* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بر اثر اسپاسم مویرگ هایی که انگشتان دست و پا و گوش ها و بینی را تغذیه می کنند، تنگ می شود و وقتی این اسپاسم ها تولید شد از گردش خون جلوگیری می کند و در نتیجه شخص دچار عدم احساس و تغییر رنگ انگشتان دست و پا و گوش و بینی شده آنها سفید یا آبی رنگ می شوند، این بیماری را رینود می گویند.
این اسپاسم ها معمولا مشکلی است که همراه یک بیماری دیگر است در این حالت به آن سندروم رینود می گویند و وقتی که اسپاسم ها بدون همراهی بیماری دیگری تولید می شوند به آن بیماری رینود می گویند.
سندروم رینود در دو دست و پا و یا دو پا دیده می شود و اگر در هر دو دست و هر دو پا با هم تولید شود به آن بیماری رینود می گویند و از هر ۴ بیمار سه نفرشان را زنان ۱۵ تا ۴۰ ساله تشکیل می دهند.
علل بیماری
انسان دارای دو سیستم عصبی است که فعالیت هایشان مختلف است. سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک و سندروم و بیماری رینود باعث شدت عمل سیستم عصبی سمپاتیک می شود.
آثار سیستم عصبی سمپاتیک هنگامی که یک ترس باعث ترشح آدرنالین می شود شدیدتر می شود و باعث شدید شدن ضربان قلب و تنفس عمیق و پریدگی رنگ صورت می شود و بدن آماده برای عکس العمل می گردد که بجنگد یا فرار کند. این حالت باعث تنگ شدن رگ های خونی سطحی شده تا خون بیشتری به عضلات و مغز برسد، زیرا این دو در لحظات اورژانس به خون بیشتری احتیاج دارند و چون خون به مرکز بدن می رود پوست رنگ پریده می شود.
سیستم عصبی سمپاتیک همین عکس العمل را در مقابل سرما تولید می کند، زیرا اگر مقدار زیادی خون در عروق خونی زیر پوست گردش کند بدن مقدار زیادی از گرمایش را از دست می دهد. بنابراین عروق خونی زیر پوست منقبض شده خون را به داخل بدن می فرستد و وقتی به محل گرم پس از سرما می رویم پوست به تدریج گرم شده و رنگ اولیه اش را پیدا می کند، زیرا خون به زیر پوست بازمی گردد.
این موضوع درست در بیماری رینود تولید می شود با این تفاوت که عروق خونی انگشتان دست و پا به شدت منقبض می شوند و سرما عامل اصلی این انقباض و تولید حمله بیماری است. در نزد بسیاری از بیماران حمله بیماری با برداشتن چیزی از داخل یخچال شروع می شود ولی تماس با سرما در نقاط دیگر بدن مثل گردن هم می تواند باعث حمله بیماری شود و به ندرت سیمپتوم ها با یک مسئله ی احساسی شدید و یا یک شوک شروع بشوند.
در نوع اولیه بیماری رینود علت سیمپتوم ها مشخص نیست. در نوع دوم یا سندروم رینود محققان می دانند که سیمپتوم ها به بعضی از بیماری ها وابستگی دارند ولی مکانیزم دقیق عکس العمل (عصبی) هنوز مشخص نیست.
اسکلرودرمی بیماری است که مستقیما به بیماری رینود وابستگی دارد و اکثر بیماران مبتلا به اسکلرودرمی دچار نوع شدید بیماری رینود هم هستند. اسکلرودرمی نوعی بیماری اتوایمیون مزمن است که باعث ضخیم شدن و سفت شدن پوست و نسوج اعضای داخلی می شود.
تعداد زیادی از بیماری ها که چند تای آن را اسم می بریم همراه یک خطر بالای همراهی با بیماری رینود هستند:
* پولی آرتریت روماتوئید ـ یک بیماری اتوایمیون مزمن است که باعث تولید دردهای شدید و صدمات وارده به مفاصل می شود.
* لوپوس اریتماتوز منتشرـ یک بیماری انفلاماتوار اتوایمیون مزمن پوست و اعضای داخلی است. درست مانند پولی آرتیریت روماتوئید ـ اسکلرودرمی و بیماری رینود. لوپوس خیلی بیشتر در نزد زنان دیده می شود تا نزد مردان.
* آترو اسکلروز یا سخت شدن سرخرگ ها که یکی از بیماری های قلبی عروقی است.
