هنگامی که بر طبق قرارداد ترکمانچای ارمنستان از ایران جدا شد، هیئت های دیپلماسی ایران می بایست از طریق ترکیه به اروپا رفت و آمد می کردند…
شهروند ۱۲۵۵ پنجشنبه ۱۲ نوامبر ۲۰۰۹
مقدمه مترجم
هنگامی که بر طبق قرارداد ترکمانچای ارمنستان از ایران جدا شد، هیئت های دیپلماسی ایران می بایست از طریق ترکیه به اروپا رفت و آمد می کردند، دولت ترکیه این هیئت ها را بازداشت می کرد و از آنان می خواست که توضیح دهند چرا به اروپا می روند و در بازگشت باید گزارش کامل سفر خود را به مقامات عثمانی می دادند. ایران امنیت ژئوپولتیک خود را از دست داده بود، و آرتور هاردینگ آخرین سفیر انگلیس در دربار مظفرالدین شاه در خاطرات خود می نویسد: "بعد از پایان مهمانی در دربار، کالسکه سفیر انگلیس زودتر از وقت از کالسکه سفیر روسیه پیشی گرفته و جلسه مهمانی را ترک کرد. اما این عمل موجب خشم سفیر روسیه گردید و شاه را مورد عتاب و خطاب و عقاب قرار داد، شاه در نهایت مجبور شد هیئتی را با هدایای فراوان زرین و سیمین به همراه ولیعهد برای عذرخواهی به دربار روسیه بفرستد تا مگر از وقوع جنگی بر علیه ایران جلو گیرد."
سیاست هیچیک از کشورهای استعمارگر دیروزی و دمکرات امروزی تغییر چندانی نکرده و به مجرد اینکه دولت عراق و افغانستان را ناتوان دیدند، سراسر خاک هر دو کشور را درنوردیده و به خرابه شام تبدیلش کردند و ما به خوبی شاهد آن هستیم برای آنان هیچ مسئله نبود که به ایران نیز حمله کنند تنها مانع، ناتوانی آنان بود و اینکه ملت ایران مقاومت خواهد کرد.
ایران اکنون توانایی دفاع از مرزهای خود را دارد. همه توطئه های بیگانگان برای ایجاد جنگ داخلی و یا تجزیه کشور با شکست روبرو شد و ترجمه مقاله فوق به این دلیل انجام گرفته تا به گوشه ای از کار عظیم هزاران دانشمند میهن پرست که علیرغم وجود حاکمیتی ارتجاعی، کوشیده اند وطن خود را از نظر امکانات نظامی و دفاعی تا حد زیادی به خودکفایی برسانند، بپردازد، اما این موضوع پایان کار نیست، مشکل اصلی ما در ایران اصل وجود حاکمیت استبدادی و قرون وسطایی موجود است که خوشبختانه امروز در ایران مبارزات گسترده ای برای ایجاد تغییرات ریشه ای در حال انجام است. وظیفه اصلی همه ما این است که با تمام توان خود از مبارزه موجود به دفاع برخیزیم و موفق به ایجاد شرایطی شویم که اکثریت مردم ما بتوانند در سرنوشت خود سهیم و شریک باشند، این است موضوع اصلی که امروز باید در دستور کار همه ما قرار گیرد. بدون موفقیت در این امر ممکن است دوباره همه دستاوردهای تاریخی ملت ما درهم ریخته شود.
***
نیروی دریایی برای کشورهایی که می خواهند به لحاظ منطقه ای و بین المللی از منافع ملی خود حفاظت کرده و اهداف اساسی و درازمدت خود را به پیش برده و از آن دفاع کنند، بسیار مهم است، تنها در این صورت است که می توانند از منافع خود در دریاها و گذرگاههای آبی منطقه ای و بین المللی دفاع کرده و آن را تثبیت کنند.
این موضوع در منطقه خاورمیانه، در مورد جمهوری اسلامی ایران که می کوشد خود را با برخورداری از توانایی های هسته ای به عنوان قدرت منطقه ای به حساب آورده و از طرف قدرتهای منطقه ای و بین المللی به رسمیت شناخته شود، صادق است. به همین جهت این کشور وارد درگیریهای طولانی و پیچیده ای با قدرتهای بین المللی شده تا نگذارد برنامه هایش دچار آسیب و توقف گردد.
