جشنواره فیلم اسکاربورو ـ ۹ جون ۲۰۱۳
یک خانواده محترم
نویسنده و کارگردان: مسعود بخشی
مدیر فیلمبرداری: مهدی جعفری
بازیگران: بابک حمیدیان، مهرداد ضیایی، مهران احمدی، مهرداد صدیقیان، آهو خردمند، بهناز جعفری
محصول: فرانسه، ایران۲۰۱۲
نمایی از “یک خانواده محترم” ساخته مسعود بخشی
آرش استاد جوان دانشگاهی در فرانسه پس از ۲۲ سال برای یک ترم تدریس در دانشگاه شیراز به ایران باز می گردد. او در این بازگشت خاطرات دوران کودکی و گذشته نه چندان دلچسب خود را مرور می کند. او که کودکی اش را در دوران جنگ ایران و عراق سپری کرده به یاد می آورد که چگونه او و برادر بزرگترش مورد سوءاستفاده ها و آزار پدر فرصت طلبش قرار گرفته بودند. پدر که در مسجد محل نیز به عنوان فردی مذهبی در توزیع مایحتاج عمومی مردم فعالیت دارد گاهی به احتکار اجناس در انبار منزل نیز دست می زند. مادر که از اخلاقیات و رفتارهای او به ستوه آمده امیر برادر بزرگتر را برای اینکه از فضای پر نزاع خانه دور مانده و به تحصیل بپردازد به شیراز و نزد عمه اش می فرستد. امیر چندی بعد عازم جبهه شده و به شهادت می رسد. مادر که تعادل روحی و روان خود را از دست داده به درخواست همسرش به آسایشگاه روانی فرستاده می شود. پدر از این فرصت استفاده کرده و همسر دومش را به همراه پسرش به نام جعفر که برادر ناتنی آرش محسوب می شود، در منزل اسکان می دهد. پدر که به واسطه رانت خواری و فعالیت های غیر مشروع به ثروت زیادی دست یافته حالا در آستانه بیماری و مرگ از همسر و فرزندانش خواسته تا بر بالینش حاضر شوند و ارث میلیاردی را بین آنها تقسیم کند. اما آرش رفته رفته درمی یابد که دعوت او به ایران و باقی ماجراها تنها نقشه ای از سوی برادر ناتنی اش جعفر است تا برگه رضایت نامه ای را مبنی بر بخشیدن سهم خود امضا کند…
مغضوب در ایران، پرفروش در فرانسه!
در سینمای پس از انقلاب پدیده های گوناگونی شکل گرفت. سینمای جنگ، دینی و فیلم های جشنواره ای که پدیده آخر هنوز هم با جنجال های زیادی روبروست. بسیاری از این فیلم های منسوب به جشنواره ای از سوی برخی منتقدان و یا صاحب نظران و حتی تماشاگران جدی سینما با اتهاماتی از قبیل سیاه نمایی کشور ایران و غیر واقعی بودن و غیره روبرو بوده اند. برخی از فیلم های ایرانی با وجودی که در ایران با مشکلات زیادی از قبیل سانسور و یا جلوگیری از نمایش روبرو بودند در فستیوال های خارجی خوش درخشیدند و حتی در سینماهای کشورهای غربی همپای فیلم های داخلی و یا هالیوودی در آن کشور برای مدت محدودی در چند سالن سینمایی به نمایش درآمدند و گاهی چون فیلم طعم گیلاس یا جدایی نادر از سیمین با فروش بالایی مواجه شدند. یک خانواده محترم نیز به نوعی سرنوشتی اینچنین داشت. فیلمی که به کارگردانی و تهیه کنندگی دو تن از مسئولان سینمایی یعنی مسعود بخشی و محمد آفریده در ایران و با اشتراک کشور فرانسه تولید شده در ایران از سوی عده ای از مسئولان به خاطر توهین به برخی ارزش های انقلاب و جنگ با غضب روبرو شده و خواهان ممنوعیت نمایش آن در ایران شدند و حتی کار به جایی رسید که به خاطر شکایت هایی که شده بود تمام عوامل اصلی فیلم به دادگاه خوانده شدند و این در حالی بود که کارگردان فیلم مسعود بخشی بی توجه به این جنجال ها در فرانسه پیگیر نمایش فیلم در چند سالن سینمایی پاریس بود و تا مدتها در برابر نقدها و اتهاماتی که به او وارد شده بود در سکوت کامل به سر می برد.
پوستر فیلم یک خانواده محترم
اما این جنجالها به خاطر چیست؟!. فیلم به نوعی در رده فیلم های انتقادی به جامعه و به خصوص افراد فرصت طلبی باز می گردد که برای کسب مال و مقام از ضایع کردن حقوق محرومان دریغ نمی کنند. آدمهایی که در لباس و ظاهر فردی معتقد به دین و نظام دست به اعمال غیر قانونی می زنند. قبلا نیز فیلم هایی از این دست را در اشکال مختلف از فیلمسازانی چون ابراهیم حاتمی کیا، رسول ملاقلی پور و در دوره پس از دوم خرداد با فیلم هایی چون مارمولک (کمال تبریزی)، پارتی( سامان مقدم) و به رنگ ارغوان (حاتمی کیا)… دیده ایم. نکته ای که بسیاری از منتقدان با آن اشتراک نظر دارند اینست که این فیلم ها تا وقتی توقیف هستند جنجال به پا می کنند و وقتی به نمایش در می آیند تنها تاثیرشان فروش بالا و استقبال تماشاگرانی است که به طور طبیعی هر چیز منع شده ای چون داستان آدم و حوا و درخت سیب حس کنجکاوی اشان را تحریک می کند. گاهی تماشاگران پس از نمایش یک فیلم توقیف شده از خود می پرسند:” خوب! این فیلم چی داشت؟ چرا اینقدر سروصدا کرد.” حال با این توضیحات مروری کوتاه بر یک خانواده محترم خواهم داشت.
