شهروند – علی شریفیان: در آستانه ی بیست و پنجمین سالگرد کشتار دسته جمعی زندانیان سیاسی در دهه ۱۳۶۰ و بویژه تابستان ۱۳۶۷ این هفته شبکه خبر تلویزیون سی بی سی در برنامه HARDTalk ساعت ۱۲ و ۳۰ دقیقه شامگاه روز دوشنبه ۱۲ آگوست گفت وگوی مفصلی با دکتر پیام اخوان انجام داد.
در این گفت و گوی پر محتوا آلن لیتل مجری این برنامه ی مشهور، پربیننده و مهم شبکه سی بی سی، پرسش هایی را با دکتر اخوان، استاد حقوق بین الملل، استاد حقوق دانشگاه مک گیل در مونترال کانادا، دادستان دادگاه های بین المللی و فعال مشهور حقوق بشر درباره کشتار تابستان ۱۳۶۷، نمونه های گوناگون نسل کشی و کشتارهای دسته جمعی در جهان معاصر را در میان گذاشت و دکتر اخوان به این پرسش ها پاسخ داد. از جمله او در پاسخ به این پرسش که انگیزه اصلی اش برای کار در این زمینه چیست، گفت اعدام فردی که برایش حکم عمو را داشت در دوران کودکی اش در سال های نخست پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۹۸۱ به جرم باور به آئین و مذهب بهائیت خاطره ای تلخ برایش به جا گذاشته و نخستین بار او را با مفهوم بی عدالتی و کشتار بی دلیل دگراندیشان و بی گناهان آشنا کرده و با او بوده و مانده تا اینکه پس از تحصیل حقوق، انگیزه کار و کوشش هایش در زمینه ی اجرای عدالت و دفاع از حقوق قربانیان بی عدالتی ها شده است.
پیام اخوان
آلن لیتل پس از این پرسش با سئوالات خود درباره نسل کشی های یوگسلاوی سابق، دارفور، روآندا و … تجارب دکتر اخوان در ارتباط با پیگیری این رویدادها را جویا شد که دکتراخوان در پاسخ به آنها توضیحاتی داد. پس از آن مجری برنامه درباره « ایران تریبونال» و در پیوند با اعدام های دهه شصت و به ویژه کشتار تابستان ۶۷ پرسش های دقیق تری با دکتر اخوان در میان گذاشت. از جمله این که این دادگاه نمادین چگونه برگزار شد و چه نتایجی داشت. دکتر اخوان کلیاتی را درباره این دادگاه ارائه کرد و با تاکید گفت (نقل به مضمون) گرچه برگزاری این دادگاه به لحاظ قوانین بین الملل رسمیت نداشت، اما از نظر مشروعیت اعتبار فراوانی داشت و با حضور شخصیت های برجسته حقوقی و قضایی و شاهدانی که در آن شرکت داشتند، نتایج و بازتابی ارزشمند داشته است. آلن لیتل پرسید که آیا این دادگاه تغییری در برخورد حکومت اسلامی با این واقعه ایجاد کرد؟ دکتر اخوان پاسخ مثبت داد و گفت پس از گذشت سالها عملا مقامات رژیم با اظهارات خود وقوع این رخداد را تائید کردند. شماری چند از مقامات حکومت اسلامی سعی کردند ثابت کنند که در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ نقشی نداشته و یا از عوامل کشتار نبوده اند و همین نشانه اعتراف آنها به این نسل کشی بود.
دکتر اخوان در جریان مصاحبه به برخورد نادرست غرب با برنامه اتمی جمهوری اسلامی بدون توجه و تمرکز بر نقض حقوق بشر در ایران اشاره هایی کرد. او با تاکید گفت غرب باید بداند که نقض مکرر و مداوم حقوق بشر به وسیله حکومت اسلامی مشکل سازتر از ادامه ی برنامه هسته ای حکومت اسلامی برای مردم ایران، کشورهای غربی و جهان است و غرب باید سیاست های خود را با توجه به این واقعیت در روابطش با جمهوری اسلامی برنامه ریزی و اجرا کند.
دکتر اخوان همچنین سخنانی درباره اجرای عدالت درباره آنها که به جنایت علیه بشریت و نسل کشی دست زده و می زنند، بیان کرد.
یادآوری این که برنامه HARDTalk از سال ۱۹۹۷ شروع شده و به دلیل مصاحبه های مهمش با شخصیت هایی چون جرج بوش و بیل کلینتون، شهرت بسیار دارد و چهار شب در هفته از شبکه خبر سی بی سی پخش می شود.
ایران تریبونال با کوشش خانواده ها و بازماندگان قربانیان کشتار دهه شصت ایران و شماری از جان بدر بردگان این نسل کشی در سال ۲۰۰۷ (پائیز۱۳۸۶) با همکاری چهره های معتبر و مشهور حقوقی و قضایی جهان در دو مرحله در شهرهای لندن و لاهه با شرکت بیش از یک صد شاهد برگزار شد. این دادگاه که مخارج آن به وسیله خانواده ها و بستگان بازمانده از قربانیان پرداخت شد، نهایتا در ۵ فوریه ۲۰۱۳ پس از بررسی های دقیق و مطالعه مداراک و اسناد ارائه شده، دولت جمهوری اسلامی ایران را در نسل کشی و ارتکاب جنایت علیه بشریت گناهکار شناخت. رای این دادگاه در ۵۱ صفحه و ۱۷۰ ماده صادر و منتشر شد.
