علی صدیقی
جنبش سبز مطالبه تاریخی، دنباله دار و عمیق ملت است و نخواهد مرد
شیرین عبادی از معدود ایرانیانی ست که در جهان امروز چهره ای شناخته شده محسوب می شود. پیداست که شهرت و اعتبار جهانی عبادی برآمده از کسب جایزه صلح نوبل توسط او در سال ۲۰۰۳ میلادی است. جایزه صلح نوبل، سالانه از سوی هیات ژوری بنیاد صلح نوبل کشور نروژ به یک شخصیت تلاشگر صلح که عموما در قلمرو سیاست یا حقوق بشر فعالیت دارد، اعطاء می شود. شاید در گزاره های فوق نکته ی تازه ای نهفته نباشد، اما چیزی که تا حدود بسیاری بر عموم ناشناخته است حضور یک بنیاد معتبر دیگر حقوق بشر و صلح در کشور نروژ است که مقر آن در دومین شهر بزرگ این کشور یعنی در شهر برگن قرار دارد. این بنیاد نیز سالانه به یک کنشگر صلح و حقوق بشر، جایزه اهداء می کند که بی شک اهمیت جایزه آن در خارج از نروژ چندان شناخته شده نیست. فعالیت و اعطای جایزه بنیاد “رافتو هوس” بدان جهت اهمیت دارد که اگر نه به طور رسمی یا قانونی، اما به طور عملی معرف چهره های مهم صلح و حقوق بشر جهانی به آکادمی صلح نوبل دانسته می شود. به طور نمونه کاشف شیرین عبادی در دنیای صلح و حقوق بشر همین بنیاد رافتو هوس است که یک سال پیش از دریافت جایزه صلح نوبل از سوی عبادی، جایزه سالانه خود را به این بانوی ایرانی فعال حقوق بشر اعطاء کرده بود. بی تردید مفهوم سخن بالا این نیست که هر دریافت کننده جایزه رافتو هوس سال بعد یا طی سال های آتی دریافت کننده جایزه صلح نوبل خواهد بود، بلکه سخن در این است که آکادمی نوبل صلح از جمله با دقت و حساسیت خاصی، شایستگی های نامزدها و دریافت کنندگان جایزه رافتو هوس را دنبال می کند. با این تعریف، شیرین عبادی در کشور نروژ بیش از هر شهری در برگن شناخته شده است. او به تناوب بیش از چهار بار به شهر طی سال های اخیر سفر کرده است که آخرین آن در هفته گذشته به مناسبت برگزاری فستیوال جهانی فیلم برگن بود. عبادی به عنوان رییس هیات ژوری بخش حقوق بشر جشنواره جهانی فیلم برگن که هر ساله از ۲۰ تا ۲۷ اکتبر برگزار می شود، سه روز مهمان فستیوال بود. بخش حقوق بشر فستیوال با همکاری بنیاد رافتو هوس برگن تحت عنوان “checkpoints” (نقطه کنترل) از امسال آغاز به کار کرد و جایزه اول خود را به فیلم مستند “بودروس” که به موضوع حساس دیوارکشی اسراییل در منطقه عرب نشین می پرداخت اعطاء نمود. شیرین عبادی به همراه یوناس گارد استوره، وزیر امور خارجه نروژ در زمان معرفی فیلم برتر حقوق بشر جشنواره برگن، وارد سینما شد و پس از وزیر امور خارجه طی سخنانی فیلم اول بخش حقوق بشر جشنواره را معرفی کرد. عبادی در ستایش و اهمیت سینما و فیلم که چگونه در راه صلح و گسترش حقوق انسانی تلاش دارد سخن گفت و پیش از او وزیر امور خارجه نروژ به گستره های تازه ی تکنولوژی فیلم که در خدمت حقوق انسانی به کار گرفته می شود و از جمله به جنبش سبز ایران که فیلمبرداری از طریق موبایل دنیا را از وقایع ایران آگاه کرد، سخن گفته بود.
گفت و گوی کوتاه زیر طی دیداری که به همراه دو فعال اجتماعی و سیاسی ایرانی در عصر روزی که شیرین عبادی وارد برگن شد، با او صورت گرفت. عبادی با آن که سر جلسه انتخاب فیلم در هتل “اس آ اس” بود و در چهره، خسته به نظر می رسید با خوشرویی به دیدار ما آمد.
