شهروند ۱۲۳۰ پنجشنبه ۲۱ می ۲۰۰۹
به مناسبت ۲۴ آوریل، عصر سه شنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۸، سالروز نژادکشی ارمنیان توسط دولت ترکیه عثمانی مراسمی در باشگاه فرهنگی آرارات در خیابان ونک تهران از سوی هیأت برگزار کننده ی نودوچهارمین سالگرد این فاجعه انسانی با حضور گروه کثیری از نویسندگان، شاعران، روزنامه نگاران و نقاشان ارمنی به همراه دیگر اقشار ارامنه مقیم ایران برگزار شد.
در ابتدا فیلمی از زندگی و سرانجام فاجعه بار «هراند دینک» روزنامه نگار ارمنی تبار ترکیه که سردبیر هفته نامه «اکوس» بود به نمایش درآمد. هراند دینک در ۱۹ ژانویه ۲۰۰۷ در مقابل دفتر نشریه اش به قتل رسید. در این فیلم شخصیت های ادبی و سیاسی ترکیه همچون اورهان پاموک قتل این روزنامه نگار دموکرات و آزادی خواه را محکوم کردند و آن را فاجعه ای برای ترکیه و دموکراسی دانستند.
در بخشی دیگر «روبرت مارکاریان» بخشی از خاطرات سید محمد علی جمالزاده را از مشاهداتش از وقایع ۱۹۱۵ قرائت کرد.
سپس «گئورگ وارطان» نماینده پارلمانی مردم ارامنه سخنرانی خود را درباره تاریخچه این قتل عام در ۱۹۱۵ بیان داشت.
برنامه بعدی مراسم اجرای موسیقی و آواز بود که شعری از شاعر ملی ارامنه «سیا مانتو» توسط گروه کر و ارکستر به رهبری «ادیک تامرازیان» اجرا شد.
بعد وزیر مختار کشور ارمنستان در ایران «گور آراکلیان» سخنرانی مبسوطی درباره تحولات روابط ترکیه و ارمنستان بیان کرد و در بخشی از سخنرانی خود گفت:
«قرن بیستم سرآغازی فاجعه بار برای ملتی کهن داشت. فاجعه ای به بزرگی قتل عام یک ملت که هدف آن ریشه کن کردن و نابودی ملت ارمنی بود.
در سال ۱۹۴۸ هنگامی که سازمان ملل متحد کنوانسیون ژنوساید را پذیرفت و تعریفی جامع برای این اصطلاح حقوقی پیشنهاد کرد همه دریافتند که رویدادهای سال ۱۹۱۵ در ترکیه عثمانی و ارمنستان غربی با تعاریف این کنوانسیون مطابقت دارد. ولی این کنوانسیون هر چند که به گفته تدوین کننده و مبتکر این تئوری، آقای لمکین، الهام گرفته از رویدادهای سال ۱۹۱۵ بود در آن زمان به قواره ملتی دیگر دوخته شده بود که به دلیل محکوم نشدن قتل عام ارامنه دچار سرنوشتی مشابه شده بود. ولی اگر یهودیان پس از واقعه هولوکاست صاحب کشوری جدید با مرزهای جغرافیایی و اداری شدند، ارامنه در پی قتل عام ـ میهن اجدادی خود را از دست دادند.»
گورآراکلیان در بخشی دیگر از سخنان خود افزود «اولین بار درست ۹۰ سال پیش یعنی در سال ۱۹۱۹ گروهی از روشنفکران و متفکران ارمنی ساکن در استانبول در صدد برآمدند تا جهانیان را وادار به رسیدگی حقوق حقه ارامنه نمایند. این روند و اقداماتی از این دست در سال های بعد نیز از طرف ارامنه ساکن در کشورهای گوناگون ادامه یافت. به طوری که در پنجاهمین سالگرد فاجعه قتل عام بزرگ ارامنه، مردم ارمنستان شوروی نیز با وجود فضای خفقان آور سیاسی حاکم در کشور، به قافله ارامنه دیاسپورا پیوسته و با آنان همنوا شدند.»
