* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
واریس سیاهرگ های صدمه دیده است که در آنها خون به خوبی جریان ندارد. این سیاهرگ ها آبی رنگ، گشاد شده، پیچ و تاب دار و برجسته هستند. به نظر می رسد که ۱۵ تا ۳۰ درصد مردم دچار واریس هستند و زنان ۲ تا ۳ برابر مردان به آن مبتلا می شوند. در اکثر موارد واریس ها روی ساق پا تولید می شوند ولی می توانند در آلات تناسلی نیز دیده شوند.
واریس ها دائمی هستند و نمی توان آنها را درمان کرد ولی با اعمال جراحی می توان آنها را از بین برد و هم چنین ممکن است که سیمپتوم ها را آرام کرد و از تولید واریس های جدید و عوارض واریس جلوگیری کرد.
انواع واریس
در ۹۵ درصد مواقع معمولاً سیاهرگ های سافن Sapaenes یعنی سیاهرگ های سطحی که از مچ پا به بالا می روند دچار می شوند و نتیجه یک سری عواملی هستند مانند ارثی بودن، سنگینی وزن، بارداری و غیره. در تعداد کمی از افراد واریس بر اثر انفلاماسیون در یک سیاهرگ عمقی تولید شده و در سیاهرگ های سطحی تولید واریس می کند. سایر واریس ها احتیاج به مقاله های دیگری دارند و در این جا درباره آنها صحبت نمی شود.
پیشرفت بیماری
افرادی که دچار واریس هستند از یک کم کاری مزمن سیاهرگی رنج می برند یعنی دستگاه سیاهرگی آنها برای بازگرداندن خون به قلب دچار مشکلاتی می باشد.
ـ نشانه های اولیه عبارتند از: درد، خواب رفتن (مور مور شدن) و احساس سنگینی در ساق پا، کرامپ عضلات ساق پا، تورم مچ و ساق پا و هم چنین احساس خارش در ساق پا و این علائم بر اثر ایستادن طولانی یا نشستن طولانی بدون حرکت شدیدتر می شوند.
ـ به وجود آمدن واریس های مویرگی: پس از واریس رگ های بزرگ، مویرگ های دچار شده کمی برجسته و شبیه تارعنکبوت و معمولاً بی درد هستند، ولی واریس سیاهرگ های بزرگ آنها ضخیم تر و گشادتر می شوند و همراه عوارض گفته شده هستند.
مشکلاتی که واریس می تواند تولید کند
بدی گردش خون در سیاهرگ های سطحی می توانند باعث مشکلات زیر بشوند:
ـ پوست قهوه ای رنگ: پارگی های سیاهرگ های بسیار نازک باعث ورود خون به نسوج اطراف شده و به زیر پوست هم می رسد و تولید رنگ زرد تا قهوه ای می کند که به آن Dermite ocre می گویند.
ـ زخم ها: در نزدیکی رگ های مبتلا امکان تولید زخم های دردناک زیاد است و پوست قهوه ای می شود در این حالت تأخیر جایز نیست با پزشک تماس بگیرید.
ـ لخته های خونی: یک لخته خونی در سیاهرگ های سطحی می تواند تولید دردهای محلی بکند که یک علامت خطر مهم است، زیرا کم کاری سیاهرگ های سطحی می تواند باعث تولید فلبیت در سیاهرگ های عمیق تر شده که به نوبه خود می تواند باعث آمبولی ریوی بشود.
*اخطار: احساس گرما همراه تورم ناگهانی و درد مبهم در مچ پا یا ناحیه ران احتیاج به مشورت پزشکی فوری دارد.
علل
واریس وقتی تولید می شود که به عللی سیستم سیاهرگی خراب شده باشد.
ـ شل شدن و ضعف دریچه های داخل سیاهرگی: سیاهرگ ها خون را از تمام بدن جمع آوری کرده به قلب می رسانند و این کار به کمک دریچه هایی که فقط به یک جهت باز می شوند انجام می شود و باعث می شوند که خون کم اکسیژن به طرف قلب حرکت کند و دریچه ها بسته شده باعث می شود که خون به عقب برنگردد. این دریچه ها می توانند ضعیف شده و به خوبی بسته نشوند و خون به عقب برگشته و جمع شدن آن با خونی که از قبل در دریچه وجود دارد باعث گشادی سیاهرگ شده و تولید واریس کند.
ـ خرابی جدار سیاهرگی: در هنگام استراحت جدار سیاهرگ ها نقش مهمی را در بازگشت خون ایفا می کنند و قدرت عمل آنها بستگی به قدرت انقباض و قابلیت ارتجاع و نفوذ ناپذیری آنها دارد.
جدار سیاهرگ ها بر اثر گذشت زمان ارتجاع خود را از دست می دهد و نفوذپذیر می شود و باعث می شود مایعات خون داخل نسوج اطراف آن و باعث تورم ساق و مچ پا بشود.
ـ از دست دادن قدرت انقباض: هنگام راه رفتن حرکت عضلات مانند یک پمپ روی سیاهرگ های عمقی فشار آورده و به بازگشت خون به قلب کمک می کند. در نتیجه قدرت عضلانی ساق پا می تواند عامل دیگری برای تولید واریس بشود.
