هفته گذشته یک فیلم مستند دیدم درباره بطری های آب معدنی
به نظر خیلی کسل کننده می آید؟ خوب باید بگم که این فیلم تمام دیدگاهمو نسبت به “آب” عوض کرده !
اسم فیلم TAPPED است و در واقع بهمان ثابت می کند که با مصرف بطری های آب معدنی نه تنها سلامتی مان را به خطر می اندازیم، بلکه به رشد یکی از بزرگترین کابوس های محیط زیست هم کمک می کنیم یعنی کارخانه جات تهیه بطری آب معدنی.
فیلم با این پیام شروع می شود:
هفتاد و پنج درصد سطح کره زمین را آب پوشانده، از این مقدار فقط یک درصد قابل آشامیدن است.
همانطور که صحنه های نفس گیری از زیبایی طبیعت روی صفحه تلویزیون ظاهر می شود، مردی توضیح می دهد که در شهر کوچکشان همیشه انتظار بیزنس های کوچک و کشاورزان محلی را داشته اند مثل همه سال های گذشته، چیزی که انتظارش را نداشتند، آمدن بزرگترین شرکت غذایی دنیا به شهرشان بوده و بعد کارشناسی توضیح می دهد که کارخانه نستله در امریکا ده ها محصول با اسامی دیگری جز نستله دارد و کارشان این است که به شهرهای کوچک و روستایی بروند و چاه آب بزنند و این موضوع را با تب حفر چاه نفت در تگزاس در دهه های گذشته مقایسه می کند.
هر روز ۳ تا از بزرگترین کمپانی های جهان ـ نستله، کوکا، پپسی ـ آب آشامیدنی را از شهرهای کوچک پمپ می کنند، در بطری می ریزند و به هزار و نهصد برابر قیمت شیر آب، به خودمان می فروشند! تازه با این تفاوت که دولت بر آب آشامیدنی ما نظارت کامل دارد، در حالیکه کارخانه های تولید آب معدنی خودشان موظفند هر ماه از محصولاتشان گزارش بفرستند و در واقع قانونی بالای سرشان نیست و خودشان بر خودشان نظارت دارند!
وقتی سال ۲۰۰۸ کارولینای شمالی با خشکسالی مواجه می شود، کارخانه پپسی بی هیچ مشکلی به تخلیه آب از چاه هایش در همان جا ادامه می دهد. تصور کنید! شما در شهری زندگی می کنید که بر اثر خشکسالی آب آشامیدنی تان جیره بندی شده، آن وقت زمین بغلی تان دارند گالن گالن آب برمی دارند می ریزند توی بطری و شما مجبور هستید به جای این که لیوانتان را زیر شیر آشپزخانه تان بگیرید، بروید سوپرمارکت پول بدهید و همان آب شهرتان را بخرید و بنوشید! گرچه کارخانه نستله پس از فراخوانده شدن به دادگاه اعلام کرد که تحقیقاتشان نشان داده که تخلیه آبی که توسط آن ها انجام می شود ارتباطی با کم شدن مخازن آب ندارد!
این ابرکارخانه ها آنقدر ریشه هایشان در جامعه محکم و عمیق است که دولت مجبور است بین حفاظت از محیط زیست و بیکار شدن هزاران نفر کارمند یکی را انتخاب کند و آنقدر هم باهوش هستند که بیلیون ها دلار خرج تبلیغات کنند تا به ما یادآوری کنند باید برای سلامتی مان آب بیشتر بنوشیم و حتی هنرپیشه های مشهور و ورزشکاران را هم برای فروش بیشتر بطری های آبشان به خدمات گرفته اند و همه این ها هم زیر برچسب بزرگ “آب، سلامتی است” و با کلماتی که روی بطری ها استفاده می کنند نظیر “آب آشامیدنی سالم ” ناخودآگاه این فکر را در اذهان می کارند که پس آب شیر خانه “سالم” نیست.
این قسمت فیلم بیشتر از همه منو شوکه کرد که توضیح داد ۴۰ درصد بطری های آب معدنی، همان آب شیر فیلتر شده هستند! یعنی همان آب شیر خودمان را فقط فیلتر می کنند (مثل کاری که یخچال های فیلتردار می کنند) و بعد تحویلمان می دهند! DASSANI و AQUAFINA دو مارکی هستند که برعکس باور عمومی از شیر آب فیلتر شده می آیند و نه از چشمه های آب طبیعی! بعد از مدت ها جدال قانونی، AQUAFINA بر روی برچسبش به جای “از چشمه های آب طبیعی” نوشت “از منابع آب عمومی” ولی DASSANI که متعلق به شرکت کوکا است هنوز این کار را نکرده است.