وی در ادامه سخنان خود چنین می گوید «ارمنستان پس از کسب استقلال بارها به ترکیه پیشنهاد برقراری روابط دیپلماتیک و بازگشایی مرزهای دو را کشور را ارائه نموده است. در ضمن درخواست ارمنستان برای انجام مذاکرات پیرامون این مسائل منوط به عدم ارائه هرگونه پیش شرطی بوده است، ولی پاسخ ترکیه به این گونه پیشنهادات سازنده نبود. … مذاکراتی که از ماه سپتامبر سال ۲۰۰۸ آغاز شده اند دارای یک هدف معین بوده و آن رسیدن به یک توافق پیرامون برقراری روابط دیپلماتیک و گشایش مرزها بدون هرگونه پیش شرطی بوده است.
بدین ترتیب مذاکرات بین دو طرف با درک و تفاهم متقابل پیرامون همین موضوع تا امروز ادامه دارد.
…. یقیناً روند عادی سازی روابط بین ارمنستان و ترکیه به معنی فراموشی و یا زیر سئوال بردن واقعیت قتل عام ارامنه نیست. امروز دهها کشور و سازمان بین المللی قتل عام ارامنه را به رسمیت شناخته اند و ارمنستان پیوسته از اقدامات آنان استقبال کرده است. … این مسئله ای است که به عموم ارامنه جهان مربوط می شود و همه یقین حاصل کرده اند که دادخواهی ارامنه را هیچ کس نمی تواند به محاق فراموشی بسپارد.»
بخش بعدی شعری دیگر از «سیامانتو» شاعر ارمنی بود به نام «سرودی برای امید» که توسط بیتا رهاوی قرائت شد. بخشی از شعر بلند «سیا مانتو » را با هم می خوانیم :
«در کدامین گستره های آرمان ها خواهی آمد؟
و چه هنگام باید بدرخشی ای امید!
و چه هنگام
تا آنکه من نیز دو دست لرزان از انتظار و حسرتناکم را
به سوی زعفران های سپیده دمانت برافرازم
چونان کسی که زندگی را به لابه و التماس طلب می کند
برافرازم… »
برنامه پایانی اظهار خوشوقتی و تبریک ارامنه از انتخاب علی دهباشی به عنوان روزنامه نگار برتر سال ۱۳۸۷ بود و علی دهباشی پیام
مجله بخارا را چنین قرائت کرد:
«خانم ها و آقایان،
در سال های پایان صدسالگی فاجعه نژادکشی ارمنیان توسط دولت ترکیه عثمانی هستیم.
فاجعه ای که علاوه بر کشتار بی رحمانه و غیرانسانی، کوچ گسترده و اجباری میلیون ها انسان را از زادگاه و وطن شان در پی داشت. آن نسل کشی و آوارگی هنوز پس از گذشت ده ها سال تبعات خود را در پی دارد و شواهد دردناک شاهدان این جنایات در نسل های بعدی اثر هولناک خود را گذاشته است.
یکی از یادآوری های تلخ تاریخی برای بشریت، همچون جنایات حکومت فاشسیستی هیتلری که فراموش نشده است، همین قصه تلخ ارمنیان است.
در زنده نگه داشتن و یادآوری این جنایات که لکه ننگ بشریت است علاوه بر ارمنیان سراسر جهان وجدان عمومی میلیون ها انسان همراه بوده است. انسان هایی با نژادها و مذاهب و ادیان گوناگون این فاجعه انسانی را محکوم کردند و در طول قریب به این یکصد سال نگذاشتند عمق این واقعه فراموش شود.
ما در طول چند صد سال زندگی با ارمنیان در یک سرزمین با خوشی ها و دردهای یکدیگر زندگی کرده ایم. جراحت روحی ارمنیان برای ما نیز هست. ایرانیان هموطن ارمنی همواره شاهد بوده اند که ملت ایران، روشنفکران و متفکران ما محکوم کننده این جنایات بودند و مجله بخارا به همراه گروه نویسندگان و همکارانش جنایات دولت ترکیه عثمانی و قتل ناجوانمردانه هراند دینک، فعال اجتماعی و فرهنگی و روزنامه نگار برجسته ارمنی در سال گذشته را محکوم می کند و آرزوی روزهای خوش و سربلندی برای هموطنان ارمنی و سایر ارمنیان جهان را داریم.»