واریس مویرگ ها به شکل تارعنکبوت و واریس پا به صورت سیاهرگ های آبی رنگ گشاد و برجسته و اغلب در طول ساق پا دیده می شود.
سیمپتوم ها
ـ درد، مور مور شدن و احساس سنگینی در ساق پا، کرامپ های شبانه و تورم مچ پا و خود پا، امکان خارش نیز وجود دارد. این علائم شب ها بدتر می شود، در نزد خانم ها این علائم در روزهای قبل از پریود شدیدتر می شود.
چه کسانی در خطر دچار شدن هستند
ـ کسانی که آمادگی ژنتیکی دارند: عامل ارثی در واریس مهم است.
ـ زنان: تغییرات هورمونی بر اثر بارداری، ایام قاعدگی و یائسگی باعث کم شدن قدرت ارتجاعی و انقباض پوشش سیاهرگها می شود.
ـ اشخاص ۵۰ سال به بالا: پس از سی سالگی تخریب جدار سیاهرگی و دریچه های آن به تدریج شروع می شود.
ـ زنان باردار: در هنگام بارداری بزرگ شدن رحم بر روی سیاهرگ های بزرگ داخل شکمی فشار وارد می کند که بر روی بازگشت خون به قلب اثر بد دارد. خوشبختانه واریس های تولید شده بر اثر بارداری معمولاً سه ماه پس از زایمان به حالت اولیه برمی گردند.
ـ اشخاصی که ایستاده کار می کنند مانند صندوق دار فروشگاه، پرستار، آموزگار و دیگران مخصوصاً اگر آمادگی ارثی برای واریس داشته باشند.
چه عواملی باعث خطر هستند
ـ چاقی: اضافه وزن فشار شدیدی بر روی سیاهرگ های اندام تحتانی وارد می کند.
ـ ایستادن طولانی بی حرکت یا با حرکت خیلی کم
ـ نشستن طولانی
ـ عدم تحرک و ورزش
ـ در معرض گرما قرار گرفتن مانند حمام داغ یا حمام آفتاب
ـ برداشتن متداوم اجسام سنگین در بعضی شغل ها و یا ورزش وزنه برداری.
پیشگیری
اگر عامل ارثی وجود داشته باشد امکان پیشگیری نیست ولی می شود با ورزش مرتب قدرت ارتجاعی عضلات را بالا نگه داشت و باعث شد که امکان به وجود آمدن کمتر و یا به وجود آمدنش دیرتر انجام شود و در نتیجه مشکلات تولید شونده بر اثر واریس را کمتر کرد.
حرکات ورزشی که باعث به کار انداختن عضلات ساق پا می شوند مانند راه رفتن، شنا کردن، دوچرخه سواری برای پیشگیری مفیدند. فعالیت هایی که فشار بر روی عضلات همسایه سیاهرگ ها وارد می آوردند باعث کمک به بازگشت خون می شوند.
ـ تغذیه: مصرف کم نمک باعث پیشگیری از جمع شدن آب در مچ پا می شود و مصرف غذاهای سرشار از فیبر باعث پیشگیری از یبوست می شود. باید دانست فشار برای غذای حاجت باعث فشار بر روی سیستم سیاهرگی می شود.
چند راهنمایی برای کم شدن سیمپتوم ها و پیشگیری از شدت بیماری
ـ قرار دادن پاها در سطحی بالاتر از قلب، پیشنهاد می شود که روزی سه تا چهار بار و هر بار ۱۵ تا ۳۰ دقیقه روی تخت دراز بکشید و چند بالش زیر پاها قرار بدهید.
ـ اگر مجبورید در مدتی طولانی نشسته یا ایستاده کار کنید انگشتان پا و مچ پا را حرکت دهید تا خون بهتر جریان پیدا کند، این حرکات را چندین بار در ساعات کار تکرار کنید.
ـ مسافرت با هواپیما: هنگام سفرهای طولانی با هواپیما پیشنهاد می شود که مرتباً بایستید و کششی به عضلات بدهید و کمی راه بروید. همین طور می توانید به آرامی روی پنجه پا بایستید تا عضلات ساق پا را منقبض کنید.
ـ دوش آب سرد به رفع تورم سیاهرگ ها کمک می کند.
ـ پاها را در معرض گرما قرار ندهید. گرما باعث گشادی سیاهرگ می شود. باید از دوش و حمام خیلی گرم، سونا، حمام آفتاب، سالن های برنزه شدن و موم های داغ برای برداشتن موهای پا اجتناب کرد.
ـ از پوشیدن لباس های خیلی تنگ خودداری کنید، زیرا می تواند در گردش خون اشکال تولید کند مثل گن تنگ، جوراب هایی که کش آنها به مچ پا یا زیر زانو فشار وارد می کند و بالاخره کفش های تنگ.
ـ از کفش های بی پاشنه استفاده کنید. کفش های پاشنه بلند باعث فشار بر روی قوس پا و بدی گرش خون می شوند.
ـ جوراب مخصوص واریس بپوشید به عنوان پیشگیری برای اشخاصی که ایستاده کار می کنند و یا کسانی که در هواپیما کار می کنند یا پروازهای طولانی دارند.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
