نوجوانی و مشکلات آن
(۸)
نوجوانانی که به مردن فکر می کنند
خودکشی نوجوان یک تراژدی است. این امر کابوسی است که در مورد هر پدر و مادری می تواند به واقعیت تبدیل شود. تصور اینکه دختر یا پسر نوجوان شما در مورد خودکشی فکر می کند، بسیار دردناک و عذاب دهنده است. با توجه به اینکه هر خانواده ای که دارای فرزند نوجوان است از این امر در امان نیست، بنابراین، پدر و مادرها باید گوش به زنگ و آگاه باشند. خودکشی سومین عامل مرگ و میر نوجوانان به حساب می آید. هر روز بیش از یازده نوجوان در اثر خودکشی می میرند. به عبارت دیگر، هر دو ساعت یک نوجوان در آمریکا خودکشی می کند. با توجه به اینکه گاهی خودکشی نوجوانان با مرگ ومیرهای دیگری که بر اثر تصادف اتومبیل، قطار و غرق شدن اشتباه می شود، بنابراین، به نظر می رسد که تعداد خودکشی نوجوانان بیش از این رقم باشد.
تحقیقی که در سال ۲۰۰۶ انجام گرفته، موارد زیر را مشخص کرده است: بیست و هشت درصد نوجوانان احساس ناامیدی و غمگینی می کردند و این امر هر روز و به مدت دو هفته ادامه داشته است، به طوری که آنها از انجام دادن فعالیت های روزانۀ خود خودداری می کردند. شانزده درصد به طور جدی اقدام به خودکشی کرده بودند. شانزده درصد برنامه ای برای خودکشی تنظیم کرده بودند. هشت درصد اقدام به خودکشی کرده بودند، به طوری که مراقبت های پزشکی ضرورت پیدا کرده بود.
نوجوانان دختری که از افسردگی رنج می برند، بیشتر از پسران در مورد خودکشی فکر کرده یا به آن اقدام می کنند. دخترها معمولاً با خوردن قرص اقدام به خودکشی می کنند، در حالیکه پسران با اسلحه، دار زدن و تصادف اتومبیل اقدام به خودکشی می کنند و از همین جهت میزان مرگ و میر پسران در اثر خودکشی شش برابر بیشتر از دختران است. علاوه براین وقتی دختران به افسردگی و ناامیدی مبتلا می شوند، بیشتر از پسران به دنبال کمک هستند.
عوامل زیر نوجوانان را بیشتر مستعد رفتارهای مربوط به خودکشی می سازند:ابتلا به اختلالات روانی، مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر، وقایع منفی و ناگوار زندگی، وجود و آگاهی از خودکشی، دسترسی به اسلحه، آشفتگی و رفتارهای پرخاشگرانه، ترک تحصیل و قطع ارتباط با مراکز آموزشی، نداشتن مهارت های سازش و انطباق، وجود کشمکش، تضاد و عقده های خانوادگی یا خانواده های پر هرج ومرج، سابقۀ تلاش و اقدام به خودکشی، ضعف و ناتوانی در کنترل رفتار، داشتن انتظارات زیاد یا داشتن تفکر همه یا هیچ، سابقۀ خودکشی در خانواده .
چه نوع نوجوانانی در معرض خطر خودکشی قرار دارند
عوامل و موارد بسیار زیادی نوجوانان را در معرض خطر اقدام به خودکشی قرار می دهند. بسیاری از این عوامل با یکدیگر ترکیب شده و به صورت ترکیبی، تاثیر می گذارند. وجود چنین عواملی ضرورتاً بدین معنی نیست که نوجوان اقدام به خودکشی خواهد کرد، ولی با وجود این عوامل، مستعد بودن و احتمال اقدام به به این امر افزایش می یابد. شناختن عوامل مخاطره آمیز زیر اولین قدم در جهت حفظ فرزند نوجوان خود از خطر خودکشی است.
