شماره ۱۱۹۳ ـ ۴ سپتامبر ۲۰۰۸
Modern Business Management
درس۱۸
در بحث گذشته در ارتباط با “اخلاق مدیریتی”، به لزوم توجه به این موضوع در حوزه های مختلف کسب و کار در سطح جهانی و مقایسه دیدگاه های مثبت و منفی(یا موافق و مخالف) … نسبت به این امر پرداختیم. در این مقاله، ضمن اشاره به تعاریف مرتبط با موضوع، با بررسی تاثیرگذاری “مسئولیت اجتماعی” در عملکرد یک سازمان، این مبحث را دنبال می کنیم.
تعاریف مرتبط با “مسئولیت اجتماعی”
در ارتباط با مسئولیت اجتماعی(social responsibility) سازمانی، تعاریف متنوع و گوناگونی ارائه شده است. یکی از تعاریف قابل قبول، مسئولیت اجتماعی را ” مجموعه فعالیت های هدفمند و بلند مدت که در ارتباط مستقیم با مردم و جامعه قرار میگیرد و فراتر از انتظارات قانونی و حاکم بر فعالیت های سازمان است” بیان می کند. بدین ترتیب اجرای ضوابط و مقررات دولتی و قانونی به عنوان یک پیش فرض تلقی میشود که هم از سوی شرکت های “مسئول اجتماعی”(social responsible) و سایر شرکت ها و سازمان ها میبایست مورد توجه قرار داشته و به اجرا در آیند.
در این بیان و تعریف، یکی دیگر از ابعاد و حوزه های فعالیت و برنامه ریزی سازمان ها که همانا “بعد اجتماعی” است، مورد توجه قرار گرفته که بر اساس آن، سازمان ها مورد توجه و قضاوت از سوی جامعه و مردم و یا نمایندگان ایشان قرار می گیرند.
تعریف مسئولیت اجتماعی زمانی روشن تر خواهد شد که ما به تعاریف و اصطلاحات دیگر در این حوزه نیز توجه داشته باشیم. یکی از این موارد، عبارت social obligation است که به معنای” برآورده نمودن انتظارات قانونی و اقتصادی است که از سوی نمایندگان و کارگزاران قانونی و دولتی مورد نظر میباشد(و نه بیشتر)”. این موارد شامل استانداردها و حداقل های مورد نظر در جامعه است که از سوی مراجع قانونی برای تمامی کسب و کارها و فعالیت ها ارائه شده اند. در این شرایط سازمان ها به اهداف و ابعاد کاملاً اقتصادی خود توجه دارند و نسبت به آنها اهتمام دارند، اما همان طوری که اشاره شد، مسئولیت اجتماعی به فراتر از این مبانی اولیه و حاکم بر تمامی سازمان ها می پردازد.
یکی دیگر از این مفاهیم و اصطلاحات مرتبط، مفهوم “social responsiveness” است که بسیار نزدیک به مسئولیت اجتماعی است و به معنای “ظرفیت و توان یک سازمان و شرکت در انطباق با شرایط اجتماعی” است. در حالی که در ارتباط با مسئولیت اجتماعی، شرکت و سازمان می بایست نسبت به شناسائی اقدامات صحیح و شایسته و پرهیز از اقدامات ناشایست در قبال اجتماع اهتمام داشته باشد و این امر را بر اساس اعتقادات و باورهای سازمانی به انجام برساند، social responsiveness استاندارد و چارچوب های لازم(به عنوان راهنما) را در راستای توجه به مسائل و مشکلات اجتماعی در اختیار مدیران و عوامل اجرائی شرکت ها و سازمان ها جهت تصمیم گیری های لازم و مقتضی قرار میدهد.
این دو موضوع(یعنی مسئولت اجتماعی و social responsiveness) فراتر از چارچوب های قانونی و ضوابط دولتی، با توجه به ایجاد توازن در احترام به حقوق کارکنان، رعایت ملاحظات زیست محیطی، حمایت از اهداف شغلی و ضرورت های کاری قشر زنان و از طریق اقدامات عملی و اجرائی، حقوق جامعه و مردم را مورد توجه قرار میدهند.
برای مثال چنانچه یک شرکت تولیدی کانادائی، قوانین و مقررات مربوط به آلودگی هوا را به کار گرفته و فرایندهای خود را تحت کنترل و بازرسی های دوره ای قراردهد، این امر صرفاً رعایت قوانین و مقررات اجتماعی محسوب می شود، اما اگر همین شرکت برای مثال کارکنان خود را به فعالیت های داوطلبانه در مجامع اجتماعی ترغیب نماید و یا در جهت حفظ منابع طبیعی و محیط زیست در فعالیت های اداری خود از کاغذهای بازیافت شده استفاده نماید، این امر به مسئولیت های اجتماعی آن شرکت مرتبط خواهد بود.
به طور مثال، تبلیغ و تشویق مردم و مصرف کنندگان به استفاده از ساک های پارچه ای به جای کیسه های پلاستیکی یک بار مصرف (که موجب بروز زیان های زیست محیطی در هنگام دفع زباله ها هستند)، میتواند از موارد بارز عملی و اجرائی این نوع اقدامات اجتماعی محسوب شوند که خوشبختانه اخیراً در برخی از مراکز خرید درکانادا(بویژه سوپر مارکت های زنجیره ای) نیز شاهد آن هستیم .
مسئولیت اجتماعی و عملکرد سازمان
بر اساس تحقیقات انجام شده، وجود یک ارتباط مثبت و منطقی بین “مسئولیت اجتماعی” یک سازمان و شرکت و “عملکرد اقتصادی” آنها مشخص شده است. این موضوع در گزارشات سالانه شرکت ها و سازمان ها(بویژه شرکت های بزرگ و صاحب نام) قابل مشاهده است.
جدای از این موضوع، سازمان های با عملکرد اجتماعی مطلوب و متناسب، از یک وجه قابل قبول در نزد جامعه و مردم برخوردارند که این امر خود موجب افزایش توجه وتقاضا برای خرید محصولات و خدمات از ایشان میشود. به طوری که در کنفرانس مدیریت کانادا(Board of Canada)مطرح شد که بر پایه مطالعات انجام شده، ۸۱% از مردم کانادا ترجیح می دهند که محصولات مورد نیاز خود را از شرکت های “متعهد به حفظ محیط زیست” خریداری نمایند. بر همین اساس ۷۹% نیز برای انتخاب محل کار و شغل خود، این نوع شرکت ها را در اولویت قرار میدهند و ۷۷% سرمایه گذاری در چنین شرکت هایی را مناسب تر میدانند.
همچنین بر اساس یک نظرسنجی انجام شده در بین سهامداران کانادائی، ۹۰% آنها اظهار داشته اند که ارائه گزارش عملکرد سازمان ها و شرکت ها نسبت به محیط زیست و توجه به وضعیت اجتماعی، لازم و ضروری است.
این آمار و نتایج، خود بیانگر وجود یک ارتباط منطقی بین دو فاکتور “عملکرد”(performance) و وضعیت “مسئولیت اجتماعی” در یک سازمان و شرکت است.
——————-
مجید جان فرسا مشاور ارشد سیستم های مدیریت است.
ایمیل نویسنده:
janfarsa@yahoo.com
