شماره ۱۲۲۰
سالی یک بار متخصصان و کارشناسان سرطان لوزالمعده یا پانکراس که توسط سازمان بهداشت جهانی و انستیتو سرطان و بهداشت آمریکا شناسایی می شوند، در شهر واشنگتن و برای مدت دو روز دور هم جمع می شوند و کارهای تحقیقاتی سال گذشته را درباره این سرطان و طرح ریزی تحقیقات آینده را تجزیه و تحلیل می نمایند. دکتر قدیریان یکی از این جمع ۲۵ نفری است که از سراسر دنیا به واشنگتن می روند و درباره ی این بیماری خطرناک تصمیماتی می گیرند. پرفسور قدیریان گزارش مختصری از این گردهمایی را برای اطلاع خوانندگان شهروند تهیه کرده است. با سپاس از ایشان، گزارش را در زیر می خوانید.
***
در روزهای ۲۵ و ۲۶ فوریه کارشناسان سرطان پانکراس جلسات بحث و گفت وگوی خود را شروع کردند و در این مدت تمام یافته های تحقیقاتی سال گذشته در مورد این بیماری به دقت بررسی گردید و تصمیماتی برای یک سال آینده گرفته شد.
مرکز تحقیقات پزشکی ما در دانشگاه مونتریال از ۲۰ سال قبل فعالیت خود را با سازمان بهداشت جهانی در زمینه تحقیقات پزشکی بر روی سرطان پانکراس آغاز کرد و یکی از پنج مرکز تحقیقاتی دنیا بود که در یک مطالعه بزرگ شرکت نمود. در آن بررسی معلوم گردید که مصرف چربی زیاد و همچنین زیاده روی در مصرف نمک و غذاهای دودی و کنسرو شده و همچنین سیگار سبب ازدیاد بروز این سرطان می گردد. در حالی که مصرف سبزی، میوه، ویتامین C و غذاهای تازه و کنسرو نشده امکان بروز این بیماری را کاهش می دهند. دو سال قبل همین گروه تحقیقاتی در دانشگاه مونتریال موفق به شناسایی عوامل جدید پیشگیری این سرطان گردید که مهمترین آنها نقش لیکوپن (گوجه فرنگی پخته و محصولات آن) و بعضی از اسیدهای چرب بود که برای اولین بار گزارش گردید. در این بررسی معلوم شد که بتاکاروتن (نوع اولیه ویتامین A) در بدن باعث کاهش بروز سرطان لوزالمعده می گردد و این فقط در افراد غیرسیگاری مهم است زیرا این ماده ضروری در افراد سیگاری و یا آنهایی که قبلا سیگار می کشیدند و یا در کنار یک نفر سیگاری زندگی می کنند (به علت دود سیگار دیگران) نه تنها باعث کاهش بروز سرطان پانکراس نمی گردد بلکه این بیماری را افزایش می دهد.
خبر بسیار مهمی که در گردهمایی امسال مطرح شد موضوع نقش داروهای پایین آورنده و کنترل قند خون در پیشگیری سرطان پانکراس بود. چند هفته گذشته در همین صفحه اعلان نمودیم که بعضی از داروهای کنترل قند خون امکان بروز سرطان پروستات را در مردان کاهش می دهند و این بار اعلان می گردد که نوعی از داروهای کنترل قند خون (Metformin) می تواند میزان بروز بیماری یا سرطان لوزالمعده را کاهش دهد. هنوز معلوم نیست که این دارو در بدن چگونه عمل می کند که نمی گذارد سرطان لوزالمعده در افرادی که به بیماری قند دچار هستند به وجود آید. شاید یکی از خاصیت های این دارو که کم کردن وزن بدن است در این میان نقش داشته باشد ولی به هر صورت خبریست بسیار جالب و امیدوارکننده و منتظر خواهیم بود تا پژوهشگران این رشته به زودی خبرهای دیگری در این مورد انتشار دهند.
سرطان لوزالمعده یکی از خطرناک ترین سرطانها است و به علت اینکه در پشت معده قرار دارد و دردها و علائم بیماری آن شباهت زیادی با ناهنجاریهای معده دارد متاسفانه تشخیص آن به طور کلی دیررس می باشد و موقعی این بیماری تشخیص داده می شود که سرطان پیشرفت نموده و کار از کار گذشته است. رقم بروز و مرگ و میر آن در کشورهای مختلف دنیا متفاوت است. هر ساله در دنیا حدود ۲۲۰ هزار نفر به این بیماری دچار می شوند و در عین حال ۲۰۰ هزار نفر هم جانشان را از دست می دهند. چنانچه در یک خانواده یک نفر به این سرطان دچار گردیده باشد امکان بروز این بیماری در دیگر افراد خانواده زیادتر خواهد بود.
