گزارش تحقیقی مشترک عفو بین الملل و عدالت برای ایران
۷ شهریور ۱۳۹۷: با وجود گذشت سی سال از کشتار وسیع زندانیان سیاسی در سال ۶۷، جمهوری اسلامی هنوز این حقیقت را که هزاران تن از مخالفان سیاسی خود را سربه‌نیست و در گورهای جمعی دفن کرده انکار می‌کند. تحقیقات عدالت برای ایران نشان می‌دهد اغلب این گورهای جمعی در جریان این اعدام‌های گسترده ایجاد شده اند. بر اساس اسناد و شواهد به دست آمده، در جریان سرکوب‌های سیاسی اوایل دهه ۶۰ نیز تعدادی از اعدام شدگان، در گورهای جمعی دفن شده اند. در فهرست مکان‌هایی که احتمال دارد گورجمعی باشند، تنها دو نقطه است که تاریخ آن به وقایعی پس از دهه ۶۰ مرتبط است.
پلتفرم چندرسانه‌ای “خاکْ رنج“، هم‌زمان با سی‌امین سالگرد کشتار ۶۷ و در آستانه روز جهانی ناپدیدشدگان قهری (۳۰آگوست)، برای نخستین بار مجموعه‌ای از اطلاعات و نقشه‌های گورهای جمعی در گستره ایران را به همراه ویدئوهایی از شاهدان، اطلاعات مربوط به سربه‌نیست‌شدگان و مقاماتی که مسئول این فجایع بوده‌اند، به دو زبان فارسی و انگلیسی در دسترس عموم قرار می‌دهد.
تحقیقات عدالت برای ایران نشان می‌دهد که بیش از ۱۲۰ مکان در سراسر ایران وجود دارند که خانواده‌های جان‌باختگان،جان به‌دربردگان، مطلعان، فعالان محلی یا سازمان‌های سیاسی بر این باورند که در آن گورها بیش از سه نفر، به طور جمعی دفن هستند.
در پلتفرم خاکْ رنج، مکان بیش از ۷۰ گور جمعی قطعی یا احتمالی روی نقشه‌های اینتراکتیو مشخص شده است؛ در حالی که تحقیق پیرامون نزدیک به ۵۰ مکان احتمالی دیگر ادامه دارد. ۳۰ گور جمعی که گزارش‌های دقیق درباره نحوه ایجاد آنها در خاکْ رنج منتشر شده، مکان هایی هستند که شاهدان عینی پیکر جان‌باختگان را در آن ها دیده‌اند و یا به وسیله کسانی مثل متصدیان قبرستانها از وجود این گورها باخبر شده‌اند. در این میان، حداقل ۱۶ گور جمعی قطعی یا احتمالی، به وسیله مقامات و ماموران حکومتی تخریب شده و یا در خطر تخریب قرار دارند.
پلتفرم خاکْ رنج، حاصل همکاری بیش از ۲۰۰ نفر از جان به‌دربردگان، خانواده‌های جان‌باختگان و فعالان دیگر در ایران و خارج از ایران با سازمان عدالت برای ایران است که با وجود خطر تعقیب و یا حتی دستگیر شدن توسط نیروهای امنیتی، به مکان های گورهای جمعی رفته و از آنها فیلم و عکس گرفتند. آنها هم‌چنین با شهادت‌های خود در یافتن مکان دقیق یا تقریبی گورهای جمعی روی نقشه‌ها و عکس‌های ماهواره‌ای کمک کردند.
شادی صدر از مدیران عدالت برای ایران می‌گوید:
“ویژگی این تحقیق این است که خلاف بسیاری از تحقیقات مشابه در کشورهای دیگر، امکان دسترسی فیزیکی به مکان گورهای جمعی وجود نداشت و ثبت فیلم و عکسها هم در سایه سنگین شرایط امنیتی انجام شده است.”
