شهباز نخعی
آیا باورتان می شود که افغانستان فقیر، فلکزده و ویران شده براثر نزدیک به نیم قرن جنگ و آشوب و تنش و اشغال بیگانه که بیش از یک چهارم از جمعیت آن به عنوان پناهنده در دنیا ـ عمدتا پاکستان و ایران ـ سرگردان و آواره اند، بر ثروتی به ارزش بیش از هزار میلیارد دلار نشسته باشد؟!
آیا باورتان می شود که کشاورز بینوای افغان که با ابتدایی ترین ابزارهای متعلق به هزاره های پیش پوسته ی زمین را می خراشد تا در آن خشخاش بکارد و از آن تریاک بگیرد و به بقیه دنیا ـ از جمله میهن بلازده ما ـ بفرستد تا این سوغات مرگ ریشه ی جان جوانان را ویران کند و خانواده ها را از هم بپاشد، به طور بالقوه ثروتمندی همتراز شیخ های عرب مالک چاه های نفت در عربستان سعودی باشد؟!
آیا باورتان می شود که کشوری که بالفعل یکی از فقیرترین سرزمین های دنیاست و حتی برای تأمین نیازهای غذایی مردم خود به کمک های نیروی بیگانه ی اشغالگر میهن خود چشم دوخته، مالک ذخایر بزرگی از فلز گرانبهای لیتیوم باشد، فلزی که در ساخت باتری تلفن های همراه و رایانه های لپ تاپ کاربرد دارد، و در این زمینه همان مرتبه ای را داشته باشد که عربستان سعودی در زمینه نفت دارد؟!
باور کردنش بسیار دشوار است، اما بهتر است بر ناباوری خود چیره شوید زیرا روزنامه پرتیراژ و معتبر “نیویورک تایمز” در تاریخ دوشنبه ۱۴ جون ۲۰۱۰، به نقل از منابع بسیار موثّق، همه این موارد باور نکردنی را تأیید می کند. در این گزارش، نیویورک تایمز می نویسد: «زمین شناسان امریکایی در افغانستان منابع معدنی و زیرزمینی استخراج نشده ای کشف کرده اند که ارزشی بالغ بر هزار میلیارد دلار دارد. منابع گسترده آهن، مس، کبالت، طلا، لیتیوم و نیوبیوم، می تواند به شکل اساسی وضعیت اقتصادی و حتی جنگ در این کشور را تغییر دهد».
مقام های امریکایی به نیویورک تایمز گفته اند که افغانستان در نهایت به یکی از مهم ترین مراکز معدنی جهان تبدیل می شود. لیتیوم ماده خام اصلی در ساخت باتری موبایل و کامپیوترهای لپ تاپ است. نیوبیوم نیز که فلزی نرم است در تولید فولاد رسانا کاربرد دارد.
ژنرال دیوید پتریوس، فرمانده ستاد مشترک نیروهای امریکا نیز به نیویورک تایمز گفته است: «پتانسیل بالقوه عظیمی در افغانستان نهفته است». این ذخایر معدنی در افغانستان، توسط گروه کوچکی از مقامات پنتاگون ـ وزارت دفاع ایالات متحده ـ و زمین شناسان امریکایی و با استفاده از جدول ها و اطلاعات جمع آوری شده توسّط کارشناسان معدن شوروی سابق در زمان اشغال افغانستان در دهه ۸۰ میلادی کشف شده است.
نیویورک تایمز می گوید زمین شناسان افغان در زمان هرج و مرج پس از خروج نیروهای اتحاد شوروی سابق از افغانستان، نقشه ها و جدول ها را در خانه های خود پنهان کردند و در سال ۲۰۰۱، با سرنگونی حکومت طالبان آنها را دوباره احیا کردند. گزارش نیویورک تایمز چنین نتیجه گیری می کند که: «درآمد ناشی از این گنج زمینی می تواند اقتصاد افغانستان را که تا امروز به تریاک وابسته بوده، کاملا نوسازی کند».