ایران برای رسیدن به این هدف خود به ترفندهای متعددی دست زده است. ایران می کوشد دولت آمریکا و اسرائیل را متوجه این امر کند که در صورت حمله به کشورش، با بستن تنگه هرمز عبور و مرور کشتی های نفتکش را در خلیج فارس متوقف و مانع خروج نفت به جهان خارج خواهد شد. در اینجا این سئوال مطرح می شود که آیا دولت ایران توانایی انجام ادعای فوق را دارد و یا اینکه ادعایی خلاف واقع است؟
برای یافتن پاسخی درست به سئوال فوق، "انستیتوی واشنگتن برای سیاستهای شرق دور" یکی از تحلیل گران نظامی خود را به نام فریبرز حق شناس واداشت تا تحقیقاتی همه جانبه در مورد توانایی های نیروی دریایی ایران، عوامل موثر در تکامل این نیرو و کیفیت استخدام این نیروها در صورت بروز جنگ مسلحانه در منطقه انجام داده و در اختیار ما گذارد.
پیش از آنکه به شرح توانایی های نیروی دریایی ایران بپردازیم ضرورت دارد اشاره کنیم که ایران به طرق مختلف کوشیده تا وانمود کند که قدرت منطقه ای مهمی است. برای نمونه ایران همچون کشورهای قدرتمند جهانی مرزهای آبی خود را در خلیج فارس و در اطراف جزایر خود دوازده مایل مشخص نموده و نه آنچنان که قانون و عرف بین المللی در نظر گرفته یعنی سه مایل. بعضی کشورهای قدرتمند جهانی مرزهای آبی خود را بسیار بیشتر از دوازده مایل و براساس منافع و توانایی خود مرز را مشخص کرده اند.
از طرف دیگر ایران کوشیده است تا تسلط خود را بر تنگه هرمز با ایجاد پایگاههای مستحکم نظامی زمینی و دریایی در نزدیکی این تنگه تقویت کند. پایگاه دریایی بندرعباس که در عین حال یکی از بزرگترین بنادر کشور نیز در کنار آن قرار دارد و خط آهن اصلی ایران نیز به این بندر وصل است. در بخش دیگری از خلیج فارس که مشرف بر کشور عمان در آن سوی خلیج فارس است، گذرگاه آبی به طول پنجاه مایل جزو آبهای ایران محسوب می شود، زیرا جزیره "تنب بزرگ" و جزیره "فارور" در این منطقه واقع شده اند.
توانایی های نیروی دریایی ایران
نیروی دریایی غیرسنتی ایران مشتمل بر عناصر شش گانه زیر می باشند:
کشتی هایی که بر سطح دریاها حرکت می کنند، زیر دریایی های کوچک، واحدهای پرتاب موشک، واحدهای مین گزار، واحد هوایی متعلق به نیروی دریایی و صنایع نظامی ویژه نیروی دریایی.
کشتی: ایران کوشیده است تا به کشتی های مختلفی دسترسی پیدا کند تا قادر باشد به طور کامل بر خلیج فارس مسلط باشد. هم اکنون ایران زورقهایی در اختیار دارد که می تواند مسلسل سنگین و امکانات پرتاب انواع موشک را بر سطح خود حمل کند. ایران همچنین انواع زورقهای کوچک و متوسط را به نامهای طارق (بوگمار سریع ساخت سوئد)، ذوالقدر، ذوالجناح، و زورقهای گشت زنی به نام بهمن که می تواند انواع "توربید" و موشک را با خود حمل کرده و پرتاب کند، در اختیار دارد. می توان از این زورقها در جهت مین گذاری مخفی بر سر راه کشتی ها در خلیج فارس استفاده کرد. دو زورق ذوالفقار و آذرخش (نسخه چینی است که در ایران تولید می شود) میتوانند با خود توربید و موشکهایی را حمل کرده و تا مسافت بیست کیلومتر پرتاب کنند. همین زورقها می توانند موشکهای کوثر که ویژه تهاجم به کشتی های بزرگ است نیز حمل کنند. موشکهای کوثر ضدکشتی از نوع تندر (هودونگ ساخت کره شمالی) می باشد.
