* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
آلوپسی کلمه ای است که در پزشکی برای ریزش موها استفاده می شود که در نتیجه ی آن پوست سر به طور کامل یا بخشی از آن از مو خالی می شود.
طاسیcalvitie نوعی ریزش مو است که از همه بیشتر بر اثر فعالیت های هورمونی و اکثراً در نزد آقایان دیده می شود که یک مسئله طبیعی است و به شدت منشاء ارثی دارد. انواع دیگر ریزش مو و طاسی وجود دارد که می تواند بر اثر مشکل سلامتی و یا استفاده از بعضی داروها باشد.
بعضی افراد به ریزش مویشان حساس اند و چون آن را عاملی در زیبایی چهره می دانند ترجیح می دهند که ریزش مو را درمان کنند تا ریزش مو کمتر شده و موهای ریخته دوباره تولید شوند، ولی باید در نظر داشت که نتیجه درمان همیشه موفقیت آمیز نخواهد بود و کاشتن مو معمولاً آخرین چاره است
.
انواع طاسی
در اینجا انواع طاسی و علت آن را مطالعه می کنیم. با این که طاسی اکثراً برای موهای سر اتفاق می افتد ولی می تواند در هر نقطه مو دار بدن نیز اتفاق بیفتد.
طاسی بر اثر اشکالات هورمونی: تقریباً یک سوم مردان قفقازی (مثل ما ایرانیان) در حدود سی سالگی به آن دچار می شوند و ۵۰ درصد در حدود ۵۰ سالگی و ۸۰ درصد در سن ۷۰ سالگی. در نزد آقایان طاسی از ریزش مو و عقب رفتن آن در ناحیه بالای پیشانی شروع می شود ولی گاهی هم از بالای جمجمه شروع می شود. طاسی می تواند از پایان نوجوانی شروع بشود. تعداد بسیار کمی از زنان از طاسی رنج می برند. در سن ۳۰ سالگی ۲ تا ۵ درصد زنان دچار طاسی می شوند و در ۷۰ سالگی حدود ۴۰ درصد. ظاهر طاسی در زنان فرق می کند و به نظر می رسد که موهای بالای جمجمه بیشتر و بیشتر کم می شوند. با این که اغلب گفته می شود که ریزش موهای زنان پس از یائسگی شدت پیدا می کند ولی این موضوع تا به امروز در مطالعات اپیدمیولوژیکی ثابت نشده است.
برای این که علل طاسی مشخص شود، مطالعات زیادی در حال انجام است، البته ارثی بودن رل مهمی را بازی می کند.
در نزد مردان هورمون های جنسی مردانه یعنی آندوژن ها مثل تستوسترون بر روی آن اثر دارند. تستوسترون دوره زندگی مو را سریع تر می کند و به تدریج موها لاغرتر و کوتاه تر می شوند و پیاز موها به تدریج کوچک تر شده و بالاخره از فعالیت می افتند. به نظر می رسد که بعضی از انواع موها نسبت به میزان هورمون تستوسترون حساس تر هستند.
علل طاسی در نزد زنان خیلی کمتر مطالعه شده است. بدن زنان هم آندروژن ترشح می کند ولی به مقدار خیلی کم و در بعضی از خانم ها طاسی می تواند مربوط به ترشح زیادتر از معمول آندورژن ها باشد ولی علت اصلی آن ارثی است مثل سابقه طاسی در نزد مادر و یا خواهر و سایر افراد فامیل نزدیک.
طاسی بر اثر جای جوش خوردگی زخم (سیکاتریس): طاسی می تواند بر اثر یک صدمه یا اثر دائمی بر روی پوست محل مودار سر بر اثر یک بیماری و یا عفونت پوستی مانند لوپوس، پسوریازیس و غیره تولید شود. عکس العمل های انفلاماتوار که در پوست تولید می شود می تواند پیازهای مو را خراب کند.
Teigne: که یک عفونت قارچی پوست سر است علت اصلی طاسی در کودکان است که به فارسی به آن کچلی می گوییم ولی در این کودکان در بیشتر موارد موها دوباره در می آیند.
طاسی پلاکی یا Pelade: یک بیماری اتو ایمیون است و با ریزش کامل مو در محل موهای سر و یا سایر نقاط مودار بدن در یک سطح کوچک مشخص دیده می شود، البته گاهی موها دوباره در می آیند ولی همیشه امکان این که پس از چند ماه یا چند سال بیماری عود کند هست. پلاد کامل یعنی از دست دادن تمام موهای بدن خیلی به ندرت دیده می شود.
Effluvium télogène : ریزش ناگهانی و موقت موها بر اثر یک ضربه فیزیکی یا روانی، بارداری، عمل جراحی، از دست دادن شدید وزن، تب شدید و امثالهم پیش می آید و ۳۰ درصد موها به طور نارس به مرحله استراحت می روند و می افتند و وقتی که استرس گذشت پیاز موها دوباره به مرحله فعال باز می گردند که البته می تواند چندین ماه طول بکشد.
طاسی مادرزادی: خیلی به ندرت دیده می شود و می تواند بر اثر نبودن ریشه مو و یا حالت غیرطبیعی بودن ساقه مو باشد و جهش ژنی مسئول یکی از انواع ارثی آن است.
داروها، شیمی درمانی و …: عوامل مهمی می تواند علت ریزش موها بشوند مانند بدی تغذیه و کمبود پروتئین در غذا، عدم تعادل دستگاه هورمونها، شیمی درمانی(کیموتراپی) و رادیو تراپی برای درمان های سرطان، داروهایی مانند warfarine داروی ضد انعقاد خون یا لیتیوم که برای درمان بیماری روانی دو قطبی به کار می رود.
چه موقع با پزشک مشورت شود
ـ وقتی که موهای شما بدون هیچ دلیلی دسته دسته بریزد و یا به صورت یک پلاک ریخته شود.
ـ وقتی که می خواهید از یک درمان تجربی برای رفع طاسی استفاده کنید.
سیمپتوم ها و افرادی که در معرض طاسی هستند
* سیمپتوم ها: ریزش موهای سر یا بدن به طور کلی و یا قسمتی از آن، طاسی ممکن است به صورت پیش رونده و تدریجی باشد و یا به صورت حاد.
* علائم قبل از ریزش موها: کدر شدن و از دست دادن حالت طبیعی موها، احساس خارش در پوست سر، احساس درد در ریشه موها و شوره زیاد.
افرادی که در خطر طاسی هستند:
* سابقه فامیلی: مردانی که یکی از افراد فامیل آنها دچار طاسی است امکان بیشتری دارند که آنها هم مبتلا شوند. دانشمندان ژن هایی را که مسئول طاسی هستند پیدا کرده اند که بر روی کرموزوم ۲۰ قرار دارند که از پدر یا مادر به ارث می رسد و کروموزم x که از مادر به ارث می رسد. این نوع کروموزوم ژن هایی دارد که بر روی گیرنده پیام های هورمون های مردانه (آندروژن ها) کار می کنند.
* قفقازی ها بیشتر از نژاد زرد (آسیایی ها) و سرخ پوست ها و آفریقایی های سیاه پوست دچار طاسی می شوند.
* ارثی بودن عامل مهمی است برای طاسی آندروژنتیک و سابقه بیماری های اتوایمنون ممکن است تولید پلاد بکند.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.
ataansari@videotron.ca
