نویسنده: جعفر سپهری

دانشمند ایرانی سده پنجم هجری، ابوحاتم اسماعیل اسفزاری خراسانی، که برای نخستین بار در جهان پدیده‌های جوی و هواشناسی را در کتابی گردآوری کرده که او را به حق باید پدر دانش هواشناسی نام داد، او درباره بخار و باران و برف و شبنم می‌گوید:………

مردمان ایران‌زمین از دیرباز به ارزش آب به عنوان ماده‌ای زندگی‌بخش و ارزشمند آگاهی داشتند. نیاز طبیعی بشر به آب، وضع جغرافیایی فلات ایران و کمیابی این مایع گرانبها، ارزش این ماده را نزد ایرانیان صدچندان نموده و آن را در جایگاه والایی قرار می‌داده است. برای آنکه به ارزش والای آب در دیدگاه ایرانیان باستان پی ببریم….

نخستین بار این نام را در سر کلاس درس ادبیات فارسی سال چهارم ریاضی دبیرستان شنیدم. دبیری داشتیم اندیشمند و دانشمند که صد البته آن زمان قدر او را نمی‌دانستیم. شادروان اکبر رادی نمایشنامه نویس بزرگ ایرانی. دبیری کم‌مانند که هیچگاه به مطالب کتاب بسنده نمی‌کرد و به فراخور حال شنونده….

در طول این دو قرن روس‌ها از هرگونه تهاجم دریایی سازمان یافته خودداری نموده و تنها چند مورد دزدی دریایی در شرح وضعیت آن دوران به چشم می‌خورد. این  رخداد نمی‌تواند بی‌دلیل و بدون پشتوانه باشد. به این معنی که نمی‌توان پذیرفت که سامانیان دریای خزر را رها کرده و دست روس‌ها را برای ترکتازی در آن باز گذاشته باشند….

روستای هرانده در ۱۲۰ کیلومتری شرق تهران در جاده فیروزکوه و در ۱۲ کیلومتری شهر فیروزکوه، پس از تونل ۵ و نرسیده به تونل ۶  قرار گرفته است. رودخانه نم‌رود از ارتفاعات شمال فیروزکوه سرچشمه می‌گیرد و پس از گذشتن از چندین روستا، از جمله هرانده و سیراب کردن دشت سرسبز هرانده به دشت‌های گرمسار …

دیدن نمادها و نشانه‌های فرهنگ کهنسال ایران‌زمین در گوشه به گوشه این جهان پهناور، مایه سربلندی و افتخار یک یک افرادی است که ریشه در خاک فرهنگ‌خیز ایران دارند. دیدار این آثار به ویژه در جایی که کم‌ترین انتظار می‌رود، به مراتب شگفت‌انگیزتر خواهد شد. باورکردنی نیست کاخ آپادانا و معماری تخت‌جمشید….

نوای مرغکان خوش‌آوا خواب را ز چشمانش می‌ربود. نسیم دل‌انگیز و پرطراوت بهارکه مالامال از خیز عطرآگین گل‌های تازه شکفته و شکوفه‌های نورسیده بود، مشامش را نوازش می‌داد. فریاد حلقوی جویبارها و خروش مورب آبشارها از دوردست‌ها به گوش جان می‌رسید. سبزی مرغزار و سپیدی کوهسار در زیر…

راه آهن پونل ـ انزلی: دولت ایران به منظور ساختن موج شکن‌ها و تأسیسات بندری قراردادی با کمپانی روسیِ راه انزلی ـ قزوین به امضا رسانید. شرکتی که عهده‌دار احداث تاسیسات مندرج در قرارداد بود برای ساختمان بندر و موج شکن ها نیاز به سنگ‌های کوهی داشتند و پس از بررسی‌های لازم سنگ کوه‌های پونل مناسب تشخیص داده شد…