افزون بر آنچه در بالا توضیح داده شد، نیروی دریایی سپاه پاسداران ایران زورقهایی ساخت کره شمالی از نوع IPS1۶ و زورق ویژه پرتاب توربید IPS18 در اختیار دارد. ایران همچنین اعلام داشته است که چند زیردریایی ساخت کره شمالی از نوع تایدونگ B، و تایدونگ C در سال ۲۰۰۲ دریافت داشته و هر دو نوع با توربیدهای نوع سبک ۳۲۴ میلی متری میان برد (۶ـ۱۰) کیلومتر، مجهز می باشند.
زیردریایی ها و توربیدها
ایران دارای سه زیر دریایی نوع کلاس کیلو EKM877 می باشد که در مرکز بندرعباس در کنار ناوگان دریایی ایران متمرکز است. زیردریایی های دیگر که کوچکترند به نامهای "غدیر" در ایران ساخته شده و می توانند توربیدهای ۵۳۳ میلی متری را حمل کنند. از دیگر زیردریایی ها نهنگ ۱۰۰ می باشد که اینها همه به طور عموم در خلیج فارس به گشت زنی می پردازند. اینها می توانند به عملیات مین گزاری دست زده و حرکت کشتی ها را در خلیج فارس متوقف کنند. سپاه پاسداران دارای شبکه ای طولانی و با برد زیاد در سراسر مرزهای آبی خلیج فارس در اختیار دارد که می تواند هرگونه ورود غیرقانونی احتمالی کشتی ها را کنترل کند.
ایران همچنین در حال ساخت و تجربه بر روی یک نوع زیردریایی کمک رسان با دو صندلی به نام "سابحات ـ ۱۵" می باشد. این زیردریایی در مرکز مطالعات دریایی اصفهان برنامه ریزی شده است. علیرغم اینکه این زیردریایی مورد آزمایش قرار گرفته اما معلوم نیست که وارد عرصه عملیات دریایی شده است یا نه؟ این زیردریایی را می توان هم از طریق کشتی های بزرگ و هم از طریق زورقهای نهنگ نیز وارد عملیات نمود. می توان از این زیردریایی برای پیاده کردن نیرو در مسافتهای دور استفاده کرد.
زیردریایی های فوق دارای ضعف هایی است و آن اینکه به آسانی قابل رویت است بویژه نیروی دریایی آمریکا می تواند وجود آنان را کشف کند. همچنین حرارت و غلظت نمک آبهای خلیج فارس نیز به کشف آن کمک می کند.
ایران همچنین موفق شده است توربیدهایی از نوع ۵۳۳ و ۳۲۴ میلی متری را وارد خط تولید کند. ایران توربیدهای دیگری نیز از نوع KE65-53 و Test71 که بردی به طول بیست کیلومتر دارد نیز ساخته و در اختیار دارد. این توربیت ها می توانند زیردریایی ها و کشتی ها را در تنگه هرمز مورد هجوم قرار دهند. توربید دیگری به نام حوت در اختیار ایران است که مشابه توربید shkval روسی است و سرعت آن ۳۶۰ کیلومتر در ساعت می باشد.
گلوله ها و موشکها
ایران نوعی سیستم دفاعی قابل حمل توسط نفرات پیاده در اختیار دارد که برد آن به پنج کیلومتر می رسد. نام این سیستم ها به ترتیب میثاق ۱ و ۲ است که نسخه مجاز چینی به نام QW-1 و QW-1M هستند. وسیله پرتاب گلوله دیگری که برای سرنگونی هلی کوپتر به کار برده می شود با نام Pantzir M-1 Tor و نوع دیگری به نام YZ-3به نام فارسی شهاب ثاقب FM80 نیز در دسترس نیروی دریایی ایران است.