وجود بیماری های روانی ـ بیماری روانی نوجوانان یکی از قوی ترین عوامل ایجاد کنندۀ افکار و رفتارهای مربوط به خودکشی در نوجوانان به حساب می آید. اکثریت عظیم نوجوانانی که خودکشی می کنند، مبتلا به یک یا بیشتر از یک اختلال روانی هستند. در بین بیماری های روانی، اختلال به افسردگی نقش عمده ای در این زمینه بازی می کند. نوجوانان مبتلا به اختلال دو قطبی، اختلال رفتاری، حملات وحشت (مخصوصاً در دختران) و اسکیزوفرنی بیشتر در معرض خطر خودکشی قرار دارند. بسیاری از اختلال های روانی دورۀ نوجوانی (مخصوصاً افسردگی شدید) با موفقیت درمان می شوند. بنابراین اغلب نوجوانانی که به دلیل این نوع بیماری ها خودکشی می کنند، آنهایی هستند که به هیچ وجه در جهت درمان اقدام نمی کنند.
مشروبات الکلی و مواد مخدر ـ تعداد قابل ملاحظه ای از نوجوانانی که در اثر مصرف الکل از حالت عادی خارج می شوند، اقدام به خودکشی می کنند. آنها با استفاده از الکل و مواد مخدر مسیر و جهت فکری خود را عوض کرده و احساسات و افکار کاذبی پیدا می کنند که در جهت نابودی خود جرأت پیدا کرده و عمل می نمایند. علاوه براین، بعضی از نوجوانان می خواهند با استفاده از الکل و مواد مخدر، خودسرانه اختلال های روانی خود، مشکلات خانوادگی، مشکلات روابط خود یا مشکلات تحصیلی خود را از بین ببرند. اگر چه مصرف این نوع مواد باعث می شود که آنها به طور موقتی این مشکلات را فراموش کنند، ولی در نهایت این مشکلات بدتر و
بدتر می شوند. الکل و مواد مخدر باعث می شوند که مواد شیمیایی موجود در مغز که برای کنترل خلق و خوی فرد عمل می کنند، از بین بروند.
تضاد و کشمکش در تعامل خانوادگی یا خانواده های پرهرج ومرج
بحث و مشاجره و دعوا در روابط اعضای خانواده، نداشتن روابط خوب بین اعضای خانواده و حمایت نکردن از یکدیگر از عواملی هستند که نوجوان را در معرض خطر خودکشی قرار می دهند. پدر و مادرهایی که روابط خصمانه ای با یکدیگر دارند یا از یکدیگر سوءاستفاده می کنند یا بسیار سخت گیر هستند، احتمال خودکشی نوجوان را افزایش می دهند. شواهد زیادی وجود دارند که نشان می دهند نوجوانانی که خودکشی می کنند اغلب از خانواده هایی هستند که پدر یا مادر مبتلا به بیماری های روانی بوده یا از مواد مخدر استفاده می کنند. نوجوانانی که در این نوع خانواده ها زندگی می کنند اغلب از خانه فراری می شوند یا حتی از طرف پدر و مادر مجبور به ترک خانه می شوند. بیشتر پدر و مادرها نمی دانند که وجود شرایط حاکم در خانواده می تواند باعث تحقیر، طرد شدن و تمایل به خودکشی شود .
