گزارش هفته‌گی نه‌ما‌نه‌سینما
هفته ششم بررسی فصل “برخورد مسیرها” با پخش فیلم “سوت پایان” اثر خانم نیکی کریمی با بررسی اینجانب حسین رئیسی شنبه شب مقارن با هشتم مارس روز جهانی زن برگزار شد. مختصری از تحلیل های حقوقی و پرسش ها و نقدهای شرکت کنندگان از این قرار است:
این فیلم اولین ساخته خانم نیکی کریمی است، از وی تاکنون چهره ای با ارزش در عرصه بازیگری در سینمای ایران در سال های اخیر دیده ایم، اما نویسندگی و کارگردانی او با این فیلم آغاز می شود. کریمی در نخستین کار خود متاثر از مشکلات جامعه زنان در ایران سراغ بخش بسیار حساس و مهمی از این عرصه می رود، او موضوع تجاوز ناموسی و بی دفاعی، بی اطلاعی و بی پناهی و تنهایی زن ایرانی را در مواجهه با پدیده های مجرمانه مورد توجه قرار می دهد.
فیلم نامه به تجاوز ناپدری به دخترخوانده جوان و قتل متجاوز به وسیله دختر و مادرش و پذیرش کامل عمل مجرمانه به وسیله مادر برای رهایی دختر می پردازد. با زندانی شدن مادر دختر به هر دری می زند تا رضایت خانواده مقتول را به دست آورد، اما موفق نمی شود. او به صورت اتفاقی با گروه فیلم برداری آشنا میشود و در نتیجه آن خانم کریمی که خود نقش اول زن فیلم را نیز بازی می کند، با دختر جوان آشنا می گردد و با شنیدن موضوع سراغ زندانی می رود تا بتواند به او کمک نماید.
فیلم در فضایی آکنده از مشکلات متعدد زن به پیش می رود و دختر برای تهیه پول برای اینکه شاید به زعم خود بتواند خانواده مقتول را بلکه با پول راضی نماید، به هر دری می زند، درصدد فروش کلیه خودش است. خانم کریمی نیز در نقش خود سعی می کند کمک هایی برای او فراهم نماید.
در بخشی از فیلم خانم کریمی سراغ سایر هنرمندان می رود و با تهیه مستندی از آنها همراه با آتیلا پسیانی سراغ خانواده مقتول می رود شاید بتواند رضایت آنها را حاصل کند. تلاش های او و دختر جوان نتیجه نمی دهد و سرانجام زن اعدام می شود.
با وجود تحسین برانگیز بودن نوع نگاه خانم کریمی و بازی خوب شهاب حسینی در ارائه تضاد موجود بین مردم در پذیرش و یا عدم پذیرش مجازات اعدام و در موافقت یا مخالفت با آن، و با وجود اینکه پرداختن به چنین موضوعاتی به دلیل ماهیت ایدئولوژیک مجازات مرگ و در ساختار قضایی موجود در ایران، و عدم همراهی سرمایه گذاران با چنین فیلم نامه هایی و حاکمیت فضای سانسور بر آن، ابعاد انسانی موضوع و نشان فقر و ارتباط آن با تجاوز و جنایت در داستان روشن است. فضای پایین دستی جامعه و ادبیات حاشیه ای رایج در دیالوگها نشان می دهد که جانی و قربانی و هر چه پیرامون آنهاست حکایت از حقوقی است که نسبت به آنها دریغ شده است و بی تفاوتی است که نصیب مردم نسبت به این نوع اتفاقات شده است. مردمی که تماشای فوتبال جام ملت های اروپا برایشان مهمتر از اعدام یک انسان است!
همراهی برخی از مردم با مجازات اعدام و به حق دانستن آن از جمله مواردی است که داستان فیلم تا حدودی ذهن بیننده را با آن درگیر می کند. ماهیت قدرت قانون، اجتماع و مذهب در صف مقابل زن بی پناهی که برای رهایی از تجاوز دست به عمل مجرمانه زده است با نشان دادن برخی کلیشه های جنسیتی به ببننده پیام می دهد که وقتی قاتل زن است، امکان رسیدن به توافق و رضایت و دفاع قانونی از او نیز بسیار دشوارتر است.
بسیاری از منتقدان بدون توجه به موضوع و شرایط سخت خانم کریمی در تهیه این فیلم، آن را فیلم ناموفقی می دانند و ایرادهای تکنیکی زیادی به آن وارد می سازند. اگرچه برخی از این ایرادها به اولین ساخته خانم کریمی وارد است، اما با همه اینها موضوع پرداختن به زخم های جامعه به خصوص آن بخش که به جامعه زنان مربوط می شود، در ابعاد انسانی، اهمیت حرکت در مناطق ممنوعه، تجاوز، فحشا، فروش کلیه و قصاص را کاهش نمی دهد.
به باور من، خانم کریمی به خوبی درگیر شدن خانواده مقتول را به صورت همه جانبه درحدی که تصمیم مرگ یا حیات انسان در کف آنها است نشان می دهد و ایرادی ماهیتی جدی به ماهیت قانون قصاص وارد می سازد.
سکانس های پایانی فیلم با مشخص شدن تاریخ اجرای حکم اعدام تند می شوند و در لحظات پایانی التماس های دختر جوان و به دست و پا افتادنش برای منصرف کردن خانواده مقتول از درخواست اجرای قصاص نشان می دهد که عدالت مقوله ای نیست که بتوان اجرا و تامین آن را از قوه قضاییه گرفت و به بستگان مقتول در مهمترین جرم یعنی قتل عمدی سپرد.
شرکت کنندگان در جلسه، صحنه مسافرکشی با موتورسیکلت و حتی سوار شدن برخی خانم ها به ترک موتور و صحنه التماس تنها عضو از خانواده قاتل و دیوارهای زندان و البته موسیقی متن به خصوص نوای غمبار کمانچه پایانی فیلم را به عنوان بخش های برگزیده یاد کردند.
هفته آینده روز شنبه پانزدهم مارس، فیلم “ایستگاه مرکزی” ساخته والتر سالز با ارائه هومن رضوی اکران می شود.
این جلسه، از ساعت ۱۸ تا ۲۲ در اتاق ۵۱۵۰ ساختمان اویزی در دانشگاه تورنتو برگزار خواهد شد.
*برنامه ی هفتگی “نه‌ما‌نه‌سینما” به همت تعدادی از دانشجویان دانشگاه تورنتو، روزهای شنبه در این دانشگاه برگزار می شود.
اخبار جلساتِ از طریقnamanacinema@gmail.comقابل پیگیری است.
