جمعه ۲۲ نوامبر ۲۰۱۳، در سالن هتل نواتل، جلسه سخنرانی دکتر الهی قمشه ای با عنوان “گنجینه آشنا” برگزار شد. دکتر قمشه ای تاکنون چندین بار در تورنتو سخنرانی داشته است ولی من برای اولین بار بود که پای صحبت هایش به صورت حضوری می نشستم.
ناآشنا نبودم به گفتارش و دیدگاهش، تعدادی از ویدیوهای سخنرانی اش را دیده بودم و از دیگران، بویژه دوستدارانش درباره او شنیده بودم.
خواهرم می گوید در ایران مشتری پروپا قرص برنامه های تلویزیونی او بوده. به او می گویم تو که از سخنرانی خسته می شوی، می گوید ولی سخنرانی دکتر قمشه ای خسته کننده نبود و من گذشتن زمان را احساس نمی کردم.
خُب راست می گوید. ضبط صوت من دو ساعت و شانزده دقیقه را ضبط کرده و من واقعا متوجه این طول زمانی نشدم، زیرا که پس از هر جمله ای یک شعر می خواند، بلند یا کوتاه، آن را توضیح می داد و تفسیر می کرد، بویژه اینکه وقتی شعری که می شناختم و به قول آقای قمشه ای “لایک” کرده بودم، می خواند، لحظات خوبی برایم ساخته می شد.
دکتر الهی قمشه ای طرفداران خاص خود را دارد، شاید به همین خاطر است که در میان جمعی حضور داشتم که جز چند نفر، بقیه را تقریبا در هیچ جای دیگری ندیده بودم؛ جمعی مشتاق و سراپا گوش که شاید برای چندمین بار بود که همین سخنان را از او می شنیدند ولی گویا دوست داشتند که بارها و بارها بشنوند. همانها بودند که در بیرون سالن هم سی دی های سخنرانی های او را دسته دسته می خریدند.
دکتر الهی قمشه ای در سخنرانی تورنتو
دکتر قمشه ای با ۷۴ سال سن، حافظه ی بسیار خوبی دارد، شعرهای طولانی را بی مکث می خواند، با حس طنزی که دارد، متناسب با فضای سخنرانی و نوع مخاطب شوخی هایی می کند تا فضا را از خشکی سخنرانی درآورد و وقتی از دین و قرآن می گوید، نوع دیگری را به مخاطب نشان می دهد که در آن اجبار نیست و اختیار است و خشونت نیست و زیبایی ست و همین دینداران میانه رو را جذب او می کند.
او منتقدانی هم دارد. می گویند در یک سخنرانی از نویسندگان و اندیشمندان زیادی نقل قول می آورد و به عبارتی به هر کسی یک ناخنک می زند تا مخاطب را مرعوب دانسته های خود کند. متدین های متعصب هم به گونه ای دیگر از او انتقاد می کنند، اینکه چرا چون آنها نمی اندیشد و نمی گوید، من البته در این خصوص داوری نمی کنم.
این جلسه را دکتر قمشه ای در واقع رونمایی از کتاب جدید خود خواند؛ کتابی که در حال چاپ است ولی او می خواست از محتویاتش ما را آگاه کند.
دکتر قمشه ای در مروری بر این کتاب گفت:
یک سری کتاب هایی طراحی کرده ام برای جوانان. منظورم از جوان هر کسی ست که دلش پر از شور عشق و خواستن و وجد و شادی ست و دنبال زیبایی و نیکویی می گردد، بنابر این همه حضار مجلس منجمله خود من جوان هستیم.
این کتاب برای جوانان و فرهنگ جهانی ست و می خواهم شخصیت های طراز اول جهانی را معرفی کنم. می خواهیم برویم به حضور شاهان و شاهزادگان و اشراف ادب پارسی. اینها پادشاهانی هستند که ملک آفریدند.