خانم عبادی به نظر حضور در هیات داوران یک جشنواره فیلم جهانی نخستین تجربه شما در این راه باشد؛ چه شد که به فستیوال فیلم و به داوری فیلم برگزیده شدید؟
ـ ابتدا باید بگویم که داوری در جشنواره فیلم برگن اولین تجربه من در این کار نیست. من پیش از این در جشنواره جهانی فیلم زوریخ هم در هیات داوران بوده ام. اما موضوع این است که داوری من از نوع ارزش گزاری و قضاوت درباره فیلم های سینمایی نیست. در آن زمینه من تجربه ای ندارم، اما در بخشی از جشنواره های فیلم جهانی من در هیات ژوری قرار می گیرم که فیلم های عموما مستند به مسئله حقوق بشر و صلح توجه دارند. به عبارتی موضوعی که فیلم ها در آن بخش کنار هم قرار می گیرند موضوع حقوق بشر و صلح است. این بود که با توجه به آشنایی من از شهر برگن و مدیران این شهر و مسئولان فستیوال، ریاست هیات داوران بخش حقوق بشر فستیوال فیلم برگن را پذیرفتم. امیدوارم بتوانید شما هم فیلم ها را ببینید. فیلم های بسیار جالبی در بخش حقوق بشر فستیوال برگن است. ۱۲ فیلم که هر کدام حقا می توانند فیلم برتر باشند. به هر حال در حال گفت وگو درباره فیلم ها هستیم. فردا شب فیلم اول در مراسمی معرفی خواهد شد.
خانم عبادی از ایران از موضوع پرونده سنگسار سکینه محمدی آشتیانی چه خبر دارید؟ آیا با توجه به بازداشت دو خبرنگار آلمانی و فرزندان سکینه، رژیم اسلامی می خواهد شدت عمل خودش را با سنگسار یا اعدام او ادامه دهد؟
ـ به نظر من در حال حاضر نباید نگران سنگسار و اعدام سکینه بود. رژیم در این مورد عقب نشینی می کند. در مورد پرونده های غیر سیاسی رژیم وارد معامله می شود. به نظرم با توجه به فعالیت های جهانی برای سکینه محمدی آشتیانی، خطر از او گذشته است. مشخص است که با این دستگیری ها، چه خبرنگاران خارجی و چه بچه های سکینه حکومت قصد دارد ابعاد جهانی حمایت از او را منحرف کند و مسئله دیگری مثل این دستگیری ها را مقدم بر موضوع سکینه سازد.
در مورد خانم نسرین ستوده چی؟ از وضعیت او تا چه حدود باخبرید؟
ـ در مورد او واقعا جای نگرانی ست. در حال حاضر کسی نمی داند او زنده است (در زمان گفت وگو، خبر شکستن
اعتصاب نسرین ستوده منتشر نشده بود) یا خدای ناکرده در زندان زیر اعتصاب درگذشته است. این وکیل به واقع انسان شجاع و مبارزی است و من خیلی نگران وضعیت او هستم.
نسرین ستوده وکالت شما را هم به عهده دارد و گویا یکی از اتهامات او اساسا وکالت پرونده شماست؟
ـ خب بله، او وکالت پرونده حقوقی که برایم درست کرده اند به عهده دارد. می دانید که رژیم برای من یک پرونده مالیاتی درست کرده که به میزان یک میلیارد و چهار صد میلیون تومان است. ارزش نقدی جایزه نوبل در زمان خود یک میلیارد سیصد میلیون تومان بود که صد میلیون هم بیشتر برایش مالیات تعیین کردند. در حالی که طبق قانون اساسی کشور، هیچ مالیاتی برای این گونه جوایز تعلق نمی گیرد. تازه تنها این نیست، خانه و اموالم را مصادره کرده و دهها مشکل و مسئله دیگر هم رویش! خب، این ها می دانید که به من خیلی حساسند. حتما بخشی از حساسیت و دستگیری وکیل مبارز خانم ستوده هم برای این است که چرا وکالت من را به عهده گرفته!
یکی از مسائل جهانی ایرانیان در حال حاضر موضوع پناهجویان ایرانی در نقاط مختلف دنیاست. اخیرا وضعیت پناهجویان در کشور یونان با اعتصاب غذایی که آنان برای حقوق خود دنبال می کنند خبر ساز شده، چه کمکی شما می توانید برای آنان انجام دهید و یا چه کار کرده اید تا کنون در این زمینه ها؟
ـ ببینید متاسفانه مسئله پناهجویان مسئله بسیار بزرگ و دنباله داریست. ما حقا مسئله مهمی مانند پناهجویان پایگاه اشرف در خاک عراق را داریم. خب آن ها هم ایرانی هستند. درگیر یک مسئله حادی شده اند و خطر خیلی ها را در آنجا تهدید می کند. هر چند با تلاش های صورت گرفته خیلی ها از آن جا خارج شده اند، اما خطر آن ها را که خلع سلاح شده و در یک زندان به بزرگی اشرف زندگی می کنند تهدید می کند. باید کاری برای آن ها کرد. در ترکیه هم وضع پناهجویان بد است. ما تلاش کردیم و تا حدودی در مورد ترکیه موثر واقع شد و خیلی ها توانستند به اروپا یا امریکا بروند. در مورد یونان دولت آنجا خیلی با موضوع سخت برخورد کرده. بالاخره باید راهی پیدا کرد. امیدوارم بتوانیم مسئله اصلی یعنی وضعیت داخلی را درست کنیم که کسی نیاز به خروج اجباری نداشته باشد.