اضافه بر جنگ افزارهای فوق ایران دارای انبارهای بزرگی از موشک های ضدکشتی است که می توان به یک نوع چینی آن به نام "کرم ابریشم" HY2 اشاره کرد. ایران تعدیلاتی برای برد بیشتر و کنترل بهتر از راه دور در این موشک وارد کرده و اکنون برد آن به یکصد کیلومتر می رسد. ایران خود نوع دیگری از این موشک را تولید کرده و آن موشک استراتژیک رعدSS4 است که می تواند به مانورهای بزرگی دست زند. این موشک برای کشتیهای بسیار بزرگ کشنده است. این موشک را می توان با سیستم هدایت شونده مجهز نمود و کلاهکی با وزن پانصد کیلوگرم مواد منفجره بر آن نصب کرد.
ایران همچنین موشکهای کروز ضد کشتی را تحت نام نود تولید کرده است. این موشک تکامل یافته نوع چینی به نام C-۸۰۲ با کلاهکی به وزن ۱۵۵ کیلوگرم مواد منفجره می باشد. برد و قدرت این موشک نیز بهتر از نوع اصلی چینی آن است. این موشک بر روی باتریهای متحرک نصب شده و در مناطق ساحلی ایران، جزیره قشم و سایر جزیره های خلیج فارس قرار داده شده است. موشکهای دیگری به نام های سجیل FL10 و نصر ـ ۱ که ساخت ایران بوده و مشابه موشک ضد کشتی چینی جی ـ جی / TL6می باشد که مجهز به رادار و حداکثر برد آن به سی و پنج کیلومتر می رسد.
ایران موشکهای دیگری نیز به طور سری تحت نام کوثر، کوثر جی ـ جی / TL10I، کوثر ۱ (C701T) دارای کلاهکی به وزن بیست کیلو مواد انفجاری و حداکثر برد بیست کیلومتر ساخته است. در تهران یک نوع موشک رادار هدایت کننده تولید می شود که نام آن کی ـ جی/ TL10Bمی باشد و آن را کوثر ۲ می نامند، برد این موشک ۱۸ کیلومتر است.
موشک دیگری با نام کوثر ۳ ساخته شده که تا حد زیادی به کوثر ۱ شبیه است، اما کلاهکی بر روی آن نصب می شود که یکصد و بیست کیلوگرم وزن داشته و حداکثر برد آن ۲۵ کیلومتر است.
از نظر سیستم های موشکی، نیروی دریایی ایران، دارای پایگاههای مختلف پرتاب موشکهای کوچک، از نوع ۱۰۷ میلی متری با دهانه پرتاب ۱۰،۱۱، ۱۲ و ۱۹ و طول برد تا ۵/۸ کیلومتر است. سیستم موشکی دریایی خلق ۲، ۳۳۳ میلی متری دارای هشت دهانه پرتاب، با برد ۱۰ کیلومتر، موشکهای توپخانه ای فجر دارای سکوهای ساحلی نوع فجر ۳ می تواند کلاهکهایی را با وزن ۸۵ کیلومتر حمل کند و برد آن ۴۳ کیلومتر است. فجر ۵ بزرگتر دارای کلاهکی انفجاری به وزن ۱۷۰ کیلومتر و برد ۷۰ تا ۷۵ کیلومتر می باشد. ایران یک نوع از همین فجر ۳، را تولید کرده که کلاهکی با وزن مشابه فوق ولی تا ۱۲۰ کیلومتر برد دارد. یک سیستم توزیع مین های دریایی نیز توسط ایران ساخته شده که می تواند همه راههای کشتیرانی دریایی را در خلیج فارس مملو از مین های کوچک آزاد نماید.
مین های دریایی
نیروی دریایی سپاه پاسداران ایران مجموعه ای از انواع مین های دریایی را در اختیار دارد که میتوان به چند نمونه آنها اشاره کرد. مین صدف۱، این مین در عمق دریا نصب می شود و براساس نوع قدیمی روسی آن یعنی M8، طراحی شده است. نوع دیگر مینی است که تحت تاثیر صوت و مغناطیس عمل می کند و براساس فشار وارده منفجر میگردد. مین های دیگری که مغناطیسی است و به وسیله مردان قورباغه ای به کشتی چسبانده می شود و مین هایی که به وسیله رادار و کنترل از راه دور هدایت شده و یا انواع مین های معمولی که همگان در اختیار دارند.
