شهروند ۱۱۹۲ ـ ۲۸ آگوست ۲۰۰۸
کردستان در غرب ایران دیدنیهای زیادی دارد که کمتر شناخته شده است و جا دارد در مورد آن بیشتر پرداخته شود. سرچشمه های سفیدرود از کوههای چهل چشمه کردستان، رود سیروان، دره های زیبا و کوههای پر برف “شاهو” در منطقه اورامانات، مریوان و دریاچه زریبار هر کدام می تواند عنوان مطلبی باشد از دیدنیهای منحصر به فرد کردستان.
ما در این تحقیق سری به منطقه غرب کامیاران می زنیم، جایی که دهستان ژاورد در ۴۷ کیلومتری کامیاران در دره تنگیور قرار دارد و روستای پالنگان که به علت مجاورت با قلعه قدیمی پالنگان به این نام نامیده شده در دره تنگیور و در دو طرف دامنه کوه قرار گرفته و یکی از روستاهای دهستان ژاورد است. بافت پالنگان از نظر معماری شبیه ماسوله است و به صورت پلکانی ساخته شده و پشت بام هر خانه ای، حیاط خانه ی بالاتر خود است.
رودخانه ی پر آب تنگیور از میان آبادی می گذرد و این روستا را به دو قسمت تقسیم می کند. بیشتر خانه ها با سنگ و به صورت خشکه چینی است. این ناحیه یکی از مناطق مهم کردستان در دوره سلجوقیان و بعد بوده است. قلعه پالنگان که در مجاورت روستا و در بالای کوه قرار دارد مربوط به دوران سامانیان و حتی قبل تر است. در مزار این روستا تعدادی سنگ قبر با خط کوفی مربوط به قرن ششم وجود دارد. روستای پالنگان علاوه بر معماری منحصر بفرد آن دارای چشمه ها و آبشارهای طبیعی زیبایی است. بیش از ۲۰ چشمه در دره تنگیور است که رودخانه تنگیور از آنها جان می گیرد. آبشارهای به وجود آمده از این چشمه ها بسیار دیدنی است. اکثر این چشمه ها در جنوب شرقی آبادی و در فاصله تقریبی ۸۰۰ متری از روستا قرار دارند. آب این رودخانه یکی از بهترین آبهای آشامیدنی است و در صورت آلوده نشدن می تواند منبع درآمد مهمی برای روستای پالنگان باشد. افسوس که این رود پس از گذشتن از روستای پالنگان به رودخانه پرآب سیروان می پیوندد و بی حاصل به سمت عراق می رود، البته در سالهای اخیر چند مرکز پرورش ماهی در کنار روستا ساخته شده ، که یک مقدار اقتصاد پالنگان را تکان داده، اما پالنگان ظرفیت های بسیار زیادی دارد که کمتر به آن پرداخته شده است. از همه مهمتر وجود قلعه می تواند منبع درآمد برای مردم پالنگان باشد هم از نظر توریستی و هم از نظر آب آشامیدنی عالی آن.
از جمله همین چشمه ها که هر کدام به مراتب از یک چاه نفت می تواند بهتر و درآمدزاتر باشد اگر که مدیریتی دلسوز همراه و راهنمای مردم باشد.
قلعه پالنگان در فاصله ۸۰۰ متری جنوب شرقی پالنگان در دره تنگیور و در محل چشمه ها قرار دارد. هنوز آثار و بقایای آتشکده های قدیمی و پل های آن پا برجاست.
آثار به دست آمده از این قلعه نشان می دهد که قدمت تاریخی پالنگان به دوران کهن می رسد. این آثار که شامل یک لنگه دروازه از یک تخت سنگ بزرگ و پل های ساخته شده بر روی رودخانه است، هنوز به جا مانده اند.
در کتاب تحفه ناصری آمده:
«این قلعه مدت ها محل سکونت امرای کلهر بوده است که بعدها خاندان اردلان آن را جزو قلمرو و متصرفات خود قرار دادند.»
وجود قلعه پالنگان به قبل از اقامت کلهرها و اردلانها بر می گردد، اما از چگونگی ساخت آن اطلاعات دقیقی در دست نیست. بدون شک موقعیت ممتاز این قلعه از مناطق غیر قابل دسترس در قرون گذشته حکایت دارد.
قلعه زِلَم برای زمستان، قلعه مریوان برای پاییز، قلعه حسن آباد برای تابستان و قلعه پالنگان در بهار میهمان حکومتیان بوده است. قلعه پالنگان در سال ۱۰۶۶ پس از حدود ۴۷۲ سال سکونت طایفه اردلان ویران می شود.
خزانی که هنوز هم برای پالنگان ادامه دارد.
به امید بهاری دیگر و روشن تر، برای منطقه ی پالنگان و کردستان.