کوه‌های سربلند و با شکوه البرز مرکزی، که سر بر سپهر نیلگون می‌سایند، از شمال و شمال‌شرق، شهر کرج را در بر گرفته است. کوه دشته در شرق با ارتفاع ۲۶۵۰ متر،  بیجی کوه (عظیمیه) در شمال با ارتفاع ۲۳۵۰ متر، و دوبرار با ۲۴۵۰ متر ارتفاع، گوشه‌هایی از این دیوار سترگ هستند. با حرکت به سوی شمال بر بلندای…

در حدود سال‌های ۳۲۰۰ پیش از میلاد، تمدنی از کنفدراسیون شهر ـ کشورها در جنوب‌غربی ایران شکل گرفت که تاثیر چشمگیر و انکارناپذیری بر تمدن جهان گذاشت. سرزمین ایلام (عیلام). عیلامیان باستان سرزمین خود را هتامتی به معنی «سرزمین خدا» می‌نامیدند. در کتیبه‌های سومری، این سرزمین را آلام ….

از پیچ و خم دره‌های ژرف و خروش حلقوی رودها تا فراز ستیغ کوه‌های برف‌انبار و خورشید نشان زاگرس، سرشار است از آثار مهندسی و هنری نیاکانمان که از هزاره‌های پیش از تاریخ تا دوران معاصر را در بر می‌گیرد. آثاری که هرکدام یادگاری هستند از هوشمندان و خردمندانی که در اندیشه به یادگارگذاشتن…

آثار سنگی بومیان کانادا، برای ایرانیان که از سرزمینی کهن با غنای فرهنگی چشم‌گیر و آثار باستانی بسیار با پیشینه‌ای هزاران ساله به این سرزمین آمده‌اند، شاید ساده و ابتدایی جلوه کند. برای هرکس که تنها یک بار نگاره‌های پرشکوه  ۲۵۰۰ ساله تخت جمشید، میدان پر نقش و نگار نقش جهان…

بر طبق افسانه اوآنس که توسط نیاکان سومری ما نقل شده است، جانورانی بوده‌اند شبیه ماهی که سر آنها سر انسان بوده و پاهای انسانی آنها نیز در زیر دم ماهی نمایان بوده است. در زمان‌های بسیار دور آنها هنگام روز از خلیج فارس بیرون آمده و به مردم آداب تمدن می‌آموختند و شب‌ها…

برای مردمان باستان، به‌ویژه برای کرانه‌نشینان، دریا همواره پهنه‌ای پر رمز و راز بوده که با داستان‌های حیرت‌انگیز و جانوران افسانه‌ای گره خورده است. داستان‌های دل‌انگیز سندباد (واژه پهلوی به معنی نیروی اندیشه)، دریانورد پرآوازه ایرانی (اهل بندر سیراف و مخترع سکان)، نقطه اوج چنین قصه‌پردازی‌هایی…

رای اقامت شبانه در کاروانسرا، بازدیدی از دشت کویر و همراهی با گشت ستاره‌شناسی به کاروانسرای ده‌نمک در ۳۵ کیلومتری گرمسار رفتیم. این کاروانسرا از نوع کاروانسراهای حیاط‌دار مناطق مرکزی ایران است و در سال‌های اخیر بازسازی شده و عنوان مرکز اقامتی در اختیار طبیعت‌گردان، ستاره‌شناسان….