هوانوردی
نیروی دریایی سپاه پاسداران دارای پشتیبانی هوایی است که از ۱۲ هواپیمای ۲۵-SUو ۱۵ هواپیمای تهاجمی زمینی I.M.B Tucano هواپیماهای فانتوم اف ۴ و Fencer SU24 که به موشکهای ضدکشتی نور مجهز است. نیروی دریایی سپاه پاسداران امکاناتی در اختیار دارد که می تواند به وسیله عملیات ویژه Sa breen و واحدهای ویژه به تهاجمات شبانه یا روزانه دست بزند. سپاه همچنین هلی کوپترهایی در اختیار دارد که مجهز به امکانات "دید در شب" است، از طرفی این هلی کوپترها مجهز به موشکهای "نور" است که از راه دور می تواند شلیک شود. ایران همچنین انواع گوناگون هواپیماهای بدون خلبان را تولید نموده که می توانند بمب یا موشک حمل نموده و یا در عملیات انتحاری به کار گرفته شود.
صنایع نظامی
نیروی دریایی سپاه سازمانی مطالعاتی را ایجاد کرده که در امور مهندسی دریایی و الکترونیک دریایی مطالعه، بررسی و تحقیق می کند. امور مربوط به ارتباطات، رادارها، جنگ الکترونیک، دریانوردی، دانش اصوات، تکنیک موشکی و فن نقشه برداری، در دستور کار آنان است. برای مثال "شرکت شیراز الکترونیک" انواع وسایل ارتباطی، دستگاه کشف انواع صداها، رادار ساحلی قابل انتقال و بسیاری دستگاههای مشابه را تولید می نماید. به گفته مسئولان، "سازمان اعتماد بنفس دریایی" سیستم های الکترونیکی را ایجاد کرده که در جنگ الکترونیک به کار می رود و در واحدهای زیردریایی که ویژه مقابله با سیستمهای الکترونیکی آمریکا در خلیج فارس است به کار می رود.
بنابه گفته ی مسئولان دریایی سپاه، مهمترین کاری که به منظور بالا بردن قدرت عملیاتی سپاه انجام گرفته ایجاد شبکه ارتباطی کامل "الیاف نوری" است که به وسیله شرکت محلی "آسیا ـ ارتباط" انجام گرفته است. این شبکه در طول ساحل شمالی خلیج فارس به کار رفته و می تواند ادامه ارتباطات ما را به هنگام وقوع جنگ تضمین کند.
پایگاهها و تشکیلات عمده
در کنار توانایی ها و امکاناتی که در فوق شرح داده شد، مجموعه دیگری از پایگاهها و مراکز نظامی و دریایی متعلق به سپاه پاسداران وجود دارد که به شرح آنها خواهیم پرداخت. پایگاه دریایی شهید باهنر، ایستگاه هوایی، دریایی بندرعباس، پایگاه دریایی شهید محلاتی، ایستگاه دریایی ـ هوایی بوشهر، پایگاه دریایی "اروند رود" برای مراقبت و دیده بانی و حفظ امنیت ساحل ایرانی اروند رود، پایگاه دریایی امام علی در چاه بهار، پایگاه بندر عسلویه، و برازجان (مقر فرماندهی و مهندسی دریایی سپاه)، بندر طاهری و جاسک، و همچنین پایگاه موشکی دریایی امام.
برای بهتر کردن تواناییهای نظامی و دریایی تصمیم گرفته شد تا پس از پایان جنگ ایران و عراق هماهنگی های بیشتری میان دریایی سپاه و ارتش برقرار شود. ابتدا قرار بر این گذاشته شد تا فرمانده نیروی زمینی سپاه به فرماندهی نیروی دریایی ارتش گمارده شود. سپس پیشنهاد دیگری داده شد مبنی بر اینکه سپاه پاسداران فرماندهی نیروی دریایی خود را در دریای خزر به ارتش واگذارد و مسئولیت کل نیروی دریایی در منطقه خلیج فارس به سپاه پاسداران واگذاشته شود، زیرا این منطقه دچار فراز و نشیب هایی است که سپاه بهتر می تواند از عهده آن برآید.
