گپ و گفتی با رهبران اتحادیه‌ی کارگران کتابخانه‌های تورنتو در مورد کمپین آن‌ها برای نجات کتابخانه‌های شهر
تعجبی نیست که ناهید رهنورد، عضو هیئت اجرایی اتحادیه کارگران کتابخانه‌های عمومی تورنتو و مسئول بخش نورت یورک در این اتحادیه، چند ساعت از وقت جمعه صبحش را اختصاص داده تا با من در مورد کمپین اتحادیه‌اش برای نجات کتابخانه‌های تورنتو صحبت کند. عشق و تعهد او به کتابخانه‌ی عمومی تورنتو واضح است.
هر چه باشد، بیش از ۲۰ سال پیش که ناهید برای اولین بار وارد تورنتو شد یکی از اولین اقداماتش، مثل خیلی‌ها (و از جمله همین نگارنده) دریافت کارت عضویت این کتابخانه بود.
مارین اوریلی (راست) و ناهید رهنورد
او، که در دفترِ اتحادیه‌اش در بالای برجی در تقاطع یانگ و اگلینتون نشسته، می‌گوید: “پول چندانی نداشتیم که بتوانیم مسافرت برویم یا برای فرزندم بازی‌های الکترونیکی و اسباب‌بازی‌های آنچنانی بخرم، اما کتابخانهها یار و یاورمان بودند.”
عشقِ ناهید به این کتابخانه البته آنقدر بود که در سال ۱۹۸۹ به استخدام آن در آید. از آن وقت تا به حال او همچنان برای کتابخانه‌های تورنتو کار می‌کند و از سال ۱۹۹۴ مسئولیت انتخاب کتاب‌های فارسیِ این مجموعه را نیز به عهده گرفته است.
سیستم کتابخانهها در این سال برای اولین بار شروع به جمع‌آوری نظام‌مندِ کتاب‌های فارسی کرد. بودجه‌ی اولیه‌ی آن ۳۰۰۰ دلار بود اما به لطف تلاش‌های ناهید، و با رشد جمعیت، این بودجه در طول سال‌ها به ۶۰ هزار دلار رسیده بود که البته حملات سال‌های اخیر دولت‌ها آن‌را به ۳۰ هزار دلار کاهش داده است.
این کاهش بودجه البته فقط در بخش کتاب‌های فارسی زبان نبوده و سایر زبان‌ها هم با همین معضل مواجه شده‌اند. همین است که کیفیت بخش چندزبانه‌ی کتاب‌ها در حال پایین آمدن است. ناهید می‌گوید: “من همیشه سعی کرده‌ام استانداردمان خیلی بالا باشد. وقت زیادی صرف انتخاب و پیشنهاد کتاب‌هایی که خریده می‌شوند می‌کنم. جدیدترین کتاب‌ها را انتخاب می‌کنیم و در ضمن از کتاب‌های منتشره در همه جای جهان استفاده می‌کنیم. نه فقط ایران که اروپا، آمریکا و البته کانادا. حمایت ویژه‌ای از نویسندگان فارسی محلی هم می‌کنیم.”
تحت نظارت ناهید، کتابخانه حدود سالی ۳۰۰ تا ۴۰۰ نسخه کتاب فارسی تهیه می‌کند. این کتاب‌ها بر اساس بافت جمعیتی در کتابخانه‌های محلات ایرانی‌نشین توزیع می‌شوند. همانطور که می‌توانید حدس بزنید شعبه‌هایی مثل فیرویو یا نورت یورک بیشترین کتاب‌های فارسی را دریافت می‌کنند. اما در جاهایی که شاید کمتر تصورش را بکنید هم کلی کتاب فارسی پیدا می‌شود. مثلا بعضی شعبه‌های واقع در اسکاربورو مثل آلبرت کمپبل (بیرچمونت و دنفورت) یا سداربری (لارنس و مارکهام رود).