دریانورد و از بزرگان زرتشتی شهر سیراف بوده است. او در رهنامه‌اش نوشته است که «… من در سنین کودکی با پدرم که تمام عمر خود را در کشتی گذرانیده بود سوار کشتی شده‌ام تا امروز که هشتاد سال از عمرم می‌گذرد …». وی در سفری که به جزیره نساء (جزیره زنان) داشته با دختری از اهالی…

جغرافی‌دانان و سفرنامه‌نویسان ایران، از بندری بزرگ و بی‌مانند با بیش از سیصدهزار نفر جمعیت در کرانه‌های شمالی خلیج فارس یاد کرده‌اند که بیش از پانصد سال بندرگاه کشتی‌های بزرگ از سراسر جهان شناخته شده بوده است. بندری بزرگ که در سال ۹۷۶ میلادی(۳۵۵ خورشیدی) پس از زلزله‌ای…

بهاران زاگرس غوغا می‌کند در مسیر گچساران به دهدشت. دیل، کوهستانی است سرسبز و زیبا با فرشی از شقایق سرخ‌رنگ که شبنم بامدادی چون نگینی درخشان چشم‌ها را خیره می‌سازد. در ژرفای دره‌های خوفناک آن رودهای خروشان، توفنده و رونده، زاییده از چشمه ساران جوشنده، فریادهای ….

از گذشته‌های دور  مردمان کرانه‌های ساحلی با دریا پیوندی ناگسستنی داشتند و با وجود خطرهای بی‌شمار و وقوع رخدادهای ناگوار، فرزندان پای بر جای پای پدران خود می‌نهادند. از این روست که در تاریخ دریانوردی ایرانیان به نام خاندان‌هایی بر می‌خوریم که چندین نسل آن دریانورد و دریاپو بوده‌اند….

تاریخ ایران‌زمین و ایرانیان، تاریخی شفاهی است. تاریخی که سینه به سینه نقل شده تا امروزه به ما برسد. تاریخ و روایاتی که البته از تحریف و تغییر در امان نمانده است. و اما اروپاییان هر خاطره هرچند ساده‌ای را مکتوب می‌کنند. سپس آن را در تعداد زیاد منتشر کرده…

هنگامی‌که از تهران و از راه جاده هراز به سمت سرزمین همیشه سرسبز جنوب دریای خزر می‌روید، و تونل‌های آن را پشت سر می‌گذارید، نه‌چندان دور از روستای آب‌اسک لاریجان، به تونلی به نام وانا خواهید رسید. در این محل کوه در سمت چپ و دره رودخانه هراز در سمت راست …

تاریخ راه‌های دریایی و ارتباطات دریانوردی در ایران بسیار گسترده و پیشینه‌دار است و مردمان مرزوبوم ایران‌زمین از روزگار پیشین نقش بسیار مهمی در این رشته از تمدن داشته‌اند. سرزمین ایران از دیدگاه جغرافیایی خود به منزله راهی طبیعی بین سرزمین‌های دیگر بوده و …

پیشینیان را پندار بر این بود که پیدایش مروارید از باران است. به گاه باران اردیبهشتی، در خنکای گرگ‌ومیش سپیده‌دمان، صدف شناور بر روی آب، برای خلق مرواریدی سپید و غلتان دهان سخت خود را گشوده و قطره باران را درون دل نرم خود جای می‌دهد. انجام این داستان پس از ده سال، مرواریدی سپید ….

آیین زن‌شاهی بازمانده‌ای از جشن‌های کهن ایران باستان است که ریشه در پرستش آناهیتا۱ ایزدبانوی آب‌ها دارد. همچون بسیاری از جشن‌های دوران باستان، آزادیخواهی و میل به برابری انسان‌ها در تاروپود این رسم دیرینه نیز ریشه دوانیده است. یکی از نقاطی که همچنان آیین زن شاهی را پاس می دارند؛ روستای “اسک” از توابع لاریجان در البرز مرکزی در پیرامون بلندترین کوه….

دریاچه فیروزه ‌ای ‌فام بزنگان، این نگین لاجوردی خراسان، به مساحت نزدیک به هشتاد هکتار و ژرفایی میان ۹ تا ۱۲ متر در جاده مشهد به سرخس جای دارد. چشمه‌ های جوشان کف و پیرامون دریاچه به همراه بارندگی‌ های سالانه، آب آن را تامین می‌کنند. جنجال پرندگان مهاجر، تاب نرم ماهیان خوش‌گوار و رقص نیزارهای انبوه در کنار خیز بلند امواج عطرآگین گل‌های بهاری، آن را به یکی از دیدنی ‌ترین زیبایی‌ های منطقه تبدیل می‌کند.

