جورجیای آمریکا پیدا شد که صاحبش قسم و آیه می‌خورد ربطی به آقای خاوری ندارد.)
اما پیش از آن‌که ایشان سوار بر پرواز لوفت هانزای لندن به فرانکفورت شود و به تورنتو بیاید و از سوار شدن بر بلیت برگشتی که برای پرواز فردای بریتیش ایرویز به سوی تهران رزرو کرده بود، خودداری کند، چه زندگی‌ای داشت و چگونه به این‌جا رسید؟
خانه ی دیگری که سال ۲۰۰۱ به قیمت بیش از ششصد هزار دلار به نام خاوری در تورنتو ثبت شده است
خاوری در سال ۱۳۳۱ در خرم‌آبادِ لرستان به دنیا آمد. از دانشگاه تهران لیسانس حقوق گرفت و پس از انقلاب به تحصیلاتش در دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد و در آن‌جا فوق لیسانس حقوق گرفت. در این زمان جزواتی در مورد مسائل حقوقی مربوط به بانکداری و هواپیماربایی هم نوشته است.
او از اوایل انقلاب به این سو در پله‌های مختلف بوروکراسی مالی دولت کار کرده. شواهد مختلف نشان می‌دهد که در همه‌ی این سال‌ها سعی کرده سرش را پایین بیاندازد، اما در ضمن از خود و خانواده‌اش نیز کم “نگهداری” نکرده. هر چه باشد او از بسیاری بوروکرات‌ها خوش‌شانس‌تر بود چرا که همیشه نزدیک موسسات مالی و ثروت‌های عظیم کشورمان قرار داشت. پس از سال‌ها ایفای نقش‌های مدیریتی در بانک‌های صنعت و معدن سپه، آخرین مقامش مدیریت عامل بانک ملی ایران بود. در تمام این سال‌ها البته در موسساتی مثل موسسه عالی بانکداری ایران، دانشکده امور اقتصاد و دارایی و دانشگاه آزاد اسلامی (و همچنین دانشگاه شهید بهشتی که خودش درس‌خوانده‌ی آن بود) درس هم می‌داد.
خلاصه نگاهی ساده به زندگی خاوری تصویر روشنی بهمان ارائه می‌دهد: حقوقدان-بانکداری که در حساس‌ترین سمت‌ها حضور داشته است، اما شاید هیچوقت انتظار نداشته وسط چنین جریانی قرار بگیرد.
“مثل معامله با بن لادن”
رابطه‌ی خاوری با بانک سپه، که در فهرست سیاه سازمان ملل متحد قرار دارد، برای دستگیر شدنش در بعضی کشورها، مثل ایالات متحده، کافی است. بانک سپه به سازمان صنایع هوا و فضای ایران و سازمان‌های دیگری که آمریکا متهم به “گسترش سلاح‌های کشتار جمعی” می‌کند وصل است و این دستگیری بلافاصله‌ی خاوری در این کشور را ممکن می‌سازد.
اوی جوریچ، مشاورسابق وزارت خزانه‌داری آمریکا که کارش مربوط به جمع‌آوری اطلاعات در مورد تروریست‌ها بوده، در گفتگو با تورنتو استار می‌گوید: “طبق قانون آمریکا کسب و کار با بانک سپه یا بانک ملی مثل کسب و کار با اسامه بن لادن یا هر سازمان شناخته‌شده‌ی تروریستی است.”
اما کانادا، که بانک ملی را جزو حامیان برنامه‌ی هسته‌ای ایران به رسمیت می‌شناسد، هیچ برنامه‌ای برای دستگیری یا برخورد به خاوری ندارد. با گذشت قریب دو هفته مقامات کانادا هنوز هیچ اظهار نظر رسمی، حتی یک خط، در مورد خاوری نکرده‌اند و فقط گفته‌اند از حضور او خبر دارند.
گروهی از ایرانیان مقیم کانادا توماری در این مورد راه انداخته‌اند که تا زمان زیر چاپ رفتن شهروند قریب ۱۵۰۰ امضا دارد. در این تومار که خطاب به جیسون کنی، وزیر مهاجرت، با رونوشت به استفن هارپر، نخست‌وزیر کشور، فرستاده شده است، آن‌ها از کنی می‌خواهند در مورد خاوری تحقیق کند و احتمالا شهروندی او را با قدرت‌های ویژه‌ای که اخیرا از پارلمان گرفته لغو کند.
پیام اخوان، حقوقدان شناخته‌شده‌ی دانشگاه مک‌گیلِ مونترال، در گفتگو با تورنتو استار گفته می‌ترسد این تنها “نوک کوه یخ باشد.” او تاکید کرده اعضای جامعه مدت‌ها است در مورد احتمال فرار مقامات رژیم به کانادا هشدار می‌دهند. اخوان افزوده: “آیا ما می‌خواهیم کانادا به عنوان مقصد سرمایه‌گذاری رژیم‌های فاسد و متجاوز مثل ایران شناخته شود؟”
دولت کانادا خود منبع اختلاس و فساد مالی است، و همه گانگستر‌های جمهوری اسلامی را با آغوش باز می‌پذیرد.