پل برینکلی، یک مقام ارشد نظامی امریکا که تحقیق درباره منابع معدنی افغانستان را به عهده داشته، می گوید: «مردم افغانستان به این نتیجه رسیده اند که کشورشان از یک سرمایه استخراج نشده برخوردار است و اگر به درستی توسعه یابد، در بهبود شرایط اقتصادی این کشور کمک خواهد کرد».
وحید عمر، سخنگوی حامد کرزای رییس جمهوری افغانستان به خبرگزاری آلمان می گوید که دولت افغانستان مأموریت تحقیق پیرامون گنج زمینی را به محققان امریکایی داده بود. خود حامد کرزای نیز چندی پیش گفته بود که وی طی ارزیابی هایی به این نتیجه رسیده که منابع معدنی این کشور می تواند بین هزار تا سه هزار میلیارد دلار ارزش داشته باشد.
سال گذشته توسط دولت افغانستان بهره برداری از معادن مس افغانستان به شرکت های چینی واگذار شد و امریکایی ها وزیر معادن افغانستان را متهم کردند که برای واگذاری استخراج معادن مس، ۳۰ میلیون دلار از چینی ها رشوه دریافت کرده است.
بدبختی های افغانستان محدود به فقر، جنگ، ترور و کشتار و اشغالگری نیروهای بیگانه نیست. فساد دولتی و اداری نیز بیداد می کند و قوز بالای قوز است. سال گذشته دولت امریکا ـ که دولت افغانستان عملا دست نشانده آن است ـ ضرب الاجلی را تعیین کرد تا دولت افغانستان ظرف ۶ ماه مبارزه با فساد اداری را به شدت دنبال کند و نتایج آنرا در اختیار کاخ سفید قرار دهد. در ماه می گذشته نیز یک هیئت ۶ نفره از سناتورهای امریکایی به افغانستان رفتند. سناتور برمن، رییس کمیته امور خارجی سنای امریکا، با اشاره به شیوع فساد در دولت افغانستان گفت: «تا زمانی که مردم امریکا، مبارزه علیه فساد و سوءاستفاده از قدرت دولتی در افغانستان را به چشم خود مشاهده نکنند، بر ادامه کمک مستمر به افغانستان راضی نخواهند شد. این مسئله را آقای کرزای بهتر از هرکس دیگری می تواند درک کند».
امّا به خلاف انتظار سناتور امریکایی، آقای کرزای این موضوع را نه تنها “درک” نمی کند، بلکه با یک فرافکنی آنرا بر دوش حریف انداخته و چیزی هم طلبکار می شود. در ماه دسامبر سال گذشته، حامد کرزای در یک کنفرانس ملی مبارزه با فساد در کابل گفت: «کمک ها و قراردادهای خودسرانه خارجی ها، افغانستان را ضعیف کرده و راه را برای فساد هموار کرده است». دو ماه پیش از این گفته های کرزای، دادستان کل افغانستان اعلام کرده بود که فهرستی را در اختیار دارد که نشان دهنده دست داشتن مقام های بلندپایه دولتی در فساد اداری است. سال گذشته نیز یک دادگاه در افغانستان، شهردار کابل را به جرم فساد مالی به چهار سال زندان محکوم کرد، اما برغم حکم دادگاه، حامدکرزای از او دفاع و حمایت می کند.
انتقاد ایالات متحده امریکا از شیوع فساد در دولت حامدکرزای، یعنی دولتی که خود به وجود آورده و سازماندهی کرده، نشانگر عیار بالای ریاکاری در زمامداران امریکایی است. همان عیار بالای ریاکاری که به جرج دبلیو بوش نیز امکان و اجازه داد تا ظاهرا بدون اطلاع و آگاهی از وجود منابع عظیم معدنی در خاک افغانستان، در اکتبر سال ۲۰۰۱ تنها با نیت خیرخواهانه مبارزه با تروریسم و صدور دموکراسی به خاک این کشور لشکرکشی کند!
* شهباز نخعی نویسنده در حوزه ی مسائل سیاسی و ساکن مونتریال کانادا و از همکاران شهروند است.