برای من که در مراحل پایانی دوره کارشناسی برق در دانشکده مهندسی دانشگاه شیراز بودم، فرصتی پیش آمد که تجربه بسیار زیبای پرواز با هواپیمای بدون موتور (گلایدر) را تجربه کنم. در آنجا بود که برای نخستین بار تصویر نخستین بانوان هوانورد ایرانی را دیدم و شگفت زده از اینکه نزدیک به پنجاه سال پیش از آن دلاور بانوان ایرانی آسمان را جولانگاه بلند پروازی‌های …..

جشن بیل گردانی مراسمی از دوران باستان، با پیشینه‌ای بیش از دو هزار سال است که در اصل برای درخواست باران و ستایش ایزدبانوی آبها، آناهیتا (ناهید) برگزار می‌شده و از جشن‌های باستانی و پهلوانی محسوب می‌شود. این جشن پیوند تنگاتنگی با کشاورزی و زمان آبیاری کشتزارها دارد و نشانه‌ای از نبرد بی‌پایان انسان با دشواری‌های طبیعت پیرامون…

در دل کویرهای با شکوه ایران‌زمین، پُلوند وهم‌انگیز و زیبا آرمیده است. سرزمینی در باختر شهر باستانی فردوس، و در قُهستان باستان، که با تاریخ اساطیری ایران باستان در هم آمیخته است. سرزمینی که نشانه‌هایی از خان دوم هفت خان رستم تا …جنگ دوازده رخ میان ایران و توران را می‌توان در آن یافت. این منطقه از دوران قاجار و گویا پس از سفر مظفرالدین‌شاه قاجار به مشهد

دیلمستان از نخستین گهواره‌های تمدن بشری و مهم‌ترین مرکز نبردهای پارتیزانی علیه اشغال‌گران در طی جنگ‌های دویست ساله استقلال بوده است. کوه‌های سر بر آسمان ساییده پر برف، دره‌های ژرف هولناک هراس‌آور، جنگل‌های مه‌آلوده وهم‌‌انگیز، در کنار دریای بارآور، رودخانه‌های پرآب و زمین حاصل‌خیز باعث شد که این سرزمین در برابر هیچ متجاوز خام‌اندیشی…

بنیانگذار ایران متحد و یکپارچه، کورش کبیر، در ۲۵ سده پیش دست به ساخت یک رشته جاده راهبردی زد تا شهرهای ایرانی را به یکدیگر پیوند دهد. این کار در زمان داریوش بزرگ با ایجاد بزرگ‌ترین شاهراه جهان باستان به نام “راه شاهی” به اوج خود رسید. این شاهکار مهندسی دوران باستان با نزدیک به ۲۷۰۰ کیلومتر جاده اصلی و ۱۱۱ چاپارخانه-‌کاروانسرا

هنوز طنین آوای پر غرور استوار ژاندارمری، عنایت اله گنجی فرمانده پاسگاه ژاندارمری هفتگل در پاسخ افسر مغرور انگلیسی که خواهان تسلیم شدن او و سربازانش بود در بردگپ‌های سرزمین عزیزمان به گوش می‌رسد. شرافت سربازی و غرور ملی مانع از آن شد که این فرزند دلاور مام میهن و این نواده راستین آریوبرزن، چیرگی دشمن بر خان و مان را تحمل آورد….

