سالهاست که برای تهیه گزارش به جلسه ها و برنامه های مختلف می روم، اما پنجشنبه ی گذشته، ۹ اپریل ۲۰۱۵، حضور در برنامه ی متفاوت و جالبی را تجربه کردم. حراج تابلوهای اهدایی هنرمندانی از تبارهای مختلف، به منظور جمع آوری کمک مالی برای ساخت فیلم مستندی درباره ی یک زن برجسته ی هندی، توسط یک کارگردان ایرانی ـ کانادایی.
میزبان این مراسم”انجمن هنری زنان کانادا” بود. جیلیان گرینفلد جلسه را اداره می کرد، و گیبریئل، هنردرمانگر و از اعضای انجمن در سخنرانی آغازین از هنردرمانی گفت.
حسین مارتین فاضلی، کارگردان فیلم، از پولان دوی گفت و بخش هایی از مستندش را به نمایش گذاشت
حسین مارتین فاضلی (نانام) کارگردان مستند ـ داستانی پولان دوی
.
و در پایان سمیرا محی الدین، روزنامه نگار ایرانی ـ کانادایی و فمینیست فعال حقوق زنان در سخنان کوتاهی گفت، در هجده سالگی با دیدن فیلمی با پولان دوی و سرگذشتش آشنا شده، و همان زمان به این نتیجه رسیده که پدرسالاری و مردسالاری حد و مرزی نمی شناسد. او داستان پولان دوی را تنها داستان یک زن هندی ندانست و گفت، این داستانی ست که هر زنی می تواند با آن ارتباط بگیرد، زیرا که امروزه از هر چهار زن، یکی قربانی خشونت یا خشونت جنسی است.
سمیرا همچنین گردانندگی حراج را برعهده داشت که آن را با مهارت تمام و طنز زیبایی به بهترین نحو انجام داد و تقریبا تمامی تابلوها را به فروش رساند.
در میان اهداکنندگان تابلو، نام دو هنرمند ایرانی نیز به چشم می خورد. مصی ویشدهی و هما ملکوتی با اهدای اثر هنری شان از این فیلم حمایت کردند.
حسین مارتین فاضلی (نانام)، کارگردان ایرانی ـ کانادایی ساکن ونکوور، برای این برنامه به تورنتو آمده بود و قبل از شروع رسمی جلسه، در گوشه ای از سالن، با او به گفت وگو نشستم.
پیش از این، در اینترنت فیلم ها و مصاحبه ها و شعرهایش را دیده بودم، اما از این فیلم بخصوص، چیزی ندیده بودم. از او خواستم که ما را با ماجرای فیلمش آشنا کند.
فاضلی گفت: این فیلم در مورد پولان دِوی، زنی از کاست های پایین جامعه هند و خیلی فقیر است. او در دهی زندگی می کرد که حتی روی نقشه هم پیدا نمیشه…
فاضلی داستان این دختر را به طور خلاصه برایم گفت، و بعد که رفتم و جستجو کردم و کل داستان زندگی این زن را خواندم، باید بگویم باورکردنی نیست. گرچه از روی زندگی او فیلمی هندی داستانی به نام “ملکه راهزنان” ساخته شده، ولی چه کسی باور می کند که این داستان واقعی ست در حالی که شبیه اش را تنها در هالیوود می توان یافت.
پولان، چهارمین فرزند از شش فرزند یک خانواده ی بسیار فقیر روستایی در هند بود. از همان کودکی نشانه های مبارز بودن را در خود داشت. وقتی عمویش تکه زمین خانواده را که تنها منبع بقایشان بود، از دستشان درآورد، در حالی که یازده سال بیشتر نداشت، اعتراض کرد و در آن زمین به تحصن نشست، تا اینکه او را کشان کشان به خانه بردند و کینه عمو و خانواده اش را برای خود خرید. یازده ساله بود که به مردی سی و چند ساله شوهرش دادند یا در واقع فروختند. بعد از چندی فرار کرد و به خانه ی پدری بازگشت، اما این کار شرمندگی بزرگی برای فامیل و دهکده بود. در هفده سالگی توسط یک عده راهزن از کاست های بالایی ربوده شد و به مدت ده روز مورد تجاوز گروهی قرار گرفت.
فاضلی گفت: در هند وضعیت طوری ست که وقتی به دختری تجاوز می شه، یا خودش را سربه نیست می کنه، و یا تا آخر عمر افسرده و شرمسار زندگی می کنه. ولی این دختر موفق به فرار میشه و دسته ی خودش رو راه میندازه و میره راهزن ها رو شکار میکنه. به این ترتیب خودش راهزن میشه، ولی راهزنی متفاوت: از ثروتمندها می دزده و به فقرا می ده. در واقع میشه یک جور رابین هود، ولی رابین هود واقعی. تمام نیروی نظامی و انتظامی ایالت اوتارپرادش، ایالتی که در اون زندگی می کرده، به دنبالش بودن ولی موفق به دستگیریش نمی شدن. تا اینکه مادرش رو دستگیر می کنند تا او مجبور بشه خودش رو معرفی کنه
جیلیان گرینفلد (بالا جپ) گرداننده جلسه و سمیرا محی الدین (پایین راست) گرداننده حراج مراسم بودند
.