پیامدهای درگیری میان آمریکا و ایران
هرگونه درگیری میان ایران و آمریکا پیامدهایی دارد که به اختصار به آن می پردازیم:
در منطقه اروند رود و خلیج فارس
اگر تهاجمی از طرف آمریکا علیه ایران انجام گیرد که به وارد شدن زیانهای مادی و انسانی منجر شود، ایران به وسیله موشکهای ضدکشتی خود که در پایگاههای زمینی در شرق ماهشهر مستقر است، به پاسخگویی برخواهد خاست. ایران همچنین می تواند به وسیله موشکهای خود به مراکز استقرار هلی کوپترهای نیروی ائتلاف نیز حمله برد. اما اگر نیروهای ائتلاف مراکز نفتی ایران را مورد هدف قرار دهند، پاسخ انتقامجویانه ایران حمله متقابل به مراکز نفتی ائتلاف در عراق و یا اشغال سریع دو ایستگاه بسیار مهم نفتی عراق خواهد بود که برای نیروهای ائتلاف اهمیت استراتژیک داشته و به وسیله آنان اداره می شود.
در منطقه جنوب و میانه خلیج فارس
نیروهای ائتلاف ممکن است به محاصره دریایی ایران دست زده و مراکز هسته ای ایران را مورد تهاجم قرار دهند، در اینجا پاسخ ایران حملات موشکی به بنادر نفتی و امکانات تسهیلاتی آنان، حمله به کشتی های نفتی و ایستگاههای نفتی و امکانات استراتژیکی آنان در منطقه خواهد بود. اضافه بر همه اینها ایران به مین گزاری در مسیر گذر کشتی ها در خلیج فارس دست خواهد زد و در عمق کانال هایی که در شرق خلیج فارس وجود دارد و امکان مین گذاری آنها نیست به وسیله موشک مورد هجوم قرار خواهد داد. ایران نه فقط نیروهای نظامی آمریکا را در بحرین، قطر و سایر مناطق خلیج فارس مورد هجوم موشکی خود قرار خواهد داد بلکه همه مراکز نفتی از قبیل پالایشگاهها، ایستگاههای نفتی و غیره را نیز مورد تهاجم قرار خواهد داد.
در تنگه هرمز
ایران تنگه هرمز را در صورتی خواهد بست که مانع عبور کشتی های نفتی اش شوند، حتی در صورت تهاجم به مراکز هسته ای ایران تنگه هرمز بسته نخواهد شد، اما ایران خواهد کوشید مانع عبور آزاد کشتی ها از تنگه هرمز گردد، بدون شک ایران به شرکتها و کشتی هایی که به دشمن کمک می رسانند اجازه نقل و انتقال آزاد نخواهد داد. اگرچه ممکن است این امر موجب بالاتر رفتن شرایط جنگی گردد.
در خلیج عمان
ایران خواهد کوشید که دامنه جنگ را به بخش جنوبی خلیج عمان بکشاند. اسکله بارگیری نفتی مهمی که در ساحل عمان قرار دارد و از طرف کشتی های بین المللی پیش از ورود به خلیج فارس مورد استفاده قرار می گیرد، مرکز مهم و موثری برای مین گذاری است و در جریان جنگ ایران و عراق نیز این مرکز مورد هدف قرار گرفت.
هفتم اکتبر ۲۰۰۹
منبع :
ترجمه فوق فشرده ای است از مقاله ی ۴۰ صفحه ای Iran’s Asymmetric Naval Warfare نوشته یFariborz Haghshenass در سایت The Washington Institute For Near East Policy
اصل مقاله را در لینک زیر می توانید بخوانید.
http://www.washingtoninstitute.org/templateC04.php?CID=298
|
|
* احمد مزارعی، همکار تحریریه ی شهروند، بیشتر در زمینه ی ترجمه ی مقالات درباره ی خاورمیانه و ایران بویژه از روزنامه ها و سایت های عرب زبان فعالیت دارد.
