* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
فصل سرما فرا رسیده است. بهتر است مشکلات مخصوص این فصل را بهتر بشناسیم و خود را آماده کنیم.
در این فصل به دو مشکل ممکن است دچار شویم: هیپوترمی، و سرمازدگی و یخ زدگی.
ـ هیپوترمی: وقتی که درجه حرارت بدن کمتر از سی و پنج درجه سانتی گراد بشود به آن هیپوترمی می گوییم که باعث می شود کاهش درجه حرارت بدن بطور پیش رونده ادامه پیدا کند که به مرگ منتهی می شود. (باید دانست که معمولاً درجه حرارت طبیعی بدن ۳۷ درجه سانتی گراد است) بنابراین شخصی که دچار هیپوترمی شده باید هر چه زودتر تحت درمان قرار بگیرد.
ـ ایتولوژی: هیپوترمی معمولاً بر اثر قرار گرفتن در یک محیط خیلی سرد تولید می شود و بستگی به عوامل مختلفی دارد مثل مدتی که شخص در محیط سرد قرار گرفته مثلاً زندگی کردن در خانه ای که وسائل گرم کننده در زمستان ندارد و یا سقوط در آب خیلی سرد و یخ زده که به آن هیپوترمی محیطی می گوییم، ولی می تواند ایتولوژی متابولیک هم داشته باشد و بر اثر بیماری هایی مثل دیابت، نارسایی آدرنال، هیپوتیروئیدی و هیپوتالاموس، بیماری های پوستی، دارویی و الکل هم تولید بشود.
تنظیم درجه حرارت بدن توسط هیپوتالاموس انجام می شود.
هیپوترمی را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
ـ خفیف: پوست سرد و رنگ پریده و شخص دچار لرز می شود. درجه حرارت بدن بین ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتی گراد است. در این حالت موهای بدن سیخ می شوند و اختلال در حرکات عضلانی همراه با ضعف و بی حالی است و رفته رفته عدم تعادل و حالت بی تفاوتی ایجاد می شود. زندگی شخص در این حالت زیاد در خطر نیست.
ـ متوسط: لرز وجود ندارد، عضلات سفت می شوند، تنفس و فشار خون و ضربان قلب کم می شود، شخص گیج است و درجه حرارت بدن بین ۲۸ تا ۳۲ درجه سانتی گراد است. پوست سرد و کبود می شود، هوشیاری به تدریج کمتر و کمتر می شود تا مرحله ورود به کما.
شدید: عضلات شل می شوند، ضربان قلب و تنفس کند می شوند و شخص به تدریج به کما می رود. درجه حرارت بدن کمتر از ۲۸ درجه سانتی گراد است. در این مرحله خطر مرگ شخص بالاست، باید دانست که شیرخواران و کودکان در خطر بیشتری هستند و قدرت بدنی آنها برای بهبودی کمتر از بزرگسالان است. کوهنوردان و اسکی بازان در خطر هیپوترمی هستند مخصوصاً در فصل زمستان چون هیپوترمی بر روی فعالیت های کبدی و کلیوی اثر می گذارد. اگر شخص دارو مصرف می کند داروها در بدن جمع می شوند و به خوبی دفع نمی شوند و برعکس میزان هورمون های تیروئیدی و کورتیزول زیاد می شود.
همچنین مشکلات سلامتی دیگر هم پیش می آید مثل مرگ یک عضو مانند انگشتان، دست، بازو، پا، یخ زدگی، سوختگی بر اثر سرما و غیره، بنابراین در شخص دچار شده به هیپوترمی متوسط و شدید، اگر ضربان قلب و تنفس وجود داشته باشد آهسته و نامنظم است و شخص در کمای عمیق فرو می رود و درمان باید حتماً در اورژانس بیمارستان با اقدامات تخصصی انجام شود وگرنه به مرگ شخص منتهی می شود.
عوامل تولید خطر هیپوترمی
ـ مدت زیادی در سرما قرار گرفتن. شدت هیپوترمی با نداشتن لباس و وسائل لازم در محیط سرد بیشتر می شود.
ـ سقوط در آب یخ زده
ـ زندگی در خانه ی بدون وسائل گرمایشی در زمستان
ـ ورزش های مربوط به کوه در زمستان (کوهنوردی ـ اسکی و…)
پیشگیری
برای جلوگیری از هیپوترمی باید به اندازه کافی لباس پوشید. از کلاه و دستکش استفاده شود. ورزش های زمستانی و سفر به مناطق سرد برنامه ریزی شده باشد، غذا به اندازه کافی مصرف شود.
درمان
کاهش حرارت بدن خطرناک است که معمولاً در زمستان ایجاد می شود، اما امکان تولید آن در تابستان هم هست. اگر شخص مدت زیادی در جریان هوای سرد یا آب سرد قرار داشته باشد می تواند به هیپوترمی دچار شود، لذا اولین مرحله درمان پیشگیری است. حال اگر هیپوترمی پیش آمد باید بلافاصله با پزشک مشورت کرد یا باید به بیمارستان مراجعه کرد.
درمان بستگی به شدت هیپوترمی دارد، در هیپوترمی خفیف درمان انتخابی است و شامل موارد زیر است:
ـ در صورت امکان شخص را در محل گرم قرار داد، باید او را کمک کرد که حرکات نرمشی انجام دهد.
ـ پس از این که شخص در محل گرم قرار گرفت، اگر لباس هایش خیس است باید عوض شوند.
ـ شخص را باید با پتو یا لباس گرم پوشانید یا از کیسه آب گرم و پتوی برقی استفاده کرد.
ـ باید به او نوشابه گرم داد و اگر قادر به خوردن هست غذاهای انرژی زا مانند شکلات، قند و… بدهند. به او قهوه و نوشیدنی های کافئین دار ندهید، زیرا باعث می شود حرارت بیشتری از بدن خارج شود. نوشیدنی های الکل دار هم ندهید.
ـ مواظب باشید که حرارت بدن شخص هیپوترمیک بالا برود و به درجه طبیعی برسد.
ـ شخص هیپوترمیک نباید حمام گرم بگیرد.
ـ دست و پا و بدن او را ماساژ ندهید.
ـ هیپوترمی های متوسط و شدید حتماً باید در بیمارستان درمان شوند، البته تا رسیدن آمبولانس و کمک های پزشکی می توان از مسائل گفته شده استفاده کرد.
باید دانست که افراد سالخورده و کودکان و نوزادان که غذا و لباس کافی ندارند، بیماران روانی و افرادی که الکل و مواد مخدر مصرف کرده اند و در هوای سرد قرار دارند، قدرت عضلانی آنها کم شده و بیشتر دچار هیپوترمی می شوند.
فعالیت های گفته شده گشاد شدن عروق تنگ شده بر اثر سرما را باعث می شوند که می تواند باعث سقوط شدید فشار خون سرخرگی شده و صدماتی به فعالیت های اساسی بعضی از اعضای بدن مانند مغز، قلب، ریه ها و حتی کلیه ها بزند.
هیپوترمی های متوسط و شدید که اعضای بدن فرد مبتلا حرکت ندارند و شخص بیهوش شده یا دچار عوارض دیگری شده حتماً باید در بیمارستان درمان شود، زیرا یک اورژانس واقعی است و تا رسیدن کمک و آمبولانس می توانید احیاء قلبی تنفسی را شروع کنیم.
بخش دوم هفته آینده