به هر حال دستگیر میشه و یازده سال رو در زندان می گذرونه. در زندان دین اش رو از هندو به بودایی تغییر میده، به مراقبه و یوگا می پردازه، و به مبارزه ی غیرخشونت آمیز رو میاره. وقتی از زندان آزاد میشه به حزب سوسیالیست اوتارپرادش می پیونده و کاندیدای نمایندگی مجلس میشه و مردم هم انتخابش می کنن و میره به مجلس.
فاضلی ویژگی های چنین انتخابی رو ردیف میکنه : تصور کنید دختری که از کاست پایینی جامعه است، بیسواده و دستش هم تا آرنج به خون آغشته است، بشه عضو پارلمان بزرگترین “دمکراسی” دنیا ! این داستان خیلی غریبیه. او اولین زن کاست های پایینی جامعه است که میره به پارلمان. در پارلمان هم برای حقوق زنان مبارزه می کنه. دو بار هم مردم به او رای میدن ولی بار دوم جلوی در خونه اش در سال ۲۰۰۱ توسط عده ای به گلوله بسته میشه و در ۳۸ سالگی ترور میشه.
او آدم محبوبی بود بویژه بین فقرا. در واقع یک چه گوارای بی سواد بود. پولان هنوز هم برای هندی ها فرد مطرح و با اهمیتیه. در جامعه ی هند خیلی از گروه های فعال فمینیستی از پولان دوی الهام می گیرن و اصلا به خاطر او به وجود آمدن. بنابراین میراث پولان هنوز تموم نشده.
فاضلی از دلیل خود برای ساختن مستند پولان دوی می گوید:
من، نه به عنوان نویسنده و نه به عنوان فیلمساز، هیچ داستان دیگه ای رو نمی شناسم که تا این حد دراماتیک و قوی و غریب باشه، به همین خاطر تصمیم گرفتم این فیلم رو بسازم.
گرچه وقتی فاضلی از حاضران پرسید چند نفر از شما پولان دوی را می شناسید، با اینکه چند هندی تبار (قابل تشخیص از ظاهر) در میان جمع بودند، جز سه چهار دست بیشتر بالا نرفت، اما من به عنوان یک زن روزنامه نگار احساس شرمندگی کردم از اینکه پولان دوی را نمی شناختم، از فاضلی پرسیدم چطور با پولان دوی آشنا شد؟
ـ داشتم فیلمی در مورد فعالان حقوق زن ایران می ساختم. برای همین مستندهای مختلف راجع به کنشگران مدنی جاهای مختلف رو نگاه می کردم. یکی از این مستندها درباره ی کنشگران هندی بود، توی این فیلم برای بیست، سی ثانیه، داستان پولان گفته شد. به خودم گفتم مگه میشه. هی فیلم رو برگردوندم تا این تکه رو ببینم. باورم نمیشد. همون شب تصمیم گرفتم این فیلم رو بسازم.
چطور با “انجمن هنری زنان کانادا” مرتبط شدی؟ آیا اینها فیلم را حمایت مالی می کنند؟
حسین مارتین فاضلی برای حاضران داستان فیلم را می گوید
ـ جیلیان گرینفلد، همکار من با این انجمن ارتباط داره. ما مستقل داریم کار می کنیم و به جایی وصل نیستیم، نه به دولت، نه به گروه و سازمانی و نه به شبکه ی رسانه ای خاصی، نه به لحاظ مالی و نه به لحاظ عقیدتی. بخش مهمی از هزینه ی فیلم تأمین شده، ولی برای اینکه فیلم رو تموم کنیم پیشنهاد چنین برنامه ای رو دادیم و “انجمن هنری” هم استقبال کرد.
این مستند ـ داستانی ۹۰ دقیقه ای، محصول کانادا، قرار است ژوئن ۲۰۱۶ راهی سینماها شود. به گفته ی فاضلی هفتاد درصد فیلم مستند و سی درصد داستانی است.
از او می پرسم این فیلم به مسائل امروز هند و تجاوزهای گروهی به زنان هم می پردازد. می گوید:
ـ بله. در این فیلم با گروهی مصاحبه کردیم به نام “بریگاردهای سرخ” که حدود دوازده دختر هستند که همه ی اینها در بچگی بهشون تجاوز شده. این ها دو هدف دارند، یکی آگاهی دادن به دختران منطقه در مورد حق و حقوقشان و دیگر یاد دادن ورزش های رزمی به آنان برای دفاع از خود. اینها الهام گر خودشون رو پولان دوی میدونن. و این تازه یک نمونه است و ده ها گروه از این نوع اونجا هست که شاید شناخته شده هم نباشند و کل گفتمان فمینیستی و گفتمان حقوق زنان تأثیر بسیار زیادی از پولان دوی گرفته است. منتها خارج از هند پولان دوی شناخته شده نیست و ما با این فیلم می خواهیم او را برجسته و مطرح کنیم.