خانم عبادی در خارج از کشور چه برنامه ای دارید و در کجا زندگی می کنید؟
ـ برنامه من در وهله اول برای کشورم است. من در خارج از کشور تلاش دارم صدای مردم ایران را به گوش دولتمردان و مردم جهان برسانم و این کار را پیگیرانه و با تعهد دنبال می کنم. اگر منظورتان برنامه های مشخص روزانه است باید بگویم آنقدر برنامه ها برای ایران در سراسر جهان ریخته می شود و از من در سمینارها و کنفرانس ها دعوت می شود که نمی رسم به همه جا بروم. اما در مورد سکونتم در واقع من ساکن هیچ جا هستم. چرا که مدام در سفرم و بیشتر وقتم در فرودگاه ها و هواپیماها می گذرد. به طور مثال پس فردا بعد از برگن باید به ایتالیا بروم و در یک مراسم شرکت کنم. به هر حال وضع ام یک بخش دست خودم است که بیان واقعیت های اوضاع ایران از نطر سیاسی و اجتماعی و حقوق انسانی در دنیا است و بخش دیگر را برنامه ریزان این مسایل در کشورهای مختلف انجام می دهند و من برای آن ها وقت می گذارم که آن هم عموما به ایران مربوط می شوند.
در مورد جنبش سبز چه نظر دارید؟ تلقی شما از نیامدن مردم به خیابان ها و ادامه نیافتن اعتراضات در سطح خیابان ها چیست؟
ـ من عمیقا به جنبش سبز اعتقاد دارم. جنبش سبز به عقیده من زنده است و در سطحی دیگر که معتقدم اتفاقاً عمیق تر شده ادامه دارد. فروکش کردن جنبش در خیابان ها به معنی مرگ جنبش نیست . هرچند این اتفاق چندان طولی نخواهد کشید. ما بار دیگر شاهد اعتراضات خواهیم بود و چه بسا بسیار وسیع تر. جنبش در بسیاری از مراکز زندگی اجتماعی و سیاسی مردم ادامه دارد. مگر می شود همه ی انگیزه جنبش وجود داشته باشد و پاسخ خود را نگرفته باشد، اما فروکش کند و بمیرد. این ممکن نیست، جنبش سبز یک مطالبه فوری نیست که با سرکوب از بین رفته باشد. جنبش سبز مطالبه تاریخی، دنباله دار و عمیق ملت است و نخواهد مرد.
به عنوان آخرین پرسش، خانم عبادی همان طور که شما با مسئولان شهر برگن آشنایی دارید و نخستین جایزه مهم بین المللی را از شهر برگن دریافت کرده اید، ایرانیان برگن نیز انتظار دارند در مدت اقامت شما یک دیدار عمومی یا یک برنامه سخنرانی و نشست با شما داشته باشند، آیا فرصت آن را دارید در یکی دو روز آینده در یک برنامه برای ایرانیان حضور یابید؟
ـ من بسیار خشنود و خوشحال خواهم شد که دیداری با ایرانیان برگن داشته باشم. من چندین بار به این شهر سفر کرده ام و کم و بیش با ایرانیان این شهر آشنا شده ام. اما در این فرصت کم که از ساعت ۹ صبح برنامه های ما شروع می شود و ساعت ۲۳ به محل هتل برمی گردیم به نظر ناممکن می اید که بتوانم در یک نشست یا سخنرانی دیگر شرکت کنم. در چنین مواقع ای من تعیین کننده نیستم. وقت و برنامه توسط کسانی که من را دعوت می کنند مشخص می شود. امیدوارم در فرصتی دیگر بتوانم این دیدار را داشته باشم. سلام های گرمم را به هم میهنانم در این شهر برسانید. برای همه آرزوی بهروزی دارم.
توضیح: در این گفت وگو خانم ها مینا صابر و محبوبه پیاده نیز حضور داشته و بخشی از پرسش ها از سوی آن ها صورت گرفته است.
شیرین عبادی (اول از راست) در حمایت از آنگ سان سوکی برنده جایزه صلح نوبل که در حبس خانگی در برمه به سر می برد