* فشار خون ریوی ـ یک بیماری قلبی عروقی است که باعث بالا رفتن فشار خون در ریه ها می شود.
* هیپوتیروئیدی یا کم کاری غده تیروئید
چه عواملی تولید سندروم رینود را شدیدتر می کند
امکان تولید سندروم رینود شدیدتر می شود اگر:
* سیگار بکشید، زیرا مصرف دخانیات باعث شدت حملات بیماری رینود و تولید سندروم رینود می شود.
* اگر دچار میگرن می شوید.
* اگر دچار یک مشکل دستگاه عصبی هستید.
* اگر یک صدمه مهم بدنی داشته اید.
* اگر با دستگاه های تولیدکننده ویبراسیون کار می کنید.
* اگر دچار سرمازدگی شده اید.
* اگر ساعت های طولانی تایپ می کنید یا پیانو می نوازید.
سیمپتوم ها و مشکلات تولید شونده
علت تولید سندروم رینود هر چه باشد سیمپتوم های آن شناخته شده هستند. انگشتان دست و پا سفید رنگ می شوند بعد آبی رنگ و بعد حس کردن و حرکت کردن به تدریج از بین می روند.
این موضوع به ندرت دردناک است. قسمت تحتانی کف دست معمولا دچار نمی شود همینطور انگشت شست. در بعضی مواقع یک قسمت از یک یا دو انگشت دست یا پا مبتلا می شوند و پوست مثل مرمر سفید می شود و بعد قرمز رنگ.
معمولا یک حمله تولید شده بر اثر قرار گرفتن در سرما پس از گرم کردن دست و پا آرام می شود ولی بعضی از حملات می توانند ساعت ها ادامه داشته باشند. بعد از یک حمله انگشتان دست و پا مدتی قرمز می مانند تا به تدریج به حالت طبیعی برگردند. امکان اینکه شخص حالت خواب رفتن (مورمورشدن) را در دست و پا داشته باشد، هست.
آبی شدن پوست نشان دهنده کمبود اکسیژن در سلول هاست. امکان کمی وجود دارد که یک حمله شدید باعث مرگ نسوج بشود(نکروز) این مسئله بیشتر در بیماران دچار شده به اسکلرودرمی دیده می شود.
تشخیص
اگر بر اثر کمترین تحریک انگشتان دست و پای یک نفر سفید ـ آبی ـ قرمز شد باید به سندروم رینود فکر کرد و بعد با آزمایشات دیگر متوجه شد که آیا نوع اولیه بیماری رینود و یا سندروم ثانوی رینود و یا یک بیماری دیگر باعث آن است.
پزشک باید درخواست آزمایشات لازمه برای جستجوی بیماری های دیگری که اغلب همراه با بیماری رینود هستند را بدهد. در صورتی که علائم بیماری های دیگری یافت نشد و صدمه و عکس العمل دارویی هم وجود نداشت و مخصوصا اگر بیمار زنی با کمتر از چهل سال سن بود، پزشک احتمال می دهد که شخص دچار بیماری رینود اولیه شده است.
درمان های دارویی
هنوز دارویی برای درمان کامل بیماری وجود ندارد (نوع اولیه) ولی امکان کم کردن فرکانس حمله بیماری با عوض کردن بعضی از عادات زندگی مثل ترک سیگار و مواظبت کردن از خود در مقابل سرما وجود دارد، ولی سیمپتوم ها به هیچ وجه نباید سرسری گرفته شوند، زیرا ممکن است بیماری دیگری را مخفی کنند و آن بیماری ها باید درمان شوند، پس حتما باید با پزشک مشورت شود.
هنگام حمله بیماری چه باید کرد
اولین کار باید خود را گرم کرد تا اسپاسم عروق خونی آرام شود.
* برای گرم کردن دست و پا از روش های زیر می شود استفاده کرد:
ـ دست ها در زیر بغل یا کشاله ران قرار داد.
ـ دست و پا را در آب ولرم ولی نه داغ، گذاشت و آب روی آنها ریخت.
* برای بازگشت گردش خون به حالت طبیعی
ـ انگشتان دست و پا را حرکت دهید.
ـ نقاط دچار شده را ماساژ دهید.
ـ دست ها را حرکت دهید به حالت دایره بزرگ
اگر استرس عامل حمله بیماری است به یک محل آرام بروید و نقاط مورد حمله را گرم کنید. از یک تکنیک ضداسترس استفاده کنید. از وضعیت استرس دهنده خارج شوید. برای آرامش یافتن در صورت لزوم از کسی کمک بگیرید.
