* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
پستان ها از چربی و غده های کوچکی به شکل خوشه انگور تشکیل شده اند که با کانال های کوچک و ظریفی به هم مربوط شده اند و تولید کانال های بزرگتری می کنند (حدود ۱۵ الی ۲۰ در هر پستان) که شیر تولید شده را به مجاری نوک پستان هدایت می کنند. بر اثر طول زمان پستان ها تغییر شکل داده نرم تر شده و حالت افتادگی و چروک خوردگی پیدا می کنند. بعد از یائسگی بر اثر کم شدن هورمون ها غده ها کوچک شده و چربی بیشترین نسج تشکیل دهنده آن می شود. در تمام طول زندگی پستان ها می توانند دچار مشکلات زیر بشوند:
ـ وجود غده در آن
ـ حساسیت
ـ قرمز شدن بدون حساسیت یا همراه با حساسیت
ـ داشتن ترشح
غده ها
کیست: غده خوش خیم، محدود، متحرک می تواند به اندازه یک فندق باشد. بر اثر تماس حساس باشد یا نه، معمولاً چند روز قبل از پریود به وجود می آید و در اواخر آن از بین می رود. از ترشح کلستروم در یک غده که مجرای خروج آن بسته شده تولید می شود، معمولاً در دختران نوجوان و یا خانم های نزدیک به یائسگی دیده می شود، بعضی ها در هر پریود یک کیست دارند.
آدنو فیبروم: نسج متراکم، محدود، متحرک و به اندازه های متفاوت که از بین نمی روند و می توانند بزرگتر بشوند. در هنگام پریود حساس می شوند. بر اثر فعالیت بیشتر سلول های فیبرواپی تلیال تولید می شوند. خوش خیم هستند و سرطانی نمی شوند.
Placard de dysplasie : نسج متراکم غیر محدود (به سختی بین دو انگشت لمس می شود) حساس با تماس، بیشتر در قسمت بالایی خارجی پستان دیده می شود. اغلب دو هفته قبل از پریود بزرگتر و حساس تر می شود. خوش خیم است و می تواند کوچک تر بشود یا به کلی از بین برود. بر اثر تغییر فیبرها در داخل پستان تولید می شود و بیشتر در نزد خانم های ۳۵ سال به بالا دیده می شود.
گالاکتوسل: نسج متراکم سفت با تحرک کم، بعضی وقت ها حساس که هنگام شیر دادن بر اثر جمع شدن شیر در یک کانال شیر بسته شده تولید می شود.
غده های سرطانی: نسج متراکم سفت، اغلب غیر محدود، به ندرت دردناک، نسبتاً متحرک و کاملاً متفاوت با نسوج پستان، بزرگ شدن آن با پریود ربطی ندارد و ۷۰ درصد در زنان ۵۰ تا ۶۹ سال دیده می شود.
مصرف هورمون: مصرف هورمون بیش از ده سال در بین بعضی افراد احتمال سرطان را زیاد می کند ولی مصرف قرص های ضد حاملگی احتمالاً اثری در سرطان سینه ندارد.
حساسیت
علت هورمونی: در نزد بعضی زنان مخصوصاً بعد از ۳۵ سالگی در نزدیکی پریود پستان ها بزرگتر و دردناک می شوند. علت آن معلوم نیست، ممکن است ناراحت کننده باشد، ولی خطرناک نیست.
حساسیت توام با قرمزی پوست: آبسه نوک پستان، قرمز، حساس، ممکن است توام با تب باشد. گرمی نوک پستان ممکن است با ترشحات زرد رنگ یا متمایل به سبز باشد، نشان دهنده بسته شدن یک کانال و فعالیت های میکروبی در آنست، فوراً به پزشک مراجعه شود.
قرمزی بدون حساسیت: سرطان سطحی، پستان متورم تقریباً نصف آن قرمز رنگ و پوست شبیه پوست پرتقال می شود، بدون تلف کردن وقت به پزشک مراجعه شود.
ترشح
ترشح ناگهانی و مداوم بدون بو، زردرنگ و مانند سرم که از نوک هر دو پستان ترشح می شود، بر اثر تولید مقدار زیاد هورمونی است که باعث تولید و ترشح شیر می شود. علت آن به وجود آمدن غده کوچک خوش خیمی در هیپوفیز (زیر مغز) است که می تواند در هر سنی تولید شود و ربطی به بچه داشتن یا نداشتن ندارد.
