رادیو فردا: پروفسور حافظ فرمانفرمائیان، تاریخدان و تاریخ‌نگار ایرانی مقیم آمریکا، روز شنبه ۱۳ تیرماه در شهر آستین ایالت تگزاس درگذشت.
این شخصیت دانشگاهی که پیش از استقرار جمهوری اسلامی در ایران سالها در دانشگاه تهران نیز تدریس کرده و مدیر انتشارات آن دانشگاه بود، پیشینه تدریس در مهم‌ترین دانشگاه‌های آمریکا را هم داشت و آخرین سمت او، استاد ارشد رشته تاریخ و پژوهش‌های شرق میانه در دانشگاه تگزاس بود.
حافظ فرمانفرمائیان، پیشگام پژوهش‌های دانشگاهی در تاریخ دوره قاجار و دگرگونی‌های آن دوره بود و معتقد بود که دوره قاجار آغاز دوران نوین ایران در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی بوده است.
منوچهر اسکندری قاجار که طی چند سال اخیر، گردهمایی سالانه اعضای خاندان قاجار را مدیریت می‌کند و از بستگان آقای فرمانفرمائیان است، در مورد شخصیت او به اختصار چنین می‌گوید: «ایشان اولین کسی بود که هم در ایران و هم در خارج از ایران، در اینجا [آمریکا] موضوع [مطالعات مربوط به] زمان قاجاریه و بازنگری در [رویدادهای] آن دوره را در دانشگاه آغاز کرد و نیز نخستین کسی بود که [گفت] باید به این دوره با دیدی بازتر نگریست، و در زمانی که در دانشگاه‌های مختلف و نیز در آخرین کار [علمی خود که] در دانشگاه تگزاس در آستین بودند، شاگردان بسیاری داشتند [و می‌کوشیدند] نگاه ویژه‌ای را که به تاریخ ایران و تاریخ نویسی داشتند، به آنان [انتقال دهند] و یاد بدهند؛ از جمله به شاگرد خیلی معروف‌شان السون دانیل که در سال‌های اخیر همکار هم بودند و سفرنامه‌های مختلفی را با هم کار کرده بودند».
آقای اسکندری قاجار افزود: «ایشان واقعا استاد بزرگ ما بودند. برای من بشخصه بسیار سخت است که فکر کنم که ایشان دیگر [در میان ما] نیستند و دیگر نمی‌توانم پای صحبت‌هایشان بنشینم».
محمد توکلی طُرقی، استاد دانشگاه تورنتو در کانادا و سردبیر نشریه «ایران‌نامه»، نیز که خبر درگذشت آقای فرمانفرمائیان را نخستین بار در وب‌سایت این نشریه منتشر کرد، او را پیشتاز بازنگری تحولات تاریخ ایران در دوران قاجار می‌داند.
آقای توکلی طرقی می‌گوید: «ایشان یکی از پیشتازان تاریخ دوره قاجار در ایران بودند و مقاله و نوشته‌هایی که در مورد دوره قاجار دارند، از بهترین نوشته‌هاست، یعنی به شکلی پیشتاز بازاندیشی دوره قاجار بوده که بعداز انقلاب مشروطیت به یک دوره زوال و بدبختی و ناآگاهی شناخته می‌شده است. ایشان در کارهای‌شان، تصویر جدیدی [ارائه] می‌دهند که می‌شود آن را آغاز دوره تجدد ایران نامید؛ یعنی دوره قاجار به جای اینکه یک دوره تاریکی و بدبختی و زوال باشد، آغاز دوره تجدد ایران بوده و جوانب متفاوتی داشت که ایشان در نوشته‌های خود به آنها پرداخته و به شکلی راهگشای نوع کاری بوده است که من انجام داده‌ام».
سردبیر نشریه «ایران‌نامه» در پایان گفت‌وگو با رادیو فردا اضافه می‌کند: «نکته‌ای را که گفتم در رابطه با مقاله‌ای است که در مورد بازاندیشی دوره قاجار [نگاشته شده] و از بی‌نظیرترین نوشته‌هایی است که درباره دوره قاجار [به رشته تحریر درآمده] است».
پروفسور فرمانفرمائیان در سال ۱۳۰۳ خورشیدی در ایران متولد شد. پدرش عبدالحسین میرزا فرمانفرما، از شاهزادگان قاجار، او را در سال ۱۳۲۳ خورشیدی به آمریکا فرستاد و پنج سال بعد وی به دریافت دانشنامه لیسانس و یک سال و اندی پس از آن به گذراندن دوره فوق لیسانس در رشته تاریخ از دانشگاه استانفورد نایل آمد.
وی در سال ۱۳۳۲ خورشیدی دانشنامه دکترا را از دانشگاه جورج تاون دریافت کرد.
از این استاد تاریخ، کتاب‌هایی چون «سیاست و اصلاحات شاه عباس اول»، «سیاست خارجی ایران، تحلیلی تاریخی از ۵۵۹ پیش از میلاد تا ۱۹۷۱ میلادی» و «سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی» را می‌توان نام برد.
حافظ فرمانفرمائیان چندی پیش در یک تصادف اتومبیل در مسیر فرودگاه آستین به منزل مسکونی‌اش به سختی آسیب دید که از پیامدهای این رویداد رهایی نیافت و روز ۱۳ تیرماه در سن ۹۱ سالگی درگذشت.