بر فراز دره سرسبز و خرم «دربند» و در کمرکش کوه سنگی زیبای «لهرد»، اشکفتی رو به خراسان جای گرفته که یکی از زیباترین غارهای ایران و یکی از بزرگ‌ترین غارهای استان سمنان است. با کفی سنگلاخ و دارای پستی و بلندی‌های بسیار که بر اثر …هوا پهنه گسترده‌ای از آن را گل لغزنده پوشانیده و گذر را پرخطر ساخته است. ‏ ستون‌های سترگ و تخته‌سنگ‌های

سرو نمادی از ایران است. آزاده‌ای همیشه سبز و شکست‌ناپذیر. کدام هنر ایرانی است که تهی از سرو باشد؟ نماد سرو، به ویژه سرو خمیده، در هنرهای دستی ایرانی جایگاهی بی‌مانند دارد. ترمه، مینیاتور، …. در سنگ‌نگاره‌های تخت‌جمشید، نماد سرو راست قامت بارها به چشم می‌آید. سرو خمیده بر تارک شهریاران می‌نشست. ایرانیان در جشن شب زایش مهر، شب یلدا، در کناره میوه‌های…

کوهسار سر بر آسمان ساییده البرز، زایشگاه آبشارهای بی‌مانندی است، هر یک آرام‌بخش دل و جان کسانی که هنوز دل در گرو مام پر مهر طبیعت دارند. و یکی از اینان آبشار کمانی شکل سنگان در دامنه کوه مزرا است که چون تکه نخی سیمین در ارتفاع ۲۴۰۰ متری می‌درخشد. این کمان کوهستانی به عنوان یک جاذبه گردشگری همه روزه پذیرایی بسیاری از دوست‌داران طبیعت است….

اندیشه ایجاد یک نیروی دریایی موثر در خلیج فارس در دوران قاجار ازآن امیرکبیر است، اما سال‌ها بعد، پس از دومین‌ سفر ناصرالدین‌ شاه‌ به‌ اروپا و گسترش‌ رابطه ایران و ‌آلمان‌ (دشمن سنتی انگلیس)، و برقراری روابط کامل‌ دیپلماتیک‌ در سال‌ ۱۸۸۵ میلادی،‌ ناصرالدین‌ شاه‌ تصمیم‌ گرفت‌ تا نسبت‌ به‌ خرید ناو جنگی‌ از آلمانی‌ها و استقرار آن‌ در بوشهر اقدام‌ نماید. وی‌ صنیع‌ الدوله‌ را مأمور…

در سال ۱۸۵۹ میلادی (۱۲۳۸ خورشیدی) انگلستان درصدد احداث خط تلگراف بین لندن و بمبئی بود. کارکنان انگلیسی شرکت پیمانکار این پروژه در نواحی شرقی ایران از یافت شدن استخوان‌های یک شتر غول ‌پیکر که مردم محلی آن را متعلق به رستم می‌دانستند با خبر شدند. بر طبق افسانه های محلی، رستم این شتر را در نبرد با کُک کوهزاد به غنیمت گرفته بود….

ما در میانه دو ابر و در زیر آفتاب درخشان و بر روی یخ و برف، ره می‌سپردیم. اندک‌اندک با هیجان و هراس به درون ابر پیرامون تارک دماوند گام می‌نهادیم. کمی بالاتر گستره دید ما به زیر یک متر محدود شده بود و ما برای گم نکردن راه، در فاصله یک گام از یکدیگر حرکت می‌کردیم

سرزمین زرخیز ایلام، با مردمی دلاور و مهمان‌نواز در گوشه غربی کهن‌دیار ایران‌زمین، و در دامان پرمهر کوهستان زاگرس قرار دارد. در جایی که تمدن باستانی عیلام بیش از ۵۰۰۰ سال پیش تشکیل شده بود. عیلامیان باستان سرزمین خود را هتامتی به معنی «سرزمین خدا» می‌نامیدند. در کتیبه‌های سومری، این سرزمین را آلام، …

