از راست: رضا مریدی – نشرین نشاط – مهرداد آرین نژاد در مراسم اختتامیه تیرگان ۲۰۱۳
شیرین نشاط یکی از برجسته‌ترین هنرمندان ایرانی در سطح بین‌المللی است که کار‌های وی تلفیقی از دو هنر شرق و غرب است. همان طور که می‌دانیم او برنده جایزه شیر نقره‌ای بهترین کارگردانی از شصت و ششمین فستیوال فیلم ونیز در سال ۲۰۰۹ برای فیلم زنان بدون مردان است. شجاع آذری ، هنرمند تجسمی و فیلم ساز است که هنر خود را در حوزه‌های گوناگون از جمله عکس و نقاشی به تصویر می‌کشد. تیرگان ۲۰۱۳ ، میزبان این دو هنرمند نامی بود و طی جلسه‌ای که در روز جمعه به تاریخ ۱۹جولای برگزار شد، بابک پیامی که او نیز برنده جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم ونیز در سال ۲۰۰۱ است، به بحث و گفتگو با این دو زوج هنری پرداخت، جلسه نه به صورت سخنرانی بلکه به صورت بحث و گفت و گو، و طرح سئوالات مختلف از جانب بابک پیامی و جواب‌های شیرین نشاط و شجاع آذری بود و از آنجا که مخاطب هنر این دو هنرمند قشر گسترده‌ای از مردم در سطح جهانی هستند، این بحث و گفتگو به زبان انگلیسی برگزار شد که در سطر‌های بعدی پاره‌ای از بحث‌های مطرح شده از نظر خوانندگان خواهد گذشت.
از ساختن فیلم turbulent (بیقرار) تا دیدار شیرین نشاط با شجاع آذری و همکاری با گروهی از هنرمند‌های ایرانی؛ از آنجا که حوزه فعالیت‌های این دو هنرمند متفاوت بوده، شیرین نشاط با سابقه فعالیت در حوزه فیلمسازی و عکاسی، و آذری با سابقه فعالیت در زمینه هنر‌های تجسمی.
خیلی جالب است که بدانیم این رابطه و مساعدت بین این دو زوج هنری با زمینه‌های هنری متفاوت چگونه به وجود آمد. ریشه این ارتباط برمی گردد به زمانی که نشاط تصمیم می‌گیرد حوزه فعالیت‌های هنری خود را از عکاسی به ساختن فیلم و ویدئو تغییر دهد درحالی که او به دلیل سابقه عکاسی و مشارکت با قشر آمریکایی و جمعیت‌های بین‌المللی هیچ گونه مشارکتی با جامعه ایرانی نداشته و همین امر هم سبب می شود که با این نیت جلو برود که با تیمی غیر از تیم ایرانی همکاری خود را آغاز کند که ملاقات نشاط با صادق تیرافکن ورق را برمی‌گرداند و تیر افکن او را به شجاع معرفی می‌کند. همه چی دست به دست هم می دهد از انتخاب آهنگ شهرام ناظری و سوسن دیهیم تا ساختن فیلم بیقرار. این همکاری دری تازه باز می‌کند برای همکاری‌های بعدی سوسن دیهیم ، قاسم ابراهیم نیا، شجاع و تیمی تشکیل می شود متشکل از هنرمندان ایرانی که کار خود را نه تنها به ساختن فیلم کوتاه بیقرار بسنده نمی کنند، بلکه به ساختن ویدئو‌های دیگر با مشارکت هم ادامه می دهند.
از ایرانی بودن تا فعالیت در حوزه ملی!
