ایرانگردی
یکی اژدهایی برآمد ز کوه
هراسان شده زان گروها گروه
ز سوی دگر اژدهایی دگر
پرآژنگ و تفتان و پرخاشگر
جعفر سپهری
در دامنه رشته کوه سربلند زاگرس، در سرزمین ساگاراتی‌های۱ دلاور، در نزدیکی روستای زیبای ویر، و در۱۰کیلومتری جنوب شرقی گنبد سلطانیه (شکارگاه شاهین)، دو اژدهای بی‌مانند و شگفت‌آور آرام گرفته‌اند. مجموعه‌ای شگرف در پهنه‌ای مستطیل شکل در دامنه کوهی فرازمند، این محل به نام معبد اژدها و داش‌کسن (سنگ‌بر) خوانده می‌شود و مردم محل آن را به نام شیرین و فرهاد می‌نامند. شاید هل‌من‌مبارز مخفیانه‌ای میان این سنگ نگاره با بیستون و فرهادکند و … در کار باشد!
زاگرس مادر زاینده تمدن ایرانی است. سرزمین چشم‌اندازهای رویایی، با قله‌های سر به فلک کشیده و پوشیده از برف، میزبان رودها، غارها، آبشارها، چشمه‌ها، تالاب‌ها، باغ‌ستان‌های میوه، کشت‌زارهای سرسبز، جنگل‌های تُنک بلوط و جانوران زیبا که پژواک «آوای راک» آنان سکوت وهم‌انگیز کوهستان را در هم می‌شکند. وزش نسیم بهشتی اردیبهشت دل‌انگیز و زیبا، سراسر منطقه را با گل‌های رنگ‌رنگ فرش می‌کند. شمیم شکوفه‌های بهاری، در کنار چشمه‌های خنک و جوشان موج می‌زند و لاله نگونسار در سوگ سیاوش اشک می‌ریزد. هر گوشه این خاک زرخیز سربه‌مهر از شگفتی‌هاست.
در دل این مجموعه هنری زیبا، که ذوق و اندیشه ایرانی در جای‌جای آن موج می‌زند، سه غارتاق دستکند با اندازه‌هایی مشخص در دل کوه سترگ کنده شده که پیرامون ورودی‌های آن را کنده‌کاری‌ها و سنگ‌بری‌های زیبا و چشم‌نواز جلوه‌ای ویژه بخشیده‌اند. مهمترین بخش این کنده‌کاری‌ها، که در نوع خود منحصر به فرد است، دو تصویر اژدها که روبروی یکدیگر، با طول بیش از ۵ متر، به شکل قرینه در دل سخت سنگ حک شده است. راز و رمز نهفته در دل این تصاویر، آنها را به آثاری اسرارآمیز مبدل ساخته است. پیرامون این نقش‌برجسته‌های یگانه و بی‌مانند، محراب‌های زیبا و نقش‌دار، با طرح‌های اسلیمی، گل و بوته و مقرنس بر پیکره بیجان سنگ کنده‌کاری شده‌اند. تقارن، عنصر اصلی هنر ایرانی، در هرجای این نیایشگاه به چشم می‌خورد.
دانشمندان و اندیشمندان ایران‌شناس بر این پندارند که غارهای معبد اژدها، یکی بزرگ‌تر در جنوب و دو تا قرینه در شرق و غرب، نخست نیایشگاه آیین مهرپرستان، میترائیسم، بوده و کاربرد آن را حتی در دوران پس از اسلام هم حفظ کرده بودند. مار در آیین مهر و اژدها در فرهنگ ایرانی، نقشی بنیادین و اثرگذار دارند. اژدهایی که خون آن در جنوب‌غربی این خاک پر گهر می‌جوشد. اژدها با جهت‌گیری خود به درون نیایشگاه، گویی خوش‌آمدگوی تازه واردان است. این به آن معناست که ایرانیان در زمان‌های آغازین نه تنها تیشه و تبر، بلکه مته و دیگر ابزارهای تراش را هم اختراع کرده بودند. همانند این نیایشگاه و صدالبته بدون نقش اژدها در روستای ورجوی مراغه به چشم می‌خورد.
سپس در دوره دوم بازسازی این نیایشگاه، نقش‌های اژدها، برگ مو، پیچک و طرح‌های اسلیمی و همچنین مهراب‌ها به این مجموعه دیدنی اضافه شده است. خلق آثار بجا مانده در نیایشگاه در دوران ایلخانی انجام پذیرفته است. الجای خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده با پشتکار بر انجام این طرح نظارت داشت. سنگ‌های سبز رنگ به کار گرفته شده در حصار ارگ سلطانیه از این مجموعه بریده شده تا فضای لازم جهت کنده‌کاری و دخمه‌سازی در این محل فراهم آید.
این طرح‌ها چکیده اندیشه ناب هنرمندان این آب و خاک از حدود سده هفتم خورشیدی تا یک‌پارچگی دوباره و نمایان شدن دودمان صفوی و شکوفایی دوباره هنر در ایران است. زمانی که ایران و ایرانی در زیر سهمگین‌ترین امواج ویرانگر تاریخ قرار دارند. نه تاک نشان دارد و نه تاک‌نشان. اما فرهاد همچنان زنده است.
این نقش‌ها و جلوه‌گری‌ها، یکی از ارزشمندترین نمونه‌های معماری صخره‌ای در طول تاریخ معماری ایران است. دراین نیایشگاه، ردپایی از نقش‌های هنر چینی هم به چشم می‌خورد.
این نیایشگاه تاریخی، از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشراف دارد. درکنار شهر کهن سلطانیه با گنبد رفیع آن قرار دارد. سومین گنبد بزرگ تاریخی جهان پس از گنبدهای کلیسای جامع مریم مقدس در فلورانس ایتالیا و مسجد ایاصوفیه استانبول. همچنین آرامگاه چلبی‌اوغلو و آرامگاه ملاحسن کاشی در کنار گنبد سلطانیه و نیایشگاه اژدها، محور فرهنگی ـ تاریخی سلطانیه را تشکیل می‌دهند.
۱ـ سواره نظام جنگاور لشکر ایران در دوران هخامنشیان
* جعفر سپهری مدرس کامپیوتر در دانشگاه های آزاد، جامع علمی کاربردی و پیام نور و مدرس رسمی فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی در زمینه “هواشناسی کوهستان” بوده است. او صدها مقاله در زمینه ی ایران شناسی و تاریخ علم در ایران به چاپ رسانده . سپهری از سال ۲۰۱۴ به کانادا مهاجرت کرده است.
