شماره ۱۱۵۱ ـ ۸ نوامبر ۲۰۰۷
در ادبیات اقتصادی و همچنین در گفت و گوهای روزانه واژه تورم زیاد به کار برده می شود، ولی درباره اینکه تورم چیست، چگونه و از کجا آغاز شد و بویژه درباره اینکه در شرایط اقتصادی تورمی (مثل وضعیت کنونی ایران) چگونه می توان پولدار شد کمتر سخنی به میان می آید. آنچه در زیر به نظرتان می رسد کلیاتی در این باره است.
تورم (۱) ترقی شدید و نسبتا آنی سطح عمومی قیمتها است. تورم وقتی به وقوع می پیوندد که مقدار پول یا سپرده پولی در جریان گردش نسبت به مقدار کالاها و خدمات عرضه شده افزون تر باشد یا هنگامی که اعتماد عمومی به پول ملی از میان رفته و مردم در پی آن باشند که پول خود را به کالا تبدیل نمایند.
به طوری که نویسنده اقتصادی Morton Shulman می نویسد (۲) تورم از زمان فرانکلین روزولت رئیس جمهوری اسبق آمریکا و مشاور اقتصادی برجسته او Maynard Keynes شروع شد. در سال ۱۹۳۲ ایالات متحده آمریکا دچار یک رکود اقتصادی وحشتناک بود. میلیونها نفر بیکار بودند و شرکتها یکی پس از دیگری به علت ورشکستگی سقوط می کردند. مغازه ها پر از اجناس و کالاهای مختلف بودند، ولی مردم پولی برای خرید آنها نداشتند. تولید دچار وقفه شده بود و در نتیجه بیکاری باز هم شدیدتری را به دنبال می آورد. روزولت به پیروی از اندرز اقتصادی Keynes پولهایی را که برای نخستین بار در تاریخ آمریکا فاقد پشتوانه طلا بود به جریان انداخت. در واقع این دلارها صرفا اسناد بدهکاری دولت بودند. رئیس جمهور برنامه های مصنوعی کار ایجاد کرد؛ کارهایی از قبیل صاف و هموار کردن جاده ها، سر و سامان دادن به جنگل ها و حتی کشیدن تابلوهای نقاشی!
دلارهای بدون پشتوانه ای که صرف این گونه کارها و پرداخت دستمزد کارگران مربوطه می شد، طبعا توسط آنها صرف خرید کالاها و خدمات مختلف می گردید. ایجاد چنین تقاضاهایی کارخانه ها را مجددا به کار انداخت و دور باطل رکود اقتصادی شکسته شد. این تدبیر اقتصادی همان گونه که کینز (Keynes) پیش بینی کرده بود دقیقا موثر واقع شد و به تدریج طی مدت ۷ سال شکوفایی و رونق اقتصادی آمریکا و دنیا را سبب گردید.
تنها اشکال یا ابر تیره ای که بر فراز این رونق وجود داشت افزایش سریع حجم اسکناس بدون پشتوانه بود. ارزش این دلارها صرفا بستگی به آن داشت که سایر کشورهای دنیا تا چه حد آن را قبول و ارزش گذاری می کردند. در هر حال حجم این گونه اسکناس بدون پشتوانه هر سال فزونی می یافت. کینز با آگاهی از این موضوع پیشنهاد کرده بود هنگامی که رونق اقتصادی ایجاد گردید دولت بایستی با استفاده از افزایش درآمدها دلارهای اضافی را که در دوره رکود به جریان گذاشته شده بود از دور خارج نماید، ولی عدم رعایت این نکته مهم تبدیل به عیب و نقطه ضعف بزرگ برنامه گردید، زیرا شرایط سیاسی، حذف و کاهش هزینه های دولتی یا افزایش مالیاتها را عملا کاری غیرممکن ساخته بود و زیادی حجم پول در گردش نسبت به حجم کل کالاها و خدمات تولیدی ایجاد فشارهای تورمی می نمود.
یک مثال تاریخی و بهتر تورم، وضعیت اقتصاد آلمان در فاصله سالهای ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۳ است. دلایل این تورم لجام گسیخته حجم بالای هزینه های دولتی به خاطر جنگ، پرداخت مبالغ گزاف غرامت جنگی و همچنین تصمیم بانک مرکزی آلمان در مورد خودداری از تبدیل مارک به طلا بود. نتیجه این اوضاع چنین شد که در ۱۵ نوامبر ۱۹۲۳ مارک آلمان به حدی سقوط کرده بود که تنها یک دلار آمریکا قادر به خرید یک تریلیون مارک گردید. از سال ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۰ ویژگی تمام تورمها یعنی هجوم مردم برای خرید طلا و ارزهای خارجی به وقوع پیوست به طوری که بهای طلا طی مدت یک سال ۱۵۰۰ درصد و بهای کالاهای وارداتی ۱۹۰۰ درصد افزوده شد. در دوره نهایی این تورم یعنی از ۱۹۲۲ تا ۱۹۲۳ کالاهای وارداتی و طلا ۲۲۰۰۰ درصد، تولیدات داخلی ۱۸۰۰۰ درصد و قیمت مواد غذایی ۱۴۰۰۰ درصد افزایش یافته بود.
آنچه در بالا خواندید تعریف و تاریخچه بسیار کوتاهی از تورم بود و اما اینکه در شرایط اقتصادی تورمی چگونه باید سرمایه گذاری کرد. Morton Shulman عقیده دارد که دو راز برای پولدار شدن و بهره گیری از شرایط تورمی وجود دارد. راز اول خرید دارایی غیرمنقول مانند زمین و مسکن است، زیرا بهای این دارایی ها علیرغم اینکه پول قدرت خریدش را از دست می دهد افزایش می یابد. خرید طلا و سایر فلزات قیمتی، کالاهای مختلف و همچنین سهام برخی از شرکتها نیز از این گونه است. راز دوم گرفتن وام است، زیرا معمولا باعث می شود که سرمایه شما بیشتر از نرخ تورم افزایش یابد. خلاصه اینکه خرید دارایی غیرمنقول و گرفتن وام حساب شده برای سرمایه گذاری تنها زمینه های مهمی هستند که می توانند منافع هنگفتی را در دوران تورم ایجاد نمایند.
ایمیل نویسنده:
golpayegani@rogers.ca
منابع:
۱ـ دکتر منوچهر فرهنگ، فرهنگ علوم اقتصادی، تهران ۱۳۵۱
۲-How the Invest your money & Profit from Inflation, Morton Shulman,
Edmonton, 1925
