از اینجا، از آنجا، از هر جا / ۵۵
در فرهنگ و باورهای هر قوم و ملتی روزهای خاصی وجود دارد که چگونگی ایجاد آنها ریشه های تاریخی و ملی داشته و جلوه های زیبایی از باورها، اعتقادها، آئین ها و هویت های باقی مانده از گذشته ی درخشان آن ملت ها است.
نوروز برای اقوام مختلف ایرانی یک چنین روزی است که یکی از گرامی ترین و بارزترین جلوه ی میراث مشترک فرهنگی و اجتماعی ایرانیان در گستره ی بزرگ جغرافیای ایرانیان به شمار می آید.
مهمترین ارزش و ویژگی مراسم نوروز ایجاد همبستگی ملی و همزیستی مسالمت آمیز همه ی اقوام ایرانی در کنار یکدیگر است. مردمی که با گرد آمدن در کنار هم، شادی خود را با هم تقسیم می کنند و با بوسیدن روی هم، از کدورت و دشمنی ها دوری می جویند و با بازدید از بزرگترها، احترام و سپاس خود را به آنها تقدیم می دارند
سفره هفت سین نوروزی جشن نوروز شهروند ۲۰۱۲ ـ کار هنرمند طراح صحنه ناهید شمشیری
.
برخلاف رسم معمول در کشورهای غربی که هنگام سال تحویل اغلب مردم خارج خانه به سر می برند، هنگام تحویل سال نو در نوروز، همه ی افراد خانواده در کنار هم و در نزدیک سفره ی هفت سین که نشان از برکت های طبیعی کار و کوشش انسانها است، گرد می آیند و با نیایش برای سالی بهتر و نیکوتر، سال جدید را آغاز می کنند.
در طول عمر و زندگی انسان ها شاید زیباترین لحظه ای که همه ی افراد خانواده در کنار هم و با شادی و لبخند نشسته اند، همین لحظه ی تحویل سال است. این لحظه بسیار حالت معنوی و عرفانی دارد. دل ها همه به سوی خوبی ها، زیبایی ها، تغییرها و مثبت فکر کردن است. تغییری که با آغاز تغییر در طبیعت همزمان و همراز است. تغییری که اگر نباشد، زندگی یکنواخت و پر سکون می شود. تغییری که در پشت آن فلسفه ها و اهداف گرانبهایی نهفته است. متأسفانه ما آنقدر به برگزاری جشن نوروز فکر کرده ایم و حفظ ظاهر آن را مهم انگاشته ایم که بخش بزرگ و عظیم فلسفه ی تغییر در انسان و در ذهن و افکار او که می تواند با آغاز سال نو در درون و نرم افزار فکر او به وقوع بپیوندد را فراموش کرده ایم. تغییری که لازمه ی پویایی حیات است و انسان را هدفمند می کند و ارزش های زندگی در روی کره ی زمین را بالا می برد.
بنابراین آغاز سال نو و جشن بزرگ نوروز که پس از پیروزی گرما بر سرما و پیدایش بهار و رویش گیاهان و حیات دوباره ی زمین به وقوع می پیوندد می تواند موجب پالایش معنوی انسان و شکوفایی روح و روان گردیده و رضایت و کمال را در درون افراد ایجاد کند. به همین دلیل است در فلسفه ی برگزاری جشن های عید نوروز اهداف سازندگی و ایجاد نشاط و رضایت مندی از گذشت عمر و زندگی نهفته است که در هیچ یک از مراسم و اعتقاد دیگر اقوام و تمدن های انسانی یک چنین فلسفه ی ارزشمندی وجود ندارد.
با توجه به مراتب فوق رسالت امروزین ما آن است که ضمن برگزاری باشکوه این عید، اهداف و زیبایی های نهفته در فلسفه وجودی آن را به نسل های جوان و نوجوان ایرانی انتقال دهیم تا آنها با شناخت کامل از ارزش های برجای مانده از نیاکانمان به شادی و نشاط بپردازند و در جهت زنده کردن آموزه های گرانقدر ایرانی تحت عنوان افکار نیک، کردار نیک و گفتار نیک کوشا باشند.
بسیار شایسته است که در آغاز سال نو، همچون که به خانه تکانی و زیباسازی ظاهر زندگی خود می کوشیم، ذهن و فکرمان را نیز از هرگونه کج اندیشی و نادرستی پاک کنیم و با درونی پالایش شده و به دور از کژی و نادرستی، سال نو را آغاز نماییم که با انجام این کار روشنایی و نور و زیبایی را در زندگی و حیات خود جلوه گر ساخته و با ذهن و فکر دیگری جهان و اطراف مان را نظاره گر خواهیم بود. عیدی پر از نشاط و سالی توام با موفقیت در پیش رو داشته باشید.