و همین منو شوکه کرد! یعنی من به عنوان یک مصرف کننده بطری آب معدنی، واقعاً فکر می کردم که این آب معدنی ها سالم تر هستند و از چشمه های بکر کوهستانی می آیند! از کجا می دونستم همین چند صد متر آنطرف تر از خودم یکی از این شرکت ها چاه زده و همین آب شیر خانه مان را فقط فیلتر می کند و به خودم پس می دهد؟ و کافی است تا یک تنگ فیلتردار بگیرم تا همان کار را برایم بکند تازه بدون اینکه خطر سرطان و مریضی ناشی از بطری پلاستیکی هم برام داشته باشه!
وقتی کارشناس FDA توضیح می داد که چه نگران کننده است که مادران بدون اینکه متوجه باشند بطری های آب معدنی را به دست فرزندانشان می دهند و در واقع بدون آگاهی به این صنایع اطمینان می کنند که حتی هیچ نظارتی بالای سرشان نیست، بیشتر از یک کم عذاب وجدان گرفتم .
تازه این فقط قسمت اول این مستند است. بعد از اینکه به ما ثابت می کند که در واقع ما هنگام خرید بطری آب معدنی، داریم آب شیر خانه مان را به چند برابر قیمت می خریم، بهمان نشان می دهد که حتی فکر نمی کنیم که این بطری خودش از کجا آماده و چه ضررهایی دارد. قسمت دوم این فیلم مستند ما را به کارخانه هایی می برد که بطری های پلاستیکی را از مواد نفتی می سازند. جایی که افردی که در نزدیکی آن کارخانه ها زندگی می کنند از انواع سرطان های ناشی از آلودگی های این کارخانه جات می میرند تا من و شما از یک بطری آب بنوشیم. سندش؟ همان بطری بغل دستتان را بردارید و به علامت مثلث زیر بطری نگاه کنید و حروف PET که آنجا نوشته شده، این یعنی تهیه شده از همان مواد نفتی که بابتش هزاران هزار نفر مریض می شوند یا جانشان از از دست می دهند تا همین بطری بیاید بنشیند اینجا روی میز من.
به گفته یکی از سخنگوهای نستله:”وقتی ما کارمان تمام شود، آب شیر فقط برای حمام کردن و ظرف شستن استفاده خواهد شد” و به گفته یکی از مدیران پپسی کولا: “بزرگترین رقیب و دشمن ما آب شیر است” و بعد از اینکه این نقل قول ها را می شنویم، نوشته ای از گاندی را می بینیم که کسی به اعتراض روی پلاکاردی نوشته:
” آب موجود روی زمین جوابگوی نیاز انسان هست ولی نه جوابگوی طمعش.”
فکر می کنم این فیلم را حتما باید دید. نه تنها باید دید، اگر نفوذ این صنایع آنقدر زیاد نبود حتی باید این فیلم را در مدرسه ها به بچه ها نشان دهند تا همه آموزش ببینند. بهتان قول می دهم که بعد از دیدن این فیلم دیگر هرگز به یک بطری آب معدنی مثل قبل نگاه نخواهید کرد. اگر یک ساعت و بیست دقیقه از وقتتان را که می دونم خیلی براتون ارزشمند است، بگذارید و این فیلم را ببینید خیلی آسان بهتان ثابت می شود که:
*بطری آب معدنی سالم تر از آب شیر نیست
*بسیار گران است
*معمولا ساخته شده از مواد شیمیائی خطرناک است
*ضررهای بیشماری برای محیط زیستمان دارد
و آن موقع است که تصمیم عدم مصرف آب معدنی برایتان آسان تر می شود و خوشبختانه جایگزین ساده ای هم برایش وجود دارد : گذاشتن فیلتر برای شیر خانه.
من تا الان فکر میکردم به سهم خودم خیلی به محیط زیست خدمت می کنم که تمام پلاستیک هایم را بازیافت می کنم، نگو که مشکل اصلا خریدش است!
فیلم هنوز تمام نشده که می دوم میرم سراغ یخچال. هنوز ۵ بطری دیگر دارم.
اینها که تموم بشه قول می دم، قول می دم دیگه هیچوقت آب معدنی نخرم. هیچوقت.
* مریم زوینی دانش آموخته رشته تغذیه است ولی کار او همواره ترجمه در حوزه ادبیات بوده و علاقه اش به ویژه به هنر سینماست. هفت کتاب از ترجمه های او تا به حال در ایران منتشر شده است.