البته شعبه‌های بزرگی مثل “کتابخانه‌ی مرجع تورنتو” نیز بخش کتاب‌های مرجع فارسی خود را دارند. از جمله گنجینه‌هایی که تمام مجلداتشان در این شعبه پیدا می‌شود لغت‌نامه‌ی دهخدا یا کتاب کوچه‌ی احمد شاملو است.
نگاهی در فهرست کتاب‌های فارسی موجود در کاتالوگِ کتابخانه نشان می‌دهد که ناهید واقعا سال‌ها است که زحمت این بخش از سیستم کتابخانهها را کشیده و زبان فارسی انصافا این‌جا پاسدار خوبی پیدا کرده.
اما اگر حملات دولت برای کاهش بودجه‌ی کتابخانهها ادامه پیدا کند، این وضعیت عوض خواهد شد.
مارین اوریلی، رئیس اتحادیه و نماینده‌ی ۲۴۰۰ کارمند کتابخانه‌های شهر، که در دفتر اتحادیه با من و ناهید هم سخن شده است، می‌گوید: “آن‌ها می‌خواهند انتخاب بخش چندزبانی را قراردادی کنند و به شرکت‌ها بسپارند.” یعنی این کار به جای این‌که توسط کسی مثل ناهید انجام شود که به قول ناهید “از نزدیک با جامعه‌ی خود و نیازهای آن آشنا است” به دست شرکت‌هایی می‌افتد که خواست‌شان “فقط پیدا کردن مثلا ۵۰ کتاب فارسی است و بس.”
کتاب‌های فارسی و حدود ۴۰ زبان غیررسمی دیگری که کتابخانه‌ی عمومی تورنتو حمل می‌کند البته تنها بخشی نیستند که زیر ضربِ حمله قرار گرفته است.
ابرهای سیاهِ حذف بودجه بر سراسر کل نظام کتابخانهها، و در واقع کل نظام خدمات شهری، قرار گرفته‌اند.
شهردار راست‌گرای جدید شهر، راب فورد، آژانس بدنامِ “کی پی ام جی” را با قیمت گزاف ۳ میلیون دلاری به خدمت گرفته تا با “بررسی” خدمات شهرداری، “پیشنهاداتی” برای کاهش مخارج ارائه دهد. تعجبی نیست که از جمله‌ی این “پیشنهادات” کاهش ساعات، کاهش برنامه‌ها و حتی تعطیلی چند تا از ۹۹ شعبه‌ی کتابخانه‌ی تورنتو است که در سراسر شهر قرار دارند.
دیدار من از دفترِ اتحادیه چند هفته قبل و درست فردای روزی که این آژانس گزارش خود را در مورد کتابخانهها منتشر کرد، بود.
مارین اوریلی البته آنقدرها هم از این گزارش غافلگیر نشده.
هر چه باشد آژانس “کی پی ام جی” در همه جای دنیا به دادن “مشورت”های اینچنینی مشهور است. همین آژانس بود که در زمان دولت محافظه‌کار مایک هریس پیشنهاد ادغام تورنتو با پنج شهر حومه‌ی آن و تشکیل شهرداری کنونی تورنتو را داد. ادغامی که تله‌ای برای اخراج‌ها و کاهش عمده‌ی خدمات بود و معمارین آن روزِ آن نیز امروز به اشتباهشان اعتراف می‌کنند. (البته شاگرد هریس، تیم هوداک، که امروز رهبر محافظه‌کاران انتاریو است، هیچ ابایی از آن کار ندارد).
همین است که مارین و اتحادیه‌اش بیکار ننشسته‌اند و از یک هفته پیش از انتشار این گزارش کمپین خود را برای نجات کتابخانه‌های تورنتو آغاز کرده‌اند. هدف آن‌ها مشخص است: حفظ و گسترش خدمات، ساعات و برنامه‌های هر ۹۹ شعبه‌ی کتابخانه‌ی عمومی تورنتو.