دیدار زوج هنرمند باعث می شود که هر دو به یک سمت و سو سوق پیدا کنند، بازگشت به سوی ریشه اصلی و هویت خود. شجاع می‌گوید کار‌های اولیه‌ام همه تاثیر گرفته از محیط و فرهنگ آمریکایی بود، که دیدار با شیرین، که خود روی موضوع‌های ایرانی کار می کرد، باعث شد بار دیگر من به فکر ایران بیفتم و یک بار دیگر دنبال هویت ایرانی خودم بگردم. برای نشاط، دور افتادگی از وطن دلیل بر از دست دادن هویت و ریشه ایرانی نبود و نیست، همان طور که او در حرف‌هایش اشاره می‌کند “برای من هنر یک دغدغه است. من سال‌ها تا بعد از فارغ التحصیلی از مدرسه، فعالیتی در زمینه هنری نداشتم چرا که دغدغه‌اش را نداشتم! اما در سی سالگی‌ام وقتی خودم را در کشوری دور افتاده از وطنم، دور از خانواده یافتم، انگیزه ای که بیش از آن فاقد آن بودم در من به وجود آمد. این دغدغه ما را رها نمی کند، دغدغه علاقه به ایران و فرهنگ و ریشه ایرانی! علاقه‌ای که حتی اگر ما نتوانیم به ایران باز گردیم باز ما را رها نمی کند. من فکر می‌کنم این دغدغه در وجود هر ایرانی هست. من کاملا با این عقیده مخالف هستم که وقتی تو به صورت فیزیکی از یک فرهنگی جدا می شوی، دیگر به آن فرهنگ متعلق نیستی!”
از سیاست تا هنر
آیا دخالت سیاست در هنر باعث جذاب تر شدن یک اثر می شود یا آلوده کننده هنر است؟
شجاع می‌گوید من به عنوان یک ایرانی، زندگی ام همیشه تحت تاثیر سیاست بوده و نمی توانم خودم را از حقیقت‌های سیاسی جدا کنم. حقیقت هایی که در تمام طول زندگی جزئی از زندگی من بودند. شیرین هم در ادامه حرف‌های شجاع، این طور اضافه می‌کند که سیاست به گونه‌ای زندگی من را مشخص می‌کند، برای مثال خیلی از ماها در تبعید هستیم، خیلی از ماها از وطن و خانواده خود دور افتاده ایم و امکان بازگشت به کشور خود را نداریم، همه این شرایط سیاسی روی زندگی ما تاثیر می‌گذارد. برای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها شرایط متفاوت است، هنرمند‌های آمریکایی و اروپایی این حق انتخاب را دارند که یک اثر سیاسی هنری خلق کنند یا نه! اما برای خیلی از ماها هم به صورت روحی، هم به صورت احساسی، هم روانشناسی آن چنان حق انتخاب برای خلق یک اثر جدا از سیاست نداریم. و مسئله‌ای که من سعی می‌کنم در آثارم نشان بدهم، موضوع هایی هستند که به طور مستقیم روی زندگی من تاثیر می گذارند و زندگی من بی تاثیر از سیاست نیست.
از شهرنوش پارسی پور تا فیلم زنان بدون مردان
همان طور که می‌دانیم فیلم زنان بدون مردان برگرفته از رمانی به همین نام، نوشته شهرنوش پارسی پور است. رمان زنان بدون مردم داستان زندگی چهار زن در سال ۱۹۵۳ است و درست در زمانی اتفاق می‌افتد که نیروهای آمریکایی با کودتا شاه ایران را باز به قدرت می رسانند. نشاط می‌گوید ساختن فیلم زنان بدون مردان باعث شد که من برای اولین بار به سمت تاریخ سیاسی ایران سوق پیدا کنم. البته مشکلاتی با شیوه‌ای که شهرنوش زنان داستان را در پایان به گونه‌ای قربانی جلوه می داد، داشتم و به همین خاطر هم من زنان داستان را به گونه‌ای قوی و برنده خلق کردم! ما تصمیم گرفتیم که وجه سیاسی اثر را توسعه دهیم و با اغراق در وجه‌های بصری و تصویری بیننده را به سمتی سوق دهیم که تضاد بین رئال و سورئال را حس کند.
پروژه‌های آینده نشاط و آذری
آنچه که نشاط و آذری در دست تهیه دارند فیلمی درباره زندگی خواننده مصری به نام ام کلثوم، مهمترین خواننده قرن بیستم در دنیای اسلام است.
شیرین می‌گوید، امّ کلثوم هم به جهت خلق موسیقی و هم به عنوان زنی ناسیونالیست، من را تحت تاثیر قرار داد. ما سه سال تمام را صرف خواندن کتاب‌های مختلف و یادگیری و تحقیق در این زمینه کردیم. نشاط می گوید اگر تاریخ مصر را مطالعه کنیم تشابه‌های زیادی چه در قدیم چه در دنیای امروز بین دو فرهنگ ایرانی و مصری می بینیم.
لازم به یادآوری است که زبان این فیلم به زبان عربی خواهد بود!
