سالشمار تاریخ جمهوری اسلامی ایران
تداوم جنگ و اعدام
این ششمین شماره ی شهروند است که در آن به رویدادهای مهم تاریخ جمهوری اسلامی می پردازیم. از شماره ۱۳۵۸ آغاز کردیم مروری سالانه بر این ۳۳ سال حکومت جمهوری اسلامی و در این شماره به سال ۱۳۶۳ رسیدیم. برای سه سال اول با استفاده از آرشیو روزنامه های اطلاعات و کیهان توانستیم تقریبا به همه آنچه که در آن زمان ها در روزنامه ها منعکس می شد، اشاره کنیم. از سال ۶۱ ما ماندیم و اینترنت، ضمن اینکه بارها از خوانندگانمان تقاضا کردیم در این مسیر ما را همیاری کنند و اگر رویداد یا نکته ای باید گفته شود را یادآوری نمایند، یا خاطرات خودشان را از آن سالها برایمان بفرستند. این خاطره ها در همه زمینه ها می تواند باشد، از خانه و مدرسه گرفته تا جامعه و جنگ و زندان.
حاصل این است و می دانیم که کامل نیست.
جسته و گریخته در این سایت و آن کتاب می خوانیم که در سال ۶۳ همچنان دستگیری ها ادامه داشته. در کتاب خاطرات زندان عفت ماهباز با عنوان “فراموشم مکن”، او که از زندانیان سیاسی دهه شصت است و هفت سال را در زندان گذرانده، می نویسد که دوم فروردین ۱۳۶۳ در حوالی میدان فوزیه سابق و امام حسین بعد از انقلاب، همراه با همسرش به تور گروه های شکار سپاه و دادستانی می افتد. همسرش “علیرضا اسکندری” در قتل عام زندانیان سیاسی اعدام شد. این گروه های گشت، در آن روزهای هول انگیز معمولا افرادی از گروه های سیاسی را که زیر شکنجه شخصیت و هویت خود را از کف داده بودند سوار بر اتومبیل های ویژه گشت کرده و در خیابان ها به دنبال شناسائی و شکار آنهائی می گشتند که به دام نیفتاده بودند.
در سال ۱۳۶۳ ده ها تن به اتهام فعالیت سیاسی و عناد با نظام اسلامی با حکم حاکمان شرع دادگاه ها، محکوم به اعدام شدند.
در ادامه ی جنگ ایران و عراق، سال ۶۳ همچنان با بمباران شهرها و مناطق مرزی همراه بود. جوانان ایرانی و عراقی در جبهه ها یا کشته می شدند، یا معلول، یا اسیر و یا مفقودالاثر.
آنچه که از سال ۶۳ یافتیم را در زیر می خوانید:
۲۵ فروردین ۶۳ ـ انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی
۲۴ اردیبهشت ۶۳ ـ حبیب یغمایی محقق ادبی، روزنامه‌نگار، و شاعر در سن ۸۳ سالگی درگذشت.
شهیدان جنگ ایران و عراق
۳۱ خرداد ۶۳ ـ در این روز اعدام های بسیاری در گوشه و کنار ایران بویژه در تهران گزارش شده که یکی از آنان فوتبالیست عضو تیم ملی فوتبال ایران حبیب خبیری بود که در سن ۲۹ سالگی به خاطر طرفداری از سازمان مجاهدین خلق ایران اعدام شد.
۱۸ مرداد۶۳ ـ ابوالقاسم پاینده نویسنده و مترجم در سن ۷۱ سالگی درگذشت.
۲۸ مرداد ۶۳ ـ آذَر اَندامی پزشک و باکتری‌شناس ایرانی و از پژوهشگران انستیتو پاستور ایران در سن ۵۸ سالگی به دلیل آمبولی ریه در تهران درگذشت. به خاطر خدمات علمی و انسانی آذر اندامی یکی از حفره‌های برخوردی روی سیاره ناهید، به نام او «اندامی» نامگذاری شده است.
۴ مهر ۶۳ ـ محمود تفضلی نویسنده و مترجم در سن ۶۶ سالگی در تصادف جاده مشهد درگذشت.
رفتگان سال ۶۳ در حالی که همچنان جنگ و اعدام ها ادامه دارد
۵ مهر ۶۳ ـ آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی از مراجع تقلید عالم تشیع در سن ۹۲ سالگی درگذشت.
۱۹ مهر ۶۳ ـ آیت‌الله حاج میرزا خلیل کَمَره‌ای، نویسنده، محقق و فیلسوف الهی معاصر بود که بیشتر به سبب تلاش در جهت اتحاد مذاهب اسلامی شناخته می‌شود. او در سن ۸۶ سالگی درگذشت.
۲۲ مهر ۶۳ ـ تصویب آئین نامه اجرائی تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران
۲۱ آبان ۶۳ ـ بیژن مفید نمایشنامه‌نویس بنام ایرانی در سن ۴۹ سالگی در لس آنجلس درگذشت. از او ۹ نمایشنامه انتشار یافته و بیش از ۱۵۰ نمایشنامه رادیویی و تلویزیونی توسط او ترجمه و کارگردانی شده است. شهر قصه معروفترین اثر بیژن مفید است.