سازمان بهداشت جهانی به کمک انستیتو سرطان آمریکا سعی دارد اطلاعاتی را که از هر گوشه ی دنیا درباره سرطان لوزالمعده یا پانکراس به دست آورده در اختیار پژوهشگران قرار دهد تا پروژه های تحقیقاتی مهمی درباره پیشگیری و درمان این بیماری طرح ریزی گردد. افرادی که در این گردهمایی چند روزه شرکت کرده اند به مراکز تحقیقاتی خود برمی گردند و فعالیتهای چشمگیری را طبق آنچه که می دانند و آموخته اند شروع می کنند. ما به عنوان عضو این گروه تحقیقاتی شما را در جریان پیشرفتهای تحقیقاتی قرار خواهیم داد.
سویای خام برای تغذیه مفید نیست
بشر از ۳ هزار سال قبل از میلاد مسیح لوبیای سویا را می شناخته و از آن استفاده می کرده است. مدارکی موجود است که امپراتور چین از این گیاه مخصوصا از ریشه آن تعریف زیادی نموده ولی مصرف لوبیای سویا را قبل از انجام تخمیر برای انسان توصیه نمی کند. حال ۵ هزار سال بعد از آن تاریخ، طب مدرن به کیفیت و خواص ضد مواد غذایی سویای خام پی برده و معتقد است که فقط محصولات تخمیر شده آن قابل خوردن است.
جالب اینکه حدود یک هزار سال قبل از میلاد مسیح یک نفر از دانشمندان آن دوره معتقد بود که نوعی کپک می تواند مواد شیمیایی سمی موجود در سویا را از بین ببرد و آن را برای هضم و جذب در بدن انسان آماده کند و از آنجا بود که تخمیر غذا در صنعت غذا راه یافت و هنوز ادامه دارد. روش تخمیر لوبیای سویا به این صورت بود که لوبیای سویا را برای مدتی در آب خیسانده و بعد آن را حرارت می دادند و این عمل همراه بود با ماده ای به نام Nigari که از آب دریا می گرفتند. محصول این نوع تخمیر همان توفو بود که در امپراتوری چین به عنوان بهترین غذا و دارو از آن استفاده می شد.
لوبیای سویا به طور طبیعی حاوی مقدار زیادی از مواد شیمیایی گیاهی است که سمی خطرناک هستند که مهمترین آنها Enzyme Inhibitors, Phytates و Goitrogens (گواترزا) می باشند. این مواد در حقیقت و به طور طبیعی دانه های سویا را از خطرات آفات مختلف مانند عوامل عفونت زا و قارچ و غیره محفوظ نگه می دارند و برروی سیستم ایمنی گیاه موثر هستند و مزه نامطلوبی را به وجود می آورند که در دهان حیوانات خوشایند نمی باشد. این مواد سمی باید از طریق تخمیر و خیس کردن و پختن لوبیای سویا از آن جدا گردند.
سویای تخمیر نشده طبق گزارشات علمی می تواند سبب بسیاری از ناهنجاریها مانند سوء هاضمه، ضعف سیستم ایمنی بدن، تاثیر در پریود خانمها، تغییر قدرت باروری در مرد و زن، آلرژی، بالا رفتن امکان بروز بیماریهای قلبی، سرطان و غیره شود. کودکانی که از غذاهای سویای تخمیر نشده استفاده می کنند متاسفانه دستخوش دردسرهایی می شوند که گاهی تشخیص علت آن برای همه پزشکان مشکل خواهد بود. در ضمن لوبیای سویا حاوی مقدار زیادی اسید فتیک (Phytic Acid) است که در دستگاه گوارش با بعضی از املاح موجود در رژیم غذایی مانند کلسیم ترکیبی می دهد که کلسیم را غیرقابل جذب می سازد و در درازمدت عوارض کمبود کلسیم مانند پوکی استخوان و غیره در بدن ظاهر می شود. این اسید بر روی مس و آهن و منیزیوم رژیم غذایی هم اثر نموده و آنها را غیرقابل جذب می سازد که در نتیجه در سوخت و ساز بسیاری دیگر از مواد غذایی در بدن مانند پروتئین ها دخالت دارد. در حال حاضر تقریبا تمام محصولات سویا مراحل مختلف تخمیر و از بین بردن سموم و آنزیم های موجود در آن را طی می کنند ولی باید دانست که مصرف لوبیای سویا به صورت خام و تخمیر نشده توصیه نمی گردد.