مارین با شور و شوق از کتابخانه‌های شهرش دفاع می‌کند و صحبتمان خیلی زود از حالت مصاحبه خارج می‌شود و به گپ و گفت راجع به موجودی می‌کشد که هر سه نفرمان طرفدار و شیفته‌ی آن هستیم: یعنی کتاب و کتاب‌خوانی.
مارین می‌پرسد: “سئوال این‌جا است که چرا دولت فورد دست به حمله به ما زده؟ او دو وعده داده بود: یکی این‌که خدمات را نمی‌زند و دیگر این‌که کسی را اخراج نمی‌کند و امروز دقیقا در حال تشویق همین دو کار است.”
می‌گوید:”ظاهرا تمام توجه شهردار متوجه این واقعیت است که ما شعبه‌های بیشتری از شیکاگو داریم. اما من می‌گویم کانادایی‌ها، بعد از دانمارک، دومین مردم کتاب‌خوان جهان هستند. مردم تورنتو عاشق کتابخانه‌های عمومی‌شان هستند.” بیهوده نیست که سیستم کتابخانه‌های تورنتو “شلوغ‌ترین کتابخانه‌ی عمومی جهان” است.
اما آیا وجود ۹۹ ساختمان در سراسر شهر، آن‌طور که بعضی‌ها ادعا می‌کنند، اتلاف‌آور نیست؟
مارین توضیح می‌دهد که “اصلِ قابل دسترس بودن و ساختن نظام کتابخانه‌های محلی” به این معنا است که کتابخانهها نه تنها جایی برای کتاب خواندن که سنگ بنای محلات خود هستند. مارین تعریف می‌کند که در همین تابستان می‌دیده که خیلی‌ها برای فرار از گرمای بی‌سابقه چند ساعتی برای خنک شدن هم که شده وارد کتابخانهها می‌شدند.
نگارنده‌ی این سطور البته نیازی به متقاعد شدن در این زمینه ندارد. کار پوشش مسائل سیاسی و اجتماعی شهر، این نویسنده‌ی بی‌خودرو را به سراسر تورنتو (و فراسوی آن) می‌کشاند و وقتی باید چند ساعت وسط فلان محله‌ی اتوبیکو یا اسکاربورو منتظر باشی، جایی بهتر از کتابخانه برای استراحت و انتظار و در عین حال استفاده از وقت با خواندن نشریه یا کتاب پیدا نمی‌شود.
با چند ساعت انتظار در هر کدام از این کتابخانهها البته می‌شود فهمید که مردمِ خود این محلات و مشتریان دائم این کتابخانهها بیش از هر کسی نیازمندشان هستند. مثلا به همین شعبه‌ی کوچک و فسقلیِ باروز هال (در اسکاربورو، نزدیک شپرد و پروگرس) فکر کنید که در کار تهیه‌ی این مقاله سری به آن زدیم. در همه‌ی ساعات بخش مجلات و اینترنتِ کتابخانه پر بود و با هر که صحبت می‌کردی دریچه‌ای از امیدهای زندگی یکی از هم‌شهری‌هایمان پیدا می‌شد. و این شعبه‌ی باروز هالِ کتابخانه‌ی عمومی تورنتو بود که شهروندان با امکانات محدودِ آن دنبال امیدهایشان می‌رفتند، از یافتن شغل تا پر کردن فلان فرم اداری.
به قول مارین “بیرون کشیدن کتابخانهها از قلب محلات اثری ویران‌گر بر زندگی مردم خواهد گذاشت.”
نبردِ پیش رو
با دولت اکثریت محافظه‌کار استفن هارپر و احتمال دولت محافظه‌کار در انتاریو بسیاری از کارگران و مردم نگران آینده‌ی خدمات هستند. مارین هم می‌گوید نگران پیروزی محافظه‌کاران در انتخابات ماه اکتبر و “سه دولت محافظه‌کار، که فکر نمی‌کنم تا به حال در تاریخ‌مان سابقه داشته” است.