چگونگی برگزاری مراسم نوروز در طول تاریخ
برگزاری مراسم و آئین های ملی، فرهنگی و اجتماعی کشور ما در طول تاریخ دچار نوساناتی بوده است. بویژه هنگامی که کشورهای دیگر به ما حمله کرده و مدتی تحت سیطره ی آنها بوده ایم، مانند حمله اسکندر و نفوذ فرهنگ هلنیسم در ایران، یا حمله ی اعراب و اعمال محدودیت های اعتقادی و اجتماعی در جامعه ی ایران.
از بررسی های مختلف تاریخی چنین نتیجه گرفته می شود که نوروز در طول تاریخ و حتی در زمانی که بیگانگان به طور موقت در کشور ما حکومت کرده اند، اگرچه دچار تغییرات و تحولاتی در برگزاری اش شده ولی کماکان این آئین کهن ملی در سراسر سرزمین ایران پا برجا و ماندگار بوده است.
در زمان هخامنشیان، نوروز به شیوه و مراسمی بسیار باشکوه و طولانی برگزار می شد. مراسم اصلی این جشن در کاخ تخت جمشید بود. در این مراسم نمایندگان کشورهای تحت سلطه ی ایران بهترین فرآورده های سرزمین خود را برای شاه ایران به عنوان عیدی، هدیه می آوردند. به استناد نوشته های مورخان بابلی و یونانی، شاهان هخامنشی در طول جشن نوروز در ایوان کاخ خود نشسته و نمایندگانی از استان های گوناگون را که پیشکش هایی نفیس همراه آورده بودند، می پذیرفتند. آنگاه در حضور مدعوین، شاه از اهورامزدا برای آنها آرزوی سلامتی، برکت و سالی پر باران و پر محصول می کرد.
پارتیان و ساسانیان نیز نوروز را با مراسم و تشریفات خاصی جشن می گرفتند. صبح روز اول سال شاه لباس ویژه ی خود را که برای سال نو آماده کرده بود، می پوشید و تنها وارد کاخ می شد. آنگاه یکی از افراد که به خوش قدمی و نیکی شناخته شده بود، وارد کاخ می شد. سپس بالاترین مقام مذهبی (موبد موبدان) با کتاب مقدس، ظرف آب و سکه های طلا، شمشیر، تیروکمان، قلم، مرکب و گل در حالی که زیر لب سرودی را زمزمه می کرد به داخل کاخ می آمد. پس از موبد موبدان، مأموران حکومت و بزرگان مملکت در صفی منظم به حضور شاه می رسیدند و هدایای خود را تقدیم او می کردند و فرا رسیدن سال نو را تبریک می گفتند. شاه هدایای ارزشمند و نفیس را به خزانه می فرستاد و بقیه را مابین حاضران تقسیم می کرد.
در این ایام، کاخ تخت جمشید به نحو بسیار زیبایی تزئین می شد. حدود بیست روز مانده به نوروز، دوازده ستون با آجرهای گلی در محوطه ی کاخ برپا می کردند و دوازده نوع دانه ی گیاه مختلف بر بالای هر یک از آنها می کاشتند تا سبز شود. در روز ششم که روز تولد زرتشت و نوروز بزرگ بود، گیاهان تازه روئیده شده بر بالای ستون ها را برداشته و در کف کاخ می گذاشتند و در روز سیزده فروردین آنها را جمع کرده و به چمن و باغ می انداختند.
بررسی های تاریخی و اجتماعی نشان می دهد که نوروز حتی پس از حمله ی اعراب که مخالف اجرای فرهنگ و آئین های ملی ایرانیان بودند نیز از رونق نیفتاد و همه ساله برگزار می شد. چون عید نوروز یک عید ملی و مردمی بود و دولت ها در برگزاری آن نقش مهمی نداشتند. با توجه به اینکه در دوران خلفای عرب اکثر کارهای دیوانی و اداره ی مملکت در دست وزیران ایرانی بود، با کوشش و برنامه ریزی آنها، خلفای عرب بسیاری از مظاهر و فرهنگ ایرانی از جمله مراسم نوروز را پذیرفته بودند و در آن مشارکت می کردند.