وی می‌افزاید:”خاکْ رنج فقط روایت درد و رنجی نیست که بر جان باختگان و خانواده‌های آنان رفته است، بلکه جغرافیای یک مقاومت جمعی است. مقاومت همه کسانی که تلاش کرده‌اند تا تاریخ سرکوب شدگان دهه ۶۰ در ایران فراموش نشود. این مقاومت جمعی با استفاده از برخی از مدرن‌ترین ابزارهایی که تکنولوژی امروز در اختیار ما می‌گذارد ثبت شده است.”
خاکْ رنج، جغرافیای گورهای جمعی در گستره ایران، روز گذشته طی مراسمی با سخنرانی جان‌به‌در بردگان و خانواده‌های قربانیان سرکوب‌های سیاسی دهه ۶۰ و شخصیت‌های بین المللی، در نمایشگاه-سمیناری در لندن به طور رسمی رونمایی شد. به‌علاوه، در این نمایشگاه-سمینار، ۱۴ فیلم کوتاه از مصاحبه با شاهدان و مطلعان درباره سربه‌نیست‌شدگان و گورهای جمعی در شهرهای رشت، بندرانزلی، دزفول، جهرم، مشهد، اصفهان ، قائمشهر، ایلام، اهواز، سنندج، قروه، شیراز و تهران به نمایش در آمد.
شادی امین از مدیران عدالت برای ایران می‌گوید: “خاکْ رنج،مخاطب را دعوت می‌کند تا پس از دیدن شهادت‌ها و دانستن درباره گورهای جمعی، سهم خود را برای تداوم مقاومت جمعی علیه فراموشی این مکان‌ها و برای حفظ حافظه تاریخی اقداماتی عملی ادا کنند.”
وی می افزاید: “خاکْ رنج یک تحقیق پایان یافته نیست بلکه تا زمانی که امکان دسترسی مستقیم و مستقل کارشناسان به نقاط و مکان‌های مشخص شده به عنوان گور جمعی فراهم نیامده، به تکمیل اطلاعات ادامه خواهد داد و در این راه، به همراهی تمامی خانواده‌های سربه‌نیست شدگان، شاهدان، مطلعان، محققان و فعالان این عرصه نیاز دارد.”
سی سال پیش، در مرداد و شهریور ۱۳۶۷، هزاران زندانی سیاسی در شهرهای مختلف در سراسر ایران به طور مخفیانه اعدام شدند. اغلب آنها در سال‌های ابتدایی دهه ۶۰ به اتهام هواداری یا عضویت در سازمان های سیاسی مخالف جمهوری اسلامی بازداشت شده و پس از محاکمه های چند دقیقه ای و بدون برخورداری از وکیل و حق دفاع، توسط دادگاه های انقلاب به مجازات حبس محکوم شده بودند، و یا در حال گذراندن حبس خود بودند و یا حتی پس از گذراندن حبس خود، به دلیل سرباز زدن از ابراز انزجار و ندامت، در زندان مانده بودند. پیکر اکثریت قریب به اتفاق آنها، هیچگاه به خانواده‌هایشان تحویل داده نشد و آنها با وجود گذشت سی سال هنوز در جست و جوی حقیقت درباره سرنوشت و چرایی مرگ عزیزان خود و مسئولان آن هستند. چنین وضعیتی از نظر نهاد مربوطه سازمان ملل به عنوان ناپدیدشدگی قهری تعریف شده است.
در سال گذشته، گروه کاری ناپدیدشدگان قهری سازمان ملل، دو تن از جان باختگان کشتار ۶۷ به نام های عبدالرضا و رقیه اکبری منفرد را به عنوان ناپدیدشده قهری (سر به نیست شده) به رسمیت شناخت. از نظر حقوق بین‌الملل، ناپدیدشدگی قهری نقض مداوم حقوق بشر و یک جرم بین‌المللی است و تا زمانی که فرد ناپدیدشده پیدا، و یا سرنوشت‌اش به‌طور کامل معلوم نشود، حتی با وجود گذشت چند دهه مشمول مرور زمان نمی شود.
اختفای جنایت: تخریب گورهای جمعی جان‌باختگان کشتار سال ۶٧ توسط حکومت ایران؛