وقایع منفی و استرس آور زندگی
خودکشی نوجوانان هیچ وقت متاثر از یک عامل یا واقعۀ مشخص نیست. در مورد بعضی از نوجوانان، وقایع منفی و استرس آور زندگی سال ها روی نوجوان تاثیر گذاشته تا حدی که آنها احساس می کنند به هیچ وجه تاب تحمل و سازش را ندارند. بعضی دیگر از نوجوانان هم وقتی بعد از تلاش برای سازش با نوقعیت های منفی موفق نمی شوند، یک واقعۀ جزیی و کوچک دیگر آنهارا از پای درمی آورد. وجود سوءاستفاده های جنسی و جسمی در تاریخچۀ زندگی نوجوانانی که خودکشی می کنند، بسیار شایع است. عوامل بسیار شایع و رایجی که باعث شعله ور شدن افکار مربوط به خودکشی می شوند عبارتند از: تحقیر شدن، از دست دادن چیزها و افراد مورد علاقه، طرد شدن، به هم خوردن یک رابطۀ عشقی، تحت آزار و اذیت قرار گرفتن، مورد سوءاستفادۀ جنسی و جسمی قرار گرفتن، مرگ پدر یا مادر، جدایی پدر و مادر، بارداری ناخواسته.
دسترسی به اسلحه
تقریباً نیمی از نوجوانانی که خودکشی می کنند از اسلحه استفاده می کنند. وجود اسلحه در خانه چه پر و چه خالی، احتمال خودکشی نوجوان را چندین برابر افزایش می دهد. علاوه براسلحه ترک تحصیل و قطع ارتباط با مدرسه، نداشتن ارتباط صمیمی با دیگران، نداشتن مهارت های سازشی، سابقۀ خودکشی در خانواده، ضعف کنترل رفتار، انتظارات بیشتر یا تفکر همه یا هیچ .
رایج ترین روش خودکشی نوجوانان کدام است؟
در ایالات متحدۀ امریکا ۶۰درصد از نوجوانانی که خودکشی می کند از اسلحه استفاده می کنند. حلق آویز کردن و استفاده از قرص ها و مواد سمی در مراحل بعدی قرار دارند. تعداد معدودی هم سقوط از بلندی، پریدن روی ریل یا جلو اتومبیل را انتخاب می کنند.
رفتارهای مهم زیر علایم نگران کننده ای هستند که نشان می دهند نوجوانان دربارۀ خودکشی فکر می کنند:
همیشه در مورد خودکشی و مردن و نابودی صحبت می کنند. همیشه در مورد خودکشی و نابودی کنجکاوی و هیجان نشان می دهند. در مورد بی لیاقتی، ناامیدی و احساس گناه صحبت می کنند. برای هیچ چیزی ارزشی قایل نیستند. طرد و منزوی شده اند. تغییرات ناگهانی در شخصیت شان پیدا شده است. از زندگی طبیعی و عادی خارج شده اند. به بهداشت و سلامتی خود بی توجه و بی اعتنا شده اند. اغلب از رفتارهای مخاطره آمیز استقبال می کنند.
چرا نوجوانان تمایل به خودکشی دارند؟
دقیقاً نمی دانیم که چرا بعضی از نوجوانان می خواهند خودکشی کنند و چه دلایلی برای این عمل خود دارند. ما معمولاً پاسخ را بعد از آنکه نوجوان از بین رفت دریافت می کنیم. در مورد خودکشی نوجوانان تنها یک دلیل مشخص وجود ندارد، بلکه در این تعامل پیچیده، عوامل بسیار متعددی باعث به وجود آمدن چنین وضعی می شوند. نوجوانانی که بعد از اقدام به خودکشی نجات پیدا کرده اند، عوامل زیر را که در تصمیم گیری آنها موثر بوده اند، بیان کرده اند: به دنبال آرامش بودن و فرار از زندگی: یعنی اینکه اکثریت نوجوانانی که خودکشی می کنند، قبل از مرگ خود دردهای هیجانی بسیار جدی و شدید داشته اند. آنها می خواهند با این اقدام، از افسردگی و اضطراب رهایی یابند. آنها اشتیاق و تمایل شدیدی به مردن ندارند، بلکه تلاش آنها برای از بین بردن درد و ناراحتی است. وقتی نوجوانان افسرده و ناامید می شوند، نمی توانند در مورد راه حل ها و روش های دیگر حل مشکلات خود فکر کنند و در نتیجه خودکشی را تنها راه حل و پاسخ مشکلات خود می دانند.