برمکیان، وزرای خلفای عباسی در بغداد فرهنگ و آئین های ایرانی را در قلمرو حکومت رواج می دادند، حتی خلیفه را تشویق می کردند که در مراسم نوروز لباس عربی را کنار گذاشته و لباس ایرانی بپوشد.
نکته ی قابل توجه این است که مراسم نوروز در طول تاریخ در خارج مرزهای ایران نیز برگزار می شد، به طوری که در زمان حکومت قبطیان و حتی فاطمیان در مصر در جشن نوروز همه گروه ها شرکت می کردند. حکومت نیز در این جشن حضور فعال داشت و به کارکنان خود و خانواده ی آنها در ایام نوروز لباس نو، پول نقد و انواع میوه می داد. در این مراسم که چندین روز طول می کشید، مردم در کوچه ها و خیابان ها آتش می افروختند و به جشن و شادمانی مشغول می شدند. پیشه وران محل کسب و کار خود را تزئین می کردند و آوازخوانان در کاخ ها به آوازخوانی و شادی می پرداختند. هم اکنون نیز در بسیاری از کشورهای عربی ایام نوروز جشن گرفته می شود.
در حال حاضر علاوه بر آن که نوروز به عنوان یک عید ملی توسط مردم در سراسر ایران جشن گرفته می شود، این عید در افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، پاکستان، هندوستان، اقلیم کردستان عراق و از سوی کردهای ترکیه و برخی کشورهای عربی نیز برگزار می شود.
قابل توجه است که عید نوروز ایرانی توسط سازمان ملل و بعضی از کشورها از جمله کانادا به عنوان یک عید رسمی پذیرفته شده است.
ایرانیان خارج کشور همه ساله مراسم عید نوروز را با شکوه هرچه تمامتر در کشورهای محل سکونت خود برگزار می کنند.
در کشور کانادا در یک چنین ایامی ایرانیان به طور خودجوش ایام نوروز را با شکوه جشن می گیرند و یادگار کهن ملی را زنده نگه می دارند. کارناوال نوروزی شهر نیویورک آمریکا که هرساله به مناسبت ایام نوروز برگزار می شود، آئینی بسیار زیبا و باشکوه است که ارزشمندی جشن بزرگ ایرانی را به سایر قومیت ها و مردم دیگر نشان می دهد. نوروز را شایسته و خوب برگزار کنید که یادگار بسیار عزیزی از فرهنگ و تمدن ایرانی به حساب می آید. سعی کنید آداب و رسوم نوروز را که دارای فلسفه و اهداف بالایی است به نسل های آینده انتقال و آموزش دهید.
دختر و بهار
فروغ فرخزاد
دختر کنار پنجره تنها نشست و گفت
ای دختر بهار حسد می برم به تو
عطر و گل و ترانه و سرمستی ترا
با هر چه طالبی بخدا می خرم ز تو
بر شاخ نوجوان درختی شکوفه ای
با ناز می گشود دو چشمان بسته را
می شست کاکلی به لب آب نقره فام
آن بال های نازک زیبای خسته را
خورشید خنده کرد و ز امواج خنده اش
بر چهر روز روشنی دلکشی دوید
موجی سبک خزید و نسیمی به گوش او
رازی سرود و موج بنرمی از او رمید
خندید باغبان که سرانجام شد بهار
دیگر شکوفه کرده درختی که کاشتم
دختر شنید و گفت چه حاصل از این بهار
ای بس بهارها که بهاری نداشتم
خورشید تشنه کام در آنسوی آسمان
گوئی میان مجمری از خون نشسته بود
می رفت روز و خیره در اندیشه ئی غریب
دختر کنار پنجره محزون نشسته بود
اخبار کتاب و تازه های نشر
در این هفته شایسته است که به معرفی دو کتاب از آثار تحقیقاتی استاد هاشم رضی بپردازیم که ایشان محققی نام آور در تدوین و انتشار آثار دوران کهن ایران هستند.
* “جشن های آب” پژوهشی گرانقدر از هاشم رضی است که در آن به جشن های نوروز، جشن تیرگان، جشن آب پاشان و ابریزگان پرداخته شده است. استاد رضی در این کتاب اطلاعات درست و قابل اعتمادی از متون کهن و جدید درباره ی نوروز و چگونگی به وجود آمدن آن تهیه و تنظیم کرده که علاقمندان و اهل تحقیق می توانند از آن استفاده های فراوانی ببرند.