حسین فاضلی گرچه فیلم های زیادی ساخته است، ولی خودش را بیشتر نویسنده می داند. او شعر می گوید ولی اصرار دارد که نام آن ها را “کار” بگذارد تا “شعر”.
چرا؟
ـ چون نمی خوام خودم رو درگیر با معنا و تعریف شعر کنم. در اروپای قرن دوازدهم شما اگر آدمی عمیقا مذهبی نبودید، شاعر هم قلمداد نمی شدید. تعریف شعر عوض میشه، ولی شعر عوض نمیشه. من میخوام خودم رو از تعریف ها کنار بکشم.
حسین فاضلی (نانام) تا به حال پنج کتاب شعر چاپ کرده که تازه ترین آن “اعترافات مردی که خود را مرتکب شده بود” است. کتاب های دیگرش اینهاست: «درد خیس»، «زمان +”ه” تحقیر= زمانه»، «انگشتم را در جنگل فرو کردم و سبز سوراخ شد» و «نباید با ژولیت خوابید و رومئو نبود».
در سایت نامش را حسین مارتین فاضلی نوشته و وقتی در سایت ها برای شعرهایش جستجو کنی، یک لقب “نانام” را هم در کنار نامش می بینی. در مورد این لقب ها از او می پرسم
پولان دوی زمانی که نماینده مجلس بود
.
چرا مارتین؟ نانام یعنی چه؟
ـ پدرم عاشق مارتین لوتر کینگ بود و از بچگی منو مارتین صدا میزد برای همین این اسم روی من موند.
نانام هم معنی خاصی نداره مثل پینک فلوید که معنی خاصی نداره!
حسین فاضلی، در سال ۱۹۸۵ بعد از گرفتن دیپلم از ایران خارج شد، مدتی در خاورمیانه زندگی کرد، سال۱۹۸۹ به کانادا آمد. چند سال بعد کانادا را ترک کرد و پس از ۱۲ سال زندگی در اروپا و دو سال در نیویورک، اخیرا دوباره به کانادا برگشته است.
حسین مارتین فاضلی سازنده ی دوازده فیلم مستند و داستانی است.
مستند “مقاومت” بیان ویژگی ها و مولفه های موثر در پیروزی یک جنبش بدون خشونت از زبان افرادی مانند ایوان ماروویچ (از بنیان گذاران آتپور، جنبش مقاومت مردم صربستان علیه اسلوبودان میلوسوویچ) و کارشناسان و محققانی است که در این مورد تحقیق و مطالعه کرده اند
.
زنان در خط مقدم به تهیه کنندگی شیما کلباسی و داستان دو نازنین از جمله مستندهای دیگری از اوست که به مسائل زنان می پردازد. داستان دو نازنین در مورد تلاش های دختر شایسته کانادا و فعال حقوق بشر نازنین افشین جم است برای نجات جان هم نامش نازنین فاتحی در ایران که به اعدام محکوم شده بود.
Road Unknown و Tricko(The Shirt) از فیلم های دیگر انگلیسی زبان او هستند.
او برای فیلم هایش برنده ی ۳۷ جایزه بین المللی شده و این فیلم ها از بسیاری کانال های معروف جهان پخش شده است.
در پایان گفت وگو، از او می خواهم اگر حرفی مانده بگوید.
ـ دوست دارم هموطنانمون با این مسائل بویژه مسائل زنان درگیر شوند. چون فکر نمی کنم که ما در خاورمیانه و بویژه در ایران بتونیم روی دمکراسی رو ببینیم بدون اینکه اول مسائل زنان را به طور ریشه ای حل کنیم و یا تصمیم به حل آنها بگیریم. راه این است. برای همین باید کامیونیتی ما با مسائل زنان جدی تر درگیر شود. در ایران تمام زنان ما با مسئله ی حقوق زن درگیر هستند، چه مذهبی، چه چپ، چه سکولار، چه لیبرال، چون به زندگی روزمره شان مربوط میشه. یعنی همه اینها می تونن در کنار هم بنشینند و با هم کار کنند، چون درد مشترک دارند. این درد رو باید دید و بیان کرد و بعد برای رفعش تلاش.
از سایت حسین مارتین فاضلی دیدن کنید.
http://fazelifilms.com /
.
کتاب آخر نانام “اعترافات مردی که خود را مرتکب شده بود” را اینجا بخوانید.