یک بیننده نکته سنج با تماشای یک خانواده محترم به احتمال زیاد در مورد چند سکانس حدس خواهد زد که چرا فیلم با مشکل نمایش عمومی روبرو شده است. اگرچه کارگردان هم تلاش زیادی داشته تا سوءتعبیرهای مربوط به این سکانس ها را حل و فصل کند اما تا اینجا موفق نبوده است. کارگردان با قرار دادن دو طیف از آدم های مثبت و منفی و خالص و متظاهر به نوعی سعی در جدا کردن این دو طیف دارد. آرش استاد تحصیلکرده فرانسه با چهره خسته و غمزده و مادرش با استقامت در رد میراثی که به باورش از راه حرام به دست آمده در برابر جعفر برادر ناتنی میلیاردرش و پسرش حامد که از جوانان نوکیسه امروزیست نمونه ای از این قیاس هستند. داستان فیلم با سکانس هایی مثل دزدیدن آرش توسط نابرادری و ضرب و شتم او، نشان دادن تصاویر مستندی از رزمندگان خسته و کم رمق، تظاهرات موج سبز در خیابان ها و برخورد غضب آلود حامد و اشاره به گوش مالی دادن آنها و سکانس های دیگری از این قبیل هر کدام می تواند از نگاه بیننده نوعی معنای انتقادی و تصاویری جسورانه تلقی شود، اگرچه کارگردان باز سعی کند که آنها را تصورات و تعبیرات دیگران بداند نه آنچه که واقعا او در نظر داشته است. جدای از پرداختن به مضمون و محتوا، یک خانواده محترم اثری خوش ساخت و حساب شده است. بهناز جعفری و مهران احمدی بازی های خوبی از خود ارائه کرده اند و صحنه پردازی فیلم در القای سال های جنگ بسیار طبیعی و اثرگذار است. این ویژگی نشان از گرایش فیلمساز به مستند سازی دارد، چرا که مسعود بخشی قبلا هم با اولین مستند خود به نام “تهران انار ندارد” توانست در مجامع جهانی مطرح شود و اینبار هم با اولین فیلم بلند داستانی خود به این مهم دست یافته است.
فیلم حواشی و جنجال های زیادی داشته طوری که محمد حسینی وزیر ارشاد فیلم را غیر قانونی قلمداد کرده و اشاره کرده:
“تهیه‌کنندگان و کارگردانانی که بدون مجوز فیلم می‌سازند و در جشنواره‌هایی که “سیاه‌نمایی می‌کنند” حضور می‌یابند، “تاوان” آن را خواهند پرداخت. او به شدت از تهیه‌کنندگان و کارگردانان فیلم‌هایی که از سوی وزارت ارشاد اجازه نمایش نگرفته اند و در جشنواره ها شرکت می‌کنند انتقاد کرد و گفت حضور فیلم های ایرانی در جشنواره های جهانی باید “ضابطه مند” باشد”.
جواد شمقدری رییس سازمان سینمایی کشور نیز در گفتگویی اعلام کرد:
«ما اعتراضمان را به «یک خانواده محترم» نشان دادیم و شکایتی هم شده است و بقیه کار به دستگاه های دیگر برمی‌گردد که باید این شکایت را رسیدگی کنند.»
اما این فیلم مغضوب شده در ایران در فرانسه با استقبال خوبی روبرو شد به طوری که رقم فروش آن نسبت به فیلم مثل کسی که عاشق شده ساخته عباس کیارستمی فیلمساز جهانی و محبوب فرانسوی ها بالاتر بود و تعجب بسیاری را برانگیخت و رسانه های معتبر نیز یادداشت هایی درباره فیلم نوشتند:
روزنامه “لوموند”، با یادآوری خط کلی داستان فیلم نوشت: «اولین سکانس این فیلم که نحوه دستگیری آرش توسط یک راننده تاکسی را نشان می دهد را می توان در هر فیلم اکشن امریکایی نیز دید. این فیلم پیش از همه فیلمی مافیایی است که با دقت بسیار زیادی ساخته شده است. در این فیلم آرش و برادر شهیدش در یک سو قرار دارند و جعفر و پسرش حامد در سوی دیگر. سینمای ایران فیلم های زیادی از این دست را تولید کرده است که در آنها تمایل برای بازسازی چهره ایران وجود دارد که ما همواره از تاریخ بزرگ آنها شنیده ایم.»
ماهنامه “پریمیر” که سه ستاره از پنج ستاره را به این فیلم داده یک خانواده محترم را فیلمی سیاسی معرفی کرده و نوشته است: «آرش استاد دانشگاه، پس از بیست و دو سال زندگی در اروپا به کشور خود بازمی گردد و خود را در میان توطئه ای که یکی از اعضای خانواده برایش تدارک دیده است می بیند. این فیلمِ سیاسی و موثر، اولین فیلم بلند “مسعود بخشی” است که به خوبی فساد اخلاقی و خشونت را به نمایش گذاشته است.»
فیلم یک خانواده محترم روز یکشنبه نهم جون ساعت ۷ شب در فستیوال فیلم اسکاربورو به نمایش در می آید.
۳۶ stadium Rd. suite 572