اجتناب از شکست و ناامیدی: در جوامع پیشرفته و رو به رشد ، بعضی از نوجوانان از طرف خانواده یا حتی توسط خودشان، برای موفقیت در زمینه های مختلف تحت فشار قرار می گیرند. این نوع فشارها ممکن است با واقعیات موجود هماهنگی نداشته باشند و هدف های غیر عملی را در بر گیرند. بعد از آنکه نوجوانان در رسیدن به این هدف های ناهماهنگ و غیر ممکن شکست می خورند، آنها برای پاسخ دادن به انتظارات و ناامیدی خانواده، اقدام به خودکشی می کنند یا اینکه در می یابند، خودکشی تنها راهی است که می توانند از آن طریق از فشارها و استرس هایی که هرروز به آنها فشار می آورند، رهایی یابند.
دردهای ناشی از روابط: نوجوانان برای رهایی از دردهای شدید هیجانی خود، نیاز به دیگران دارند، زیرا نمی توانند به تنهایی با آنها مدارا کنند و در صورت شکست، اقدام به خودکشی می کنند. درواقع، آنها زمانی اقدام به خودکشی می کنند که فکر می کنند هیچ منبعی وجود ندارد که به آن تکیه کنند و از آن کمک بخواهند.
انتقام و تلافی: بعضی از نوجوانان برای تلافی و انتقام گرفتن از فرد یا گروهی که فکر می کنند از طرف آنها مورد ظلم واقع شده اند، اقدام به خودکشی می کنند. آنها حتی مراسم عزاداری و سوگواری خود را مجسم می کنند که چطور دیگران احساس پشیمانی، غم و گناه می کنند و می گویند که چقدر با این فرد بدرفتاری کردیم.
احساس وابستگی: وقتی یکی از افراد نزدیک و صمیمی نوجوان می میرد، تعداد معدودی از نوجوانان برای رهایی یا پیوستن به فرد مرده، اقدام به خود کشی می کنند.
کمک به خانواده: بعضی از نوجوانان فکر می کنند که باخودکشی می توانند به خانوادۀ خود کمک کنند. به عنوان مثال، نوجوانانی که به طور دایم مشکلاتی برای خانوادۀ خود به وجود می آورند، فکر می کنند که با نبودن آنها، خانواده هایشان به آسایش و راحتی خواهند رسید. و بعضی دیگر هم فکر می کنند با نبودن آنها، اعضای دیگر خانواده با هم صمیمی تر خواهند بود. این نوجوانان گاهی صحبت های پدر و مادر را طوری تفسیر می کنند که آنها برای خانواده مشکلاتی ایجاد می کنند، بنابراین، بدون وجود آنها، خانواده خوشحال تر خواهد بود. بسیاری از نوجوانان نمی دانند که مرگ پایان همه چیز است. بعضی از آنها در اثر سوءاستفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر، افسردگی یا سایر اختلال های روانی، افکارشان تحریف می شود و نمی توانند به خوبی تمرکز داشته و همه چیز را بررسی کنند، لذا در یک لحظۀ بحرانی اقدام به خودکشی می کنند.
خودکشی در مقابل خودآزاری
وقتی شما در می یابید که نوجوان به طور عمدی به خودآزاری می پردازد ، باید نگران باشید، ولی توجه داشته باشید که بعضی از نوجوانان بدن خود را زخمی می سازند، می سوزانند، یا می خراشند تا احساس بهتری داشته باشند. این نوجوانان هیچ نوع تمایل یا رغبتی برای مردن ندارند. با این حال گاهی این دو رفتار در مورد بعضی از نوجوانان همزمان اتفاق می افتد. بیشتر رفتارهای خودآزاری مربوط به خودکشی نمی شوند، با این حال، همین رفتارها احتمال خطر خودکشی را افزایش می دهند.