گفت وگوی بی بی سی با پیام اخوان
پرفسور پیام اخوان در گفت و گویی که با “حقوق بشر و دمکراسی برای ایران” داشت و در شهروند مورخ ۶ سپتامبر ۲۰۱۲ منتشر شد، به کشتار دهه شصت و بویژه تابستان ۶۷ مفصل پرداخته است و کار ایران تریبونال را نیز توضیح داده است.
او که دادستان دادگاه مردمی بوده، یکی از اهداف ایران تریبونال را مقابله با فرهنگ خشونت وسیع و فرهنگ معاف بودن از مجازات و پاسخگو نبودن دانست.
در این گفت وگو، اخوان فرهنگ معاف بودن از مجازات را مشوق خشونت های بیشتر دانست و تأکید کرد:
«فرهنگ معاف بودن از مجازات به رهبران این پیام را می فرستد که ارتکاب به جنایت علیه انسانیت هیچگونه هزینه ای برایشان ندارد، و ما می دانیم که در ایران در دهه ۸۰ اعدام های گسترده ای با تخمین ۱۵ تا ۲۰ هزار تن صورت گرفته، بنابراین چه بر سر آمران و عاملان جنایات آمد. آنها هرگز مجازات نشدند و حتی به پست های بالاتری هم منتسب شدند؛ مثل آقای پورمحمدی و آقای نیری و بسیاری دیگر که عاملان اعدام های گسترده ی دهه ۸۰ بودند. بنابراین از دولتی که خود جنایت می کند و به خشونت پاداش می دهد، چه انتظاری دارید.
برای من به عنوان وکیل حقوق بشر هیچ فرقی نمی کند که ایدئولوژی دولت چه هست، برای این که ما در تاریخ دیده ایم ایدئولوژی ها، دین ها، سیاست ها همیشه برای توجیه نقض حقوق بشر استفاده شده اند. بنابراین در ایران ما باید ایدئولوژی را کنار بگذاریم و باید بگوییم که صرفنظر از این که چه کسی در قدرت است، آن ها باید به حقوق بشر احترام بگذارند و ما می توانیم این را با مسئول دانستن رهبران فعلی نسبت به جنایات گذشته به بهترین وجه انجام دهیم. بنابراین برای من این به معنی ایجاد فرهنگ خشونت پرهیز است. این نه به معنی انتقام که به معنی عدالت است.
ایران تریبونال از لحاظ تاریخی نقش بسیار مهمی دارد که من فکر می کنم هسته های تشکیل کمیته های حقیقت یاب آینده در ایران دمکراتیک را در خود دارد… وقتی به این حقیقت بازگردیم که ده ها هزار تن به زندان انداخته شدند، شکنجه شدند، مورد تجاوز قرار گرفتند و اعدام شدند فقط به خاطر باورهایشان، درمی یابیم که میلیون ها ایرانی وجود دارند که از این خشونت ها تحت تأثیر قرار گرفته اند. میلیون ها تن از مردم ایران خواهان عدالت هستند، بنابراین این تریبونال واقعا از طرف مردم ایران حرف می زند. آنچه که قربانیان می گویند این است که ما فقط قربانی نیستیم، ما دیگر نمی خواهیم ساکت بمانیم و طالب عدالت هستیم و شما نمی توانید جلوی این خواست عدالت خواهانه ی ما را بگیرید.
اهمیت این کار فراهم آوردن فرهنگ عدالت خواهی و بیان حقایق تاریخی ست. مردم ایران حتی تاریخ خودشان را نمی دانند. اولین دهه ی حکومت اسلامی، خونبارترین دهه در تاریخ معاصر ایران است. تعداد شکنجه شده ها و اعدامی ها در این دهه، بیش از هر دهه ی دیگری در تاریخ اخیر ایران بوده است.
رژیم مسلماً حقیقت را به مردم اش نمی گوید، زیرا یکی از ستون های اساسی که رژیم های مستبد بر آن تکیه دارند دروغ، فریب، تلقین و اطلاعات نادرست دادن است. رژیم حتی هنوز نپذیرفته که در سال ۱۹۸۸ بین چهار تا پنج هزار نفر اعدام کرده است… رژیم از حقیقتی می ترسد که در خاوران دفن شده. حتی اخیرا بعد از ۲۵ سال از گذشت اعدام ها با بولدوزر گورهای خاوران را زیر و رو کرد زیرا که از اسکلت های قربانیان نیز می ترسد. این همچنین به ما قدرت حقیقت را نشان می دهد، زیرا به محض این که مردم ایران حقیقت را بفهمند، خواهان عدالت می شوند… الان میلیون ها نفر در ایران می دانند که در دهه ی ۸۰ (شصت خورشیدی) هزاران تن در ایران اعدام و شکنجه شده اند و این اولین قدم است برای ایجاد جنبش اجتماعی عدالت خواهی. ما الان گروه های مختلفی داریم مثل مادران عزادار، مادران پارک لاله، و … که خواهان پاسخگویی هستند.»
متن کامل این گفت وگو را در لینک اینجا بخوانید.