سویا حاوی مقدار زیادی از مواد گواترزا است. این مواد می تواند ترشح هورمون تیروئید را تحت تاثیر قرار داده و کنترل کند که خود سبب بیماریهای تیروئید می گردد. مهمترین این دسته از مواد گواترزا Genistein است که در مراحل پیچیده ای مشکلات غیرقابل جبرانی را برای غده تیروئید به بار می آورد. اگرچه Genistein خاصیت ضد سرطانی دارد و نمی گذارد سلولهای سرطانی در بدن رشد و تکثیر پیدا کنند، ولی اثر آن را بر روی غده تیروئید نباید نادیده گرفت.
به طور کلی تخمیر لوبیای سویا نه تنها سبب حذف مواد سمی زیانبار می شود، بلکه مواد غذایی موجود در سویا را برای هضم و جذب در بدن آماده می سازد و بدن می تواند به آسانی از آنها بهره گیرد. در ضمن سویای تخمیر شده عکس العمل های پیش بینی شده بر روی بعضی از مواد غذایی را که در بالا ذکر شد سبب نمی گردد.
در خوردن سویا و محصولات سویا نباید زیاده روی نمود، زیرا فیتواستروژنی که در آن وجود دارد ممکن است سبب ناهنجاریهایی در بدن شود و این مخصوصا در خانمهای جوان مهم می باشد.
روشهای طبیعی پیشگیری بیماری استئوپوروز یا پوکی استخوان
امروز میزان مرگ و میر به علت بیماری استئوپوروز در خانمها بیشتر از سرطان سینه است و با افزایش طول عمر درصد بروز این بیماری نیز به شدت بالا می رود و عوارض کشنده ای به وجود می آورد. در حال حاضر یک نفر از هر چهار نفر زن و یک نفر از هر هشت نفر مرد در طول عمر خود به پوکی استخوان دچار خواهند شد در حالی که این رقم برای سرطانهای سینه و پروستات یک نفر از هر هشت نفر تخمین زده شده است.
رژیم غذایی روزانه ای که همراه با مقدار قابل توجهی سبزیجات، مخصوصا سبزیجات سبز تیره رنگ است می تواند از کودکی و نوجوانی و میانسالی استخوانهای محکم و سالمی را به وجود آورد و همین عادت غذایی مفید در بزرگسالی از بروز بیماری استئوپوروز جلوگیری کند. مطالعات علمی نشان می دهند که خوردن سبزی و میوه، متابولیسم استخوان را افزایش می دهد و تراکم بافت استخوانی را بالا می برد. علاوه بر سبزی و میوه یک رژیم غذایی سالم برای پیشگیری استئوپوروز باید حاوی مقدار لازم و کافی پروتئین با کیفیت بالا، منیزیوم، پتاسیم و کلسیم باشد. البته بدون ویتامین D داشتن استخوان سالم تحقق نخواهد یافت، زیرا این ویتامین در هضم و جذب کلسیم نقش حیاتی دارد و رسوب آن در بافت های استخوان بدن موثر می باشد. ما می دانیم که زیاده روی در مصرف بعضی از غذاها مانند پروتئین مقدار زیادی از کلسیم را به همراه ادرار خارج می سازد و نوشیدن قهوه و غذاهایی که حاوی مقدار زیادی کافئین هستند نیز بروز پوکی استخوان را ممکن می شوند.
به طور خلاصه داشتن رژیم غذایی سالم، وزن ایده آل و ورزش مرتب در تمام مراحل زندگی می تواند از بروز و پیشرفت بیماری استئوپوروز و بسیاری دیگر از بیماریهای مزمن جلوگیری کند.
* دکتر پرویز قدیریان استاد دانشگاه مونتریال در تغذیه و استاد دانشگاه مک گیل در سرطان شناسی و کارشناس سازمان بهداشت جهانی است.
EPIDEMIOSEARCH@yahoo.com