کتاب جدید دکتر قمشه ای، شماره پنجم این سری کتاب ها است. چهار کتاب پیشین در صحبت سعدی، در صحبت مولانا، در صحبت شاعران انگلیس و آمریکا و ۳۶۵ روز در صحبت قرآن بوده است. دکتر قمشه ای می گوید، مردم عادت کرده اند قرآن را برای ثواب و اجر آن بخوانند، من اما ۳۶۵ قطعه از قرآن انتخاب کرده ام که ممکن است هر یک چند آیه در آن باشد، تا نشان دهم پیام آن پیام جهانی ست و هیچ تعصبی هم ندارد. قرآن صراحتا گفته که ما انسان ها را آفریدیم زن و مرد، شما را از ادیان و قبائل گوناگون و عقاید و آئین های گوناگون و نگفته که این که من می گویم از همه بالاتر است و رستگاری شما در این کتاب است.
از سخنرانی دکتر الهی قمشه ای استقبال خوبی شده بود
شماره پنجم این سری، “گنجینه ی آشنا” مجموعه ای است از شعرها، غزلیات، قصائد، رباعی و قطعه که از رودکی تا عصر حاضر تا ملک الشعرای بهار و … مردم پسندیده و دوست داشتند و برایشان آشناست.
غمش در نهانخانه ی دل نشیند/ به نازی که لیلی به محمل نشیند
به دنبال محمل چنان زار گریم/ که از گریه ام ناقه در گل نشیند
اینها اشعاری هستند که مردم لایک کرده اند.
دکتر قمشه ای در این کتاب ۳۶۵ بزم درست کرده با مقدمه ی مفصل صد صفحه ای و می گوید، در هیچ عشرتکده ای این همه حوری و پری را نیاورده اند بی حجاب و عریان. سخن های پوست کنده که همه مشتاق دیدار آنان هستند. وارد اولین بزم که می شوید، پنج شاعر طراز اول ایران جام شراب در دست منتظر شما هستند که یکی از آنها حکیم ابوالقاسم فردوسی ست که برایتان می خواند:
جهان را فزایش ز جفت آفرید/ که از یک فزونی نیاید پدید
بران آفرین کافرین آفرید/ مکان و زمان و زمین آفرید
به گفته ی دکتر قمشه ای، هر بخش به یک موضوع اختصاص دارد، مثلا در یک بخش نظامی از موسیقی می گوید، کنارش سعدی از موسیقی گفته، و همینطور مولانا اینها همه در یک مجموعه گذاشته شده. بعضی بخش ها بلند بوده و تنها از یک شاعر آورده شده، و بعضی بخش ها تا هفت شاعر را هم در بر می گیرد.
از نظامی، سعدی، حافظ و مولانا می گذرد، ناصرخسرو و انوری و عطار … تا پروین اعتصامی و بهار …
سخنران در گذر از شاعرانی که در کتابش از آنها گفته، از شعر، از موسیقی و سمفونی می گوید.
ما همه اولاد آدم بوده ایم/ در بهشت آن نغمه ها بشنوده ایم
از شکسپیر می گوید و از ابوسعید ابوالخیر
میرفتم و خون دل براهم میریخت/ دوزخ دوزخ شرر ز آهم میریخت
می‌آمدم از شوق تو بر گلشن کون/ دامن دامن گل از گناهم میریخت
می گوید، کیست که دلش تنگ نشده باشد برای خیام:
ای دل همه اسباب جهان خواسته گیر/ باغ طربت به سبزه آراسته گیر
وانگاه بر آن سبزه شبی چون شبنم/ بنشسته و بامداد برخاسته گیر
دکتر قمشه ای هر شعری که می خواند شعرهای مشابه آن را هم از شاعران دیگر می خواند و شباهت های معنایی آن ها را برمی شمرد و تفسیر می کرد.
