* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
آلرژی که به آن حساسیت شدید هم می گوییم عکس العمل غیرطبیعی سیستم دفاعی بدن علیه عوامل ناشناخته (آلرژن ها) برای بدن است. این عکس العمل معمولاً بی خطر است و می تواند بر روی نقاط مختلف بدن ظاهر شود مانند پوست، چشم، دستگاه گوارش و یا مجاری تنفسی که نوع و علائم و شدت آنها متفاوت است و بستگی به محلی دارد که آلرژی ظاهر می شود.
حساسیت به علت وجود عوامل زیادی که در اشخاص وجود دارد می تواند خفیف (سرخ شدن پوست) و یا خیلی شدید و کشنده مانند شوک آنافیلاکتیک باشد.
بیشترین انواع آلرژی که دیده می شوند عبارتند از:
ـ آلرژی های غذایی
ـ آسم (حداقل انواع آلرژیک آن)
ـ اگزما آتوپیک
ـ رینیت آلرژیک یا تب یونجه
ـ بعضی انواع راش گزنه (nettle rash)
ـ آنافیلاکسی
افراد آلرژیک به ندرت به یک عامل حساس هستند و عکس العمل حساسیت می تواند به انواع مختلف در یک شخص دیده شوند و ثابت شده که تب یونجه یک عامل خطر برای تولید و پیشرفت آسم شود و در نتیجه درمان ضد حساسیت برای تب یونجه از تولید آسم بر اثر پولن ها جلوگیری می کند.
عکس العمل های آلرژی
در بیشتر موارد یک عکس العمل آلرژیک احتیاج به تماس با دو آلرژن (تولید کننده حساسیت) دارد.
اولین بار که یک آلرژن توسط پوست ـ مخاط ـ چشم ـ دستگاه گوارش و یا مجاری تنفسی وارد بدن می شود، دستگاه دفاعی بدن آن را به عنوان یک عامل خارجی خطرناک شناسایی می کند و شروع به ساختن آنتی کورهای مخصوص علیه آن می کند.
وقتی که آلرژن برای دومین بار به بدن نفوذ می کند دستگاه دفاعی برای دفاع آماده است و آنتی کورها سعی می کنند آلرژن را از بین ببرند و جمیع عکس العمل های دفاعی علیه آن را به کار می برند.
آلرژن هایی که زیاد دیده می شوند عبارتند از:
ـ آلرژن هایی که توسط هوا وارد بدن می شوند، مثل گرده گلها و درختان، مواد دفعی آکارین ها، ذرات بسیار ریزی که از پوست حیوانات خانگی جدا شده.
ـ آلرژن های غذایی: بادام زمینی، شیر گاو، تخم مرغ، گندم، سویا، آجیل، کنجد، ماهی ها، حیوانات دریایی و سولفیت ها که به عنوان ماده ضد فساد در کنسروها به کار می رود.
ـ آلرژن های دیگر: داروها، لاتکس، سم حشرات مثل زنبور عسل، زنبورهای وحشی، حساسیت به موهای حیوانات، به ذراتی که به پشم حیوانات می چسبند و به آب دهان آنها، به آکارین هایی که در پر بالش های پر دار پنهان شده اند.
هنوز درباره آلرژی ها اطلاعات زیادی نداریم. متخصصان عقیده دارند یک سری عوامل مختلف باعث تولید آن می شوند. با این که آلرژی ها یک بیماری فامیلی است ولی کودکان زیادی که آلرژی دارند از خانواده های بدون سابقه آلرژی هستند، یعنی با این که یک آمادگی ژنتیک برای آن وجود دارد عوامل دیگری هم باید باشند مانند دود سیگار، زندگی غربی، محیط زیست مخصوصاً کثیف کننده های هوا، استرس هم می تواند باعث به وجود آمدن آلرژی بشود ولی عامل اصلی نیست.
درباره حساسیت به شیر گاو که بر اثر بعضی پروتئین های آن است نباید آن را با عدم تحمل لاکتوز اشتباه گرفت.
آلرژی ها امروزه خیلی بیشتر دیده می شوند که در سی سال قبل و در تمام دنیا میزان بیماری های آلرژیک در مدت ۱۵ تا ۲۰ سال گذشته دو برابر شده و ۴۰ تا ۵۰ درصد مردم در کشورهای صنعتی به نوعی آلرژی دچارند.
در سال های اولیه قرن بیستم یک درصد مردم اروپای غربی دچار تب یونجه یا وینیت آلرژیک می شدند امروزه بین ۱۵ تا ۲۰ درصد دچار می شوند. در بعضی از کشورهای اروپایی تقریباً از هر ۴ کودک کمتر از ۷ سال یک نفر دچار اگزما آتوپیک می شود و بیشتر از ده درصد نوجوانان ۱۳ ـ ۱۴ ساله از آسم رنج می برند.
پیشرفت بیماری
آلرژی غذایی مقاوم است و باید در تمام مدت زندگی از غذاهای آلرژن دوری کرد. آلرژی های تنفسی به مرور زمان ضعیف تر شده حتی به طور کامل از بین می روند و علت این که چرا بدن در مقابل آلرژن ها مقاوم می شود معلوم نیست. اگزمای اتوپیک هم به مرور زمان ساکت می شود، اما آلرژی هایی که بر اثر سم نیش حشرات تولید می شوند می تواند بدتر بشود و از نیش دوم خطرناک می شود مگر این که درمان ضد حساسیت انجام بشود.
تشخیص
پزشک سئوالاتی درباره شروع سیمپتوم ها و انواع آن و چطور خودشان را نشان داده اند می کند، آزمایش های پوستی و خونی بطور دقیق آلرژین مربوطه را شناسایی می کنند.
سیمپتوم های آلرژی
ـ آلرژی غذایی: پلاک های سرخ و سفید روی پوست، خارش پوست، تورم اطراف چشم، زبان و صورت و در آلرژی های شدیدتر عکس العمل آنا فیلاکتیک دیده می شود و سیمپتوم ها معمولاً ۳۰ دقیقه پس از خوردن غذا بوجود می آیند.
ـ آسم، تنفس صدا دار، احساس فشار بر روی قفسه سینه، اشکال در تنفس، سرفه های خشک، این علائم معمولاً به صورت اپیزودیک برمی گردند.
ـ اگزمای اتوپیک: پلاک های قرمز همراه پوست خشک شده جدا شونده در نقاط مشخصی از بدن، خارش
ـ تب یونجه: سوزش و آبریزش بینی، خارش و قرمزی چشم ها، فشار داخل سینوس ها
ـ کهیر: بثورات پوستی صورتی رنگ یا سفید رنگ همراه با خارش و احساس سوزش
ـ آلرژی به سم حشرات: بثورات پوستی قرمز رنگ، درد و تورم در محل نیش پس از نیش زدن اگر آلرژی خیلی شدید باشد یک عکس العمل آنافیلاکتیک تولید می شود.
ـ عکس العمل آنافیلاکتیک: فشار در گلو، اشکال در تنفس، نبض سریع، رنگ پریدگی، تهوع، بیهوشی، شوک آنافیلاکتیک می تواند کشنده باشد.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