کتاب جشن های آب در قطع وزیری و در ۳۷۴ صفحه توسط انتشارات بهجت به بازار عرضه شده و به چاپ های مکرر رسیده است.
* “جشن های آتش” اثر مهم و برجسته ی دیگری از استاد هاشم رضی است که در آن به جشن های مهرگان، شب یلدا، جشن سده و چهارشنبه سوری با دیدی تحقیقاتی از منابع گوناگون اشاره رفته و اطلاعات کامل و موثقی در اختیار علاقمندان قرار داده است. این کتاب در قطع وزیری در ۲۲۴ صفحه توسط انتشارات بهجت به بازار آمده و مکررا به چاپ رسیده است.
علاقمندان به تهیه این کتابها می توانند به کتابفروشی های پگاه و سرای بامداد در تورنتو مراجعه کنند و آنها را سفارش دهند.
تفکر هفته
در این روزها که به پایان سال رسیده ایم و چند روز دیگر سال جدیدی آغاز می شود بهترین زمان است که نگاهی به سال سپری شده بیندازیم و یک ارزیابی از عملکرد خود داشته باشیم. آنچه که مطابق برنامه و در جهت بهبود وضعیت خود انجام داده ایم با تجدیدنظر و برنامه ریزی جدید در سال نو ادامه دهیم و آنچه را که احساس می کنیم در انجام آن ها اشتباه یا اشکالی داشتیم، تجدیدنظر کنیم و روش دیگری در تحقق آن برگزینیم.
تدوین برنامه کار و تعیین اهداف و استراتژی های مورد نیاز در رسیدن به خواسته های موردنظر از پر اهمیت ترین کارهایی است که می توان آن را در پایان هر سال انجام داد و با یک وضعیت روشن و مشخص سال نو را آغاز کرد.
ملانصرالدین در تورنتو
حضرت ملانصرالدین که مدیرعامل “بنیاد خنده درمانی” در تورنتو است، به مناسبت فرا رسیدن عید نوروز و بهار دل انگیز در یکی از غرفه های بازار نوروزی دارای جایگاه ویژه ای بود که در آن به علاقمندان، مریدان و شاگردان خود، نوید شادی و شادمانی می داد و با سیمای پر محبت و لبخند انرژی بخش، به افراد شکلات و شیرینی های خوشمزه که تولید کارگاه بنیاد خود بود، تعارف می کرد. چون در این محصولات ملا از موادی که شادی آفرین هستند مانند زعفران، گلاب، عسل، شکر و … استفاده کرده بود، مصرف آن موجب انبساط خاطر و شادی واقعی در افراد میشد.
حقیر که ارادتی طولانی به استاد داشته و افتخار تلمذ و شاگردی در محضرشان، فرصت را غنیمت شمرده و به کنار ایشان رفته و از آن وجود شریف پرسیدم:”استاد در این ایام خاص تحویل سال نو و زمان شادی و نشاط، کلامی، مطلبی، رهنمودی برای علاقمندان خود بیان فرمایید تا همگان از آن بهره جوییم و به کار بندیم.”
استاد با خشنودی از این سئوال و بدون ریا و خودخواهی فرمودند:
“عزیزم، فرزندم، ما باید از نو شدن سال و برگشت بهار دل انگیز بیاموزیم که چگونه تفکر و اندیشه های خود را تغییر دهیم و آنها را از بدی و بدخواهی پالایش کنیم. سال نو می شود، زمین دوباره نفس می کشد، برگ های سبز می رویند و گل های گوناگون و زیبا به ما لبخند می زنند. پرنده های خسته ی مهاجر دوباره برمی گردند و هزاران دگرگونی در طبیعت به وجود می آید. حال شایسته است در یک چنین ایامی از خود بپرسیم:”ما در کجا ایستاده ایم؟ سهم ما در این تغییرات چیست؟ پیوند ما در زنده شدن دوباره با طبیعت با کیست؟ آنگاه به فکر و اندیشه فرو رویم و ما نیز همگام و همراه با طبیعت خودمان را تغییر دهیم. از بدیها، کژی ها، ریاکاری، بی توجهی به دیگران و هزاران اشکال منفی بویژه از دروغ در سال جدید پرهیز کنیم و به زیبایی ها، راستی ها، درست اندیشی ها و احترام به دیگران بپردازیم.”
واقعا یک دنیا زیبایی و مفهوم درست در این کلام کوتاه استاد مستتر است که امید است همه آن را در سال نو به کار بندیم.