شایع بودن میزان خودکشی نوجوانان در کشورهای مختلف
اگر چه میزان خودکشی نوجوانان در کشورهای مختلف فرق می کند، با این حال، یکی از رایج ترین علل مرگ و میر نوجوانان در سرتاسر دنیا خودکشی است. علل و عوامل مربوط به خودکشی نوجوانان در تمام دنیا، افسردگی، مواد مخدر، مشکلات خانوادگی، عوامل استرس آور شدید و مشکلات مربوط به روابط نوجوانان است. با کمال تاسف باید بگویم که تعداد بسیار اندکی از نوجوانان در سرتاسر دنیا از مراقبت های بهداشت روانی برخوردارند. در واقع دسترسی نداشتن به درمان اختلال های روانی که از علل عمدۀ خودکشی است، باعث به وجود آمدن چنین وضعی می شود. در کشورهایی که عقاید مذهبی، خودکشی را منع می کند، نرخ خودکشی بسیار پایین است. در کشورهای روسیه، مجارستان، استونی و سریلانکا، نرخ خودکشی بسیار بالا است. نرخ خودکشی در کشورهای ژاپن و چین در سال های اخیر بسیار افزایش یافته است.
چگونه می توانید به نوجوانانی که افکار و رفتارهای مربوط به خودکشی دارند ، کمک کنید؟
نوجوانانی که درمورد تمایلات خود نسبت به خودکشی صحبت می کنند یا اقدام به خودکشی می کنند، باید خیلی سریع مورد توجه قرار گیرند. چنین نوجوانانی باید به وسیلۀ متخصصان کارآزموده دراین زمینه مورد ارزیابی همه جانبه ای قرار بگیرند. ارزیابی باید مشخص کند که احتمال خطر تا چه حد است، و اینکه آیا نوجوان از اختلال های روانی رنج می برد یا خیر، از مواد مخدر استفاده می کند یا خیر، چه نوع عوامل استرس آوری در حال حاضر او را رنج مدهند، و بالا خره چه نوع راهبرد و رفتاری در زمینۀ سلامتی نوجوان باید اعمال شود.
وقتی نوجوانان رفتارهایی را از خود بروز می دهندکه نشانگر قریب الوقوع بودن خودکشی است، آن وقت باید آنها را برای مدت معینی تحت کنترل و مراقبت و مواظبت قرار داد. این نوع مراقبت ها نمی توانند عوامل به وجود آمدن افکار و رفتارهای مربوط به خودکشی شده اند را از بین ببرند، آنها همچنان بدون پاسخ باقی می مانند. بنابراین باید خیلی سریع کمک های لازم و مقتضی را از مراکز درمانی و بهداشتی بگیرید. پدر و مادرها نقش بسیار اساسی در کنترل خودکشی نوجوانان بازی می کنند. اگر پدر و مادرها بتوانند ثبات و حمایت های لازم را در نوجوانان به وجود بیاورند، به آسانی می توانند هیجانات، فشارهای روانی و احساس های مربوط به خودکشی نوجوان را کاهش دهند . در این زمینه توجه به موارد زیر می تواند بسیارمفید و کارساز باشد:
وقتی که تغییرات ناگهانی در خلق و خوی نوجوانان اتفاق می افتد، از آنها بپرسید، چه چیزی تغییر کرده است؟
در مواقع بحرانی از مراکز و منابع خاص کمک بگیرید. ناراحتی ها و دردهای نوجوان را درک کنید. تمام رفتارهای مربوط به خودکشی را جدی بگیرید. نوجوانی راکه قصد خودکشی دارد به عنوان فردی در نظر بگیرید که فاقد مهارت های سازش با ناملایمات است، نه به عنوان فردی که نیاز به توجه دارد، زیرا اگر چنین نوجوانی مهارت لازم برای سازش با موقعیت ها را داشته باشد، می تواند نیازهای خودش را برآورده سازد.
سیاوش جمالفر، روان شناس، عضو جامعه روانکاوی انگلستان است.