اما از طرف دیگر می‌گوید چیزی که او را بسیار خوش‌بین و تشویق می‌کند این است که مردم می‌بینند فورد دارد به راه غلطی می‌رود “و این تاثیر بزرگی بر انتخابات استانی خواهد گذاشت.”
مارین می‌گوید اتحادیه‌های کارگری به بسیج خود علیه این اقدامات ادامه خواهند داد. اما حرکت مردم است که نقش اصلی را بازی می‌کند: “ما خیلی کارها کرده‌ایم. از مردم نظرسنجی کرده‌ایم. تبلیغات رادیویی کرده‌ایم. می‌خواهیم این پیغام را برسانیم که قضیه فقط خصوصی‌سازی زباله‌ها نیست. این‌‌ها می‌خواهند کل شهرِ تورنتو را خصوصی‌سازی کنند.”
رئیس “تی پی ال دبلیو یو” که در ضمن واحد ۴۸۴۹ در اتحادیه کارگران دولتی کانادا (CUPE) است، از توماری می‌گوید که در دفاع از کتابخانهها راه انداخته‌اند. تا زمان صحبتمان ۱۴ هزار نفر آن‌را امضا کرده‌اند. اما زمان نوشتن این مطلب اینقدر به تاخیر افتاده که تا امروز این رقم از ۴۵ هزار نفر بالاتر رفته. با هر امضا البته ایمیلی به راب فورد و کمیته اجرایی شهرداری نیز فرستاده می‌شود. باید ببینیم کسانی مثل راب فورد و جورجیو مامولیتی، از نمایندگان شمال غربی شهر، که ادعای جواب به تک تکِ نامه‌ها و تلفن‌ها را دارند با این سیل ایمیل در مخالفت با تصمیمات‌شان چه خواهند کرد.
تصمیمات نهایی در این مورد را البته فورد یا مامولیتی نمی‌گیرند.
این کل شورای شهر است که باید تصمیم بگیرد. و گرچه دیده‌ایم که این شورا در خیلی مسائل کاملا کنار جناب شهردار ردیف می‌شود، اما اگر مردم حوزه‌های مختلف حالا که وقت انتخابات شهرداری نیست، با پاهایشان رای دهند و نظرات‌شان را به گوش نمایندگان محترم شورای شهر برسانند، آن‌ها خواهند دانست رای خیلی از به اصطلاح “میانه‌رو”های شورا، که بین چپ و راست در نوسانند، عوض خواهد شد. تا همین‌جا دیده‌ایم که حتی بعضی از پر و پا قرص‌ترین وفادارانِ فورد، مثل فرانسیس نونزیاتا، سخنگوی شورا، بعد از دیدن نظرسنجی‌ها گفته‌اند به هرگونه کاهش خدمات کتابخانهها رای منفی خواهند داد.
هر چه باشد نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به سه چهارم مردم مخالف کاهش خدمات کتابخانه‌های شهرشان هستند.
مشخص است که بسیاری از مردم این حرف مارین و ناهید را پذیرفته‌اند که “قضیه بسیار بیشتر از حفاظت از شغل‌های ما است. قضیه حفظ تورنتویی است که می‌خواهند نابودش کنند.”
پیشنهادات کاهش خدمات و تعطیلی احتمالی شعبه‌های کتابخانهها در روزهای ۲۵ و ۲۶ سپتامبر مقابل شورای شهر قرار می‌گیرد. یعنی هنوز یک ماهی وقت دارید که نظر خودتان در این مورد را به گوش نماینده‌تان در شورای شهر برسانید. و البته در همین روز حضور در شورای شهر می‌تواند صدایتان را مستقیم‌تر به گوش برساند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد کمپین نجات کتابخانهها به وب‌سایت ourlibrary.to مراجعه کنید.