کُلَک‌چال نام یکی از کوه‌های رشته کوه مرکزی البرز، در شمال تهران، با ارتفاع قله ۳۳۵۰ متر از سطح دریا است. در سال ۱۳۳۹ و توسط سازمان پیشاهنگی، پناهگاهی بسیار مجهز در ارتفاع ۲۶۰۰ متری از سطح دریا ساخته شد و همنام با قله آن ‌را نیز کُلَک‌چال نامیدند. این پناهگاه اکنون زیرنظر وزارت آموزش و پرورش اداره می‌شود. ویژگی و مشخصه …

جای‌جای طبیعت زیبای ایران‌زمین، سرشار از شگفتی‌های چشم‌نواز است. به هر کجا که گام بگذارید، چشمان جستجوگرخواهند دید آنچه را که در جهان بی‌مانند است. در شگفت است آدمی از این همه شگفتی، پدیده‌هایی که هر یک دیدنی‌اند و به یاد ماندنی. و یکی از بی‌مانندترین جای‌های ایران‌زمین، کهن دیار افسانه‌ای مازندران است….

جای جای این کهن دیار، سراپرده عشق است و مهد گل‌نگار، شیرین است در کف خسرو، نسیم است و عطر نوبهار. باید که پا را دمی فراتر نهاد از دروازه‌های شهر تا زیبایی بی‌مانند مام میهن را در آغوش دیدگان کشید. و دیدار پری خوش نقش و نگاری که گویی به تازگی پا از بهشت برین بر این خاک مهرآسا نهاده تا با مشک افشانی خود مرهم روح و روان خسته

در گوشه شمال‌غربی کهن دیار ایران و جایی که منطقه مرزی خوانده می‌شود، جایی که کشورهای ارمنستان و نخجوان و ترکیه با ایران مرز مشترک دارند، یکی از زیباترین چشم‌اندازهای آفرینش، چشم‌انتظار دیدار شماست. نگینی پیروزه‌ای رنگ در زیر خورشید درخشان که در دامن‌گاه آرارت سرسپید آرمیده …

کوه‌های سر بر آسمان ساییده این کهن دیار، سرشار از آبشارهای دائمی و فصلی است. آبشارهایی با چشم‌اندازهای چشم‌نواز، همچون گیسوان عطرآگین یار دلربا، که سراسر سال طبیعت‌دوستان را به سوی خود می‌کشاند، اما با توجه به وضعیت جوی فلات ایران، در دو ناحیه رشته کوه‌های زاگرس و البرز، نخستین روزهای بهار…

در دامنه رشته کوه سربلند زاگرس، در سرزمین ساگاراتی‌های۱ دلاور، در نزدیکی روستای زیبای ویر، و در۱۰کیلومتری جنوب شرقی گنبد سلطانیه (شکارگاه شاهین)، دو اژدهای بی‌مانند و شگفت‌آور آرام گرفته‌اند. مجموعه‌ای شگرف در پهنه‌ای مستطیل شکل در دامنه کوهی فرازمند، این محل به نام معبد اژدها و داش‌کسن (سنگ‌بر) خوانده می‌شود …

دریاچه نیلگون زریوار (زرێبار)، در فاصله ۳ کیلومتری غرب شهر زیبای مریوان، در استان دلاور و مهربان کردستان قرار دارد. آب گوارا و شیرین این تالاب، از درهم‌آمیختن چشمه‌های کف‌جوش و بارش سخاوتمندانه برف و باران کوه‌های زاگرس در این منطقه است. آبی که گه‌گداری سطح یخ‌زده آن میهمان سرمای…

ساختار باستانی خورهه در روستای زیبایی به اسم خورهه در نزدیکی محلات واقع شده است. از این ساختار اکنون تنها دو ستون سنگی به ارتفاع ۶ متر با سنگ‌بری های زیبا در بالای آن باقی مانده است. خوشبختانه هم اکنون کارشناسان سازمان میراث فرهنگی در حال حفاری و کشف رمز و رموز این اثر باستانی هستند. به گفته باستان‌شناسان…