دکتر الهی قمشه ای ـ عکس شهروند
ادامه برنامه به پرسش و پاسخ اختصاص داشت. تعداد پرسش ها زیاد بود و به صورت کتبی به سخنران تحویل داده شد. دکتر قمشه ای ضمن اعلام اینکه تا هر زمان که وقت باشد به پرسش ها پاسخ می دهد و اگر پاسخی را هم نمی دانست، می گوید که نمی داند، افزود، در سایت من حدود ۱۴۰ پرسش با پاسخ هایش قرار دارد که می توانید به آن مراجعه کنید، شاید پرسش شما هم بین آنها باشد.
گفتنی است محل سخنرانی در آگهی ها یکی از سالن های کتابخانه نورت یورک اعلام شده بود، اما صبح روز سخنرانی اطلاع دادند به دلیل تعمیرات ساختمانی نمی توانند سالن را در اختیارشان قرار دهند. خانم فخری باغانی یکی از سازماندهندگان سخنرانی توانست با دوندگی های بسیار سالن هتل نواتل را برای سخنرانی همان روز تهیه کند و به دلیل همین جابجایی، برنامه با تأخیر شروع شد.
دکتر قمشه ای قبل از تورنتو در لندن انتاریو سخنرانی داشته و در ادامه در تورنتو، واترلو، اتاوا و مونترال نیز جلساتی خواهد داشت. سخنرانی دکتر قمشه ای در لندن انتاریو و واترلو و اتاوا در دانشگاه ها و بویژه برای دانشجویان برگزار شده و می شود و حضور در آن رایگان است.
جلسه بعدی تورنتو با عنوان “سیری در مغالطات جهانی: بررسی مهمترین افسون‌ها و فریبکاری‌های اجتماعی، اقتصادی و هنری”جمعه ۲۹ نوامبر ساعت هفت و نیم شب در سالن برگندی کتابخانه نورت یورک واقع در شماره ۵۱۲۰ یانگ برگزار خواهد شد.
*
حسین محی الدین الهی قمشه ای در ۱۴ دیماه ۱۳۱۸ در تهران به دنیا آمد. در دبستان دانش و دبیرستان مروی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران درس خوانده و نیز تحصیلات حوزوی و سنتی را نزد پدر و استادان دیگر دنبال کرد. سپس به کار تدریس در دانشگاه تهران و سایر مراکز آموزش عالی در داخل و بعدها خارج کشور پرداخت و در کنار آن به تالیف و ترجمه در زمینه عرفان و ادبیات و زیبایی شناسی مشغول شد. قریب یکسال نیز ریاست کتابخانه ملی ایران را عهده دار بود.
از آثار قلمی او: گزیده فیه مافیه (مقالات مولانا) در معرفی جلال الدین بلخی و شرح مقالات او، گزیده منطق الطیر در معرفی عطار و هفت شهر عشق او، شرح گلشن راز شیخ محمود شبستری، کتاب مقالات، ترجمه گزیده ای از سخنان شکسپیر، بررسی آثار ترجمه شده اسلامی به زبان انگلیسی، ترجمه کتاب پیامبر اثر خلیل جبران، تصحیح دیوان حافظ، مجموعه ای از ترجمه ها، مقالات و مقدمه ها در شماره های مختلف کتاب کیمیا، ۳۶۵ روز با سعدی، ۳۶۵ روز با ادبیات انگلیسی (در قلمرو زرین) ،۳۶۵ روز با مولانا،۳۶۵ روز با قرآن (و ادامه این مجموعه با سایر ادبا، عرفا و فلاسفه)، رباعیات حکیم عمر خیام (ویرایش و پیشگفتار)، ترجمه دعای کمیل، ترجمه کتاب آن خردمند دیگر اثر هنری ون دایک و نیز زیرکی های ملانصرالدین (مقدمه و توضیحات) را می توان نام برد.
مجموعه ای از سخنرانی های ایشان که به زبان فارسی و انگلیسی در سازمان ها و دانشگاه های داخل و خارج کشور ایراد شده به صورت نوارهای صوتی و تصویری در زمینه های عرفان، ادبیات و هنر به علاقمندان عرضه شده و بقیه در دست تهیه است.