جنگ خوزستان را ویرانه کرد
۱۱ آذر ۶۳ ـ (دوم دسامبر ۸۴) یک هواپیمای ایرباس خطوط هوایی کویت که با ۱۶۱ سرنشین راهی کراچی بود، توسط چهار نفر فلسطینی ربوده شد و در فرودگاه تهران به زمین نشست. هواپیماربایان خواستار آزادی ۱۷ زندانی در کویت بودند. نیروهای ایرانی توانستند پس از شش روز هواپیما را به تصرف درآورند و گروگان ها را آزاد کنند.
۱۲ آذر۶۳ ـ بهرام صادقی، نویسنده، در سن ۴۸ سالگی به علت ایست قلبی درگذشت. او نویسنده داستان کوتاه و از مهم‌ترین چهره‌های جُنگ اصفهان است.
۲۹دی ۶۳ ـ به نقل از ویکیپدیا اسداله لاجوردی دادستان انقلاب تهران، توسط شورای عالی قضایی از تمامی مناصب برکنار شد و تا زمان مرگ خمینی هیچ پست دولتی نداشت. در سال ۱۳۶۸ لاجوردی دوباره به مدیریت زندان ها برگشت و ریاست سازمان زندان‌ها را تا اسفند ۱۳۷۶ بر عهده داشت.
۳۰ دی ۶۳ ـ آیت‌الله سید احمد خوانساری از مراجع تقلید شیعیان در سن ۹۳ سالگی درگذشت.
۲۵ بهمن ۶۳ ـ مهدی باکری، فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا ، در سن ۳۰ سالگی در عملیات بدر در جزیره مجنون کشته و پیکرش در اروندرود ناپدید شد.
۴ اسفند ۶۳ ـ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سمیناری سه روزه جهت بررسی مسائل بنیادی روابط عمومی برگزار شد. این نخستین سمینار در حوزه ی روابط عمومی در جمهوری اسلامی بود که نشان از اهمیت داشتن این حوزه در مدیریت های سازمان‌ها و مؤسسات مملکتی داشت.
۲۸ اسفند ۶۳ ـ علی اکبر شهنازی موسیقی‌دان ایرانی و نوازنده سرشناس تار در سن ۸۷ سالگی درگذشت.
اسفند ۶۳ ـ حسین گل‌گلاب شاعر و سراینده سرود ای ایران در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم در سن۸۷ سالگی درگذشت. او اولین نویسنده کتاب درسی طبیعی در ایران بود و در زمان رضاشاه دوازده جلد کتاب در رشته جغرافیا و طبیعی تهیه کرد که در مدارس تدریس می شد. حسین گل‌گلاب از زمان تأسیس دانشگاه تهران تا سال ۱۳۴۵ به تدریس اشتغال داشت و عضو فرهنگستان ایران بود.
همچنین افراد زیر نیز از درگذشتگان سال ۶۳ هستند:
ـ عنایت‌الله شکیباپور مترجم در سن ۷۷ سالگی درگذشت. او تعداد زیادی از رمان های «ژول ورن» را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرده است.
ـ مهندس حبیب نفیسی مؤسس دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران)، در سن ۷۶ سالگی درگذشت. او مؤلف نخستین قانون کار در ایران بود.
ـ عباس مصدق بازیگر سینما و تئاتر در سن ۵۸ سالگی درگذشت. او بازی در تئاتر را در سال ۱۳۲۸ شروع کرد و در سال ۳۳ به سینما روی آورد و در رادیو و در دوبله فیلم هم همزمان کار می کرد.
ـ بتول عباسی (روح انگیز) خواننده موسیقی کلاسیک ایرانی در سن هشتاد سالگی درگذشت.
ـ مجید پاشا مقدم بازیکن تیم ملی بسکتبال ایران در سال های دهه ۱۳۶۰ شمسی و نیز بازیکن منتخب تیم آسیا بود. او در هنگام تمرین و در اثر عارضه مغزی در سال ۶۳ درگذشت.
ـ غلام‌عباس آرام یکی از سیاستمداران و وزرای دوران حکومت پهلوی بود که وزیر خارجه دولت‌های اقبال، امینی ، علم ، منصور و امیر عباس هویدا را برعهده داشت، پس از انقلاب دستگیر شد و سه سال را در زندان گذراند تا اینکه بیمار شد و در سن ۸۴ سالگی در سال ۶۳ درگذشت.
ـ احمد کروبی معروف به شیخ احمد کروبی روحانی شیعه، پدر مهدی کروبی، چندین بار توسط ساواک دستگیر و زندانی شدو بیش از سه دهه در زندان و تبعید به سر برد. او در سن ۸۸ سالگی در رمضان سال ۶۳ درگذشت. احمد کروبی با اعدام‌های پس از انقلاب ۵۷ نیز مخالف بود و اعتراض کرد.
ـ وارطان آنتانسیان مستند ساز، در سن ۳۶ سالگی به دلیل ابتلا به سرطان درگذشت.