پاپیلوم: ترشح ناگهانی و مداوم خون یا سروزیته در نوک پستان بر اثر وجود غده در یک کانال است. معمولاً خوش خیم است ولی باید بلافاصله با پزشک تماس گرفت، معمولاً در زنان بالاتر از ۴۰ سال دیده می شود.
فعالیت های هورمونی: بعد از فعالیت های جنسی، یا احساساتی شدن شدید یا بعد از گرفتن دوش ممکن است ترشحات سفید رنگ بدون بو از نوک پستان خارج شود که کلستروم نام دارد. ضمناً زنانی که شیر می دهند ممکن است که بعد از شیر دادن نیز شیر ترشح بشود که هر دو طبیعی و باعث نگرانی نیست.
چند راهنمایی
بیماری های پستان هر چند که می تواند خوش خیم باشد یا مهم نباشد ولی باید مواظب بود و بلافاصله با پزشک مشورت کرد. تا ملاقات با پزشک به راهنمایی های زیر توجه فرمایید.
ـ نسوج متراکم غده مانند اگر در هنگام پریود ناپدید شد تا سیکل بعدی صبر کنید.
ـ برای حساسیت از داروهای آنتی انفلاماتوار که بدون نسخه تهیه می شود استفاده کنید، با دکتر دارو ساز مشورت کنید.
ـ ماساژ نرم و کمپرس با آب سرد یا نیم گرم می تواند حساسیت را کم کند.
ـ در نزد بعضی خانم ها مواد غذایی مانند شراب، پنیر، شکلات، چای و قهوه ممکن است درد را بیشتر کند.
ـ ممکن است مصرف قرص های ویتامین کمک کننده باشد هر چند که ویتامین E هیچ اثری بر روی حساسیت پستان ها ندارد.
ـ استفاده از سینه بند مخصوص ورزش می تواند از حساسیت بکاهد.
برای کم کردن قرمزی: کمپرس آب ولرم چندین بار در روز هر بار ۱۵ دقیقه ممکن است مفید باشد.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
ـ وقتی که نسج متراکم بعد از پریود از بین نرفته؛
ـ وقتی که نسج متراکم در مدت شیر دادن از بین نرفته؛
ـ وقتی که پوست تغییر رنگ داده و قرمزی آن از بین نمی رود، اگر حساس باشد یا نباشد.
ـ وقتی که ترشح از هر دو پستان توام وجود دارد.
ـ وقتی متوجه ترشح خون آلود می شوید.
ـ وقتی حساسیت غیرقابل تحمل می شود.
پزشک شما پس از سئوال و جواب و معاینه ممکن است درخواست اکوگرافی یا ماموگرافی (عکسبرداری از پستان ها) کند. ماموگرافی بیشتر در خانم های ۵۰ سال به بالا به کار می رود که نسج پستان نرم تر شده و تصویر بهتری ارائه می دهد.
درمان
کیست، بی خطر است، احتیاج به عمل جراحی ندارد، معمولاً با پونکسیون درمان می شود هر چند که گاهی به آن هم احتیاج نیست.
فیبرآدنوم: خوش خیم است ولی اگر بزرگ بشود یا دردناک باشد و یا بیمار نگران باشد پزشک می تواند تصمیم به جراحی بگیرد.
پلاکارد دیسیلازی: معمولاً در طول زمان از بین می رود و احتیاج به جراحی نیست مگر اینکه پزشک در تشخیص مشکوک باشد.
گالاکتوسل: پزشک می تواند در مطب یک پونکسیون کرده و شیر را خارج کند. سریع و بدون درد است.
غده های سرطانی: عمل جراحی برای برداشتن تمام یا قسمتی از پستان و (یا غده سرطانی و نسوج اطراف آن) و در صورت لزوم غده های لنفاوی زیر بغل توام با بیهوشی عمومی لازم است که معمولاً نتیجه بسیار خوبی دارد. برای کامل شدن درمان و پائین آوردن ریسک بازگشت بیماری و یا متاستاز (غده های ثانویه) شیمی درمانی و رادیوتراپی لازم می شود. امروز برداشتن کامل سینه به ندرت لازم می شود.
حساسیت: بعضی داروها مانند قرص ضدحاملگی و یا دَنزول ممکن است توسط پزشک تجویز شود.
آبسه: با آنتی بیوتیک و یا تخلیه جراحی درمان می شود.
پرولاکتومی: با درمان مناسب بلافاصله بر طرف می شود.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.
ataansari@videotron.ca