داروها
افراد مبتلا به بیماری رینود به ندرت احتیاج به دارو دارند، ولی داروهایی برای کسانی که سندروم رینود شدید دارند، وجود دارد.
*گشادکننده های عروق ـ این داروها باعث باز شدن بیشتر رگ ها و خونرسانی به قسمت انتهای دست و پا می شوند.
* ممانعت کنندگان کلسیم ـ باعث شل شدن عضلات و گشاد شدن عروق خونی می شوند. این داروها معمولا برای بیماری های قلبی و فشار خون به کار می روند و باعث آرامش سندروم های بیماری در دو سوم بیماران می شوند. همینطور برای درمان زخم های ایجاد شده بر روی انگشتان دست و پا به کار می روند.
* آلفا بلوکان هاـ این داروها باعث آرامش بعضی از بیماران می شوند و همچنین با نوراپی نفرین، هورمونی که باعث تنگ شدن عروق می شود، مقابله می کنند. این داروها برای درمان فشار خون بالا هم مورد استفاده هستند. آثار این داروها بر روی سندروم رینود قوی نیست. یک نوع مخصوص آلفا بلوکان در حال مطالعه است.
* نیتروگلیسیرین به صورت کرم هم گاهی استفاده می شود.
* ویاگرا که برای درمان کم کاری های جنسی مورد استفاده است برای بیمارانی که درمان های گشادکننده عروق بر آنها بی اثر بوده، مورد استفاده است.
درمان های همراه
اگر بیمار به درمان ها جواب نداد پزشک از درمان های همراه که باعث اضافه شدن آثار گشادکننده های عروق می شوند، استفاده می کند مثل آنتی دپرسور.
باید توجه داشت که بعضی از داروها مخصوصا برای سندروم رینود موثر واقع نمی شوند و بعضی از بیماران هم نسبت به آثار ناخواسته ثانویه داروها به شدت حساسند و نمی توانند از آنها استفاده کنند.
در مواقع بسیار شدید و خطرناک
وقتی که جریان گردش خون قطع شده و امکان تولید گانگرن (قانقاریا) هست، بستری شدن در بیمارستان لازم می شود که بیمار تحت نظر کلینیکی دقیق باشد و در صورت لزوم یک داروی گشادکننده عروق قوی از طریق سیاهرگ به او تزریق شود و اگر یک گانگرن بزرگ وجود داشته باشد، قطع عضو لازم می شود.
طب مکمل
* طب سوزنی ـ درمان جالبی است برای افرادی که از نوع اولیه بیماری رینود رنج می برند. یک مطالعه که بر روی ۳۳ بیمار انجام شد ۱۷ نفر ۷ جلسه طب سوزنی در مدت دو هفته در زمستان داشتند و فرکانس حملات بیماری ۶۳ درصد کمتر بود تا گروه شاهد.
* بیوفیدبک ـ در بیوفیدبک از دستگاه های الکترونیک استفاده می شود که بیمار بتواند کنترل بدن خودش را به دست بیاورد مخصوصا بعضی از فعالیت هایی که کنترل آن دست خودش نیست. این نوع درمان برای نوع اولیه بیماری مفید بوده و از ده مطالعه ی کوچک که انجام شده ۹ تای آنها موثر بودن آن را تائید کرده است.
* Ginkgo biloba ـ سازمان بهداشت جهانی استفاده از عصاره برگ های این گیاه را برای درمان مشکلات گردش خون سطحی مثل دردهای تکراری ساق پا و بیماری رینود قبول دارد. این عصاره گردش خون در عروق خونی بر اثر گشادتر کردن آنها را بهتر می کند و مطالعات اولیه نشان داده که این عصاره می تواند سیمپتوم های بیماری را کمتر کند.
* هیپنوتراپی ـ طبق نظر پزشک آمریکایی دکتر اندرو ول، بیماری رینود به روش های بدنی روانی مثل اتوهیپنوز و بیوفیدبک به خوبی جواب می دهد. این روش ها به بدن کمک می کنند که بتواند با عکس العمل های عصبی مقابله کند و باعث جلوگیری از تنگ شدن مویرگ ها بشود. ایشان عقیده دارد تمرین کردن تنفس عمیق و استفاده از آن در هنگام حمله بیماری نیز همین اثر را دارد.
