رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه روز چهارشنبه ۱۸ آوریل امسال در پی دیدار با دولت باغچه لی رهبر حزب ناسیونالیست حرکت ملی از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در روز ۲۴ ژوئن امسال پشتیبانی کرد. پیش تر، رهبر راستگرایان ترکیه که از حزب عدالت و توسعه اردوغان پیشتبانی می کند، خواستار برگزاری انتخابات پیش رس در روز ۲۶ اوت امسال شده بود. اردوغان از او نیز پیشی گرفت و گفت که حاضر است دو ماه زودتر انتخابات را برگزار کند.
تصمیم اردوغان همه ناظران امور ترکیه را غافلگیر کرد. به طور عادی، انتخابات آینده ریاست جمهوری و مجلس ترکیه باید در ماه نوامبر سال ۲۰۱۹ برگزار می شد. به این ترتیب اگر تاریخ پیشنهادی اردوغان از سوی کمیسیون برگزاری انتخابات تایید شود، این کار یکسال و نیم زودتر انجام می شود.
در پی اعلام نظر اردوغان در محافل ترک و اروپایی این پرسش مطرح شده است که دلیل اردوغان برای این تصمیم غیرمنتظره چیست؟
یک بهانه واهی
اردوغان مدعی شده است که با توجه به اوضاع کشورهای همسایه عراق و سوریه سرعت بخشیدن به انتخابات را برای امنیت و اقتصاد ترکیه ضروری می داند.
اما این تنها سرپوشی بر مقاصد اصلی اردوغان است. اردوغان می داند که به خاطر اختناقی که در پی کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه سال ۲۰۱۶ بر کشور حاکم کرده، دشمنان و مخالفان بی شماری برای خود آفریده است. این مخالفان همین چند هفته پیش تلاش های گسترده ای را برای ایجاد موانعی بر سر راه تجدید انتخاب رئیس جمهور خودکامه آغاز کردند. حزب دموکراتیک خلق ها که از حقوق مدنی کردهای ترکیه پشتیبانی می کند از یک سو و حزب جمهوریخواهان و نظامیان طرفدار آتاتورک از سوی دیگر در این تلاش ها نقشی عمده ایفا می کنند.
اردوغان می داند که هرچه زمان بگذرد با شکست سیاست های او در داخل و شمال سوریه شانس وی برای پیروزی در انتخابات نوامبر ۲۰۱۹ کاهش می یابد.
پیروزی ضعیف در رفراندوم قانون اساسی
رجب طیب اردوغان آوریل ۲۰۱۷ رفراندومی برای تبدیل سیستم حکومتی ترکیه به جمهوری ریاستی برگزار کرد که تنها با آرای مثبت ۵۱ درصد شرکت کنندگان به پیروزی او انجامید، اما ۴۹ درصد جمعیت ترکیه به این رفراندوم رای منفی دادند.
آرای منفی در بسیاری از شهرهای بزرگ ترکیه بسیار بالاتر از آرای مثبت بود. همین موضوع نشان داد که اردوغان بیش از شهرنشینان متجدد از سوی روستانشینان بی سواد و مذهبی پشتیبانی می شود.
هنگام برگزاری رفراندوم اعلام شد که “سیستم پرزیدیال” یا جمهوری ریاستی از فردای انتخابات ریاست جمهوری در ماه نوامبر ۲۰۱۹ ضمانت اجرائی خواهد داشت. یعنی کسی که در این انتخابات پیروز شود، ریاست قوه مجریه و دولت را نیز در اختیار خواهد گرفت، در حالی که تاکنون در ترکیه رئیس جمهور نقش اجرائی نداشته و نخست وزیر این مسئولیت را به عهده می گرفته است.
با توجه به این توضیحات، هدف نهائی اردوغان از برگزاری انتخابات، یک سال و نیم پیش از موعد اصلی، کاملا روشن می شود. او می خواهد هرچه زودتر در شرایط فوق العاده و در سایه بحران های سخت منطقه و به ویژه تب و تابی که با حمله به شمال سوریه در ناسیونالیست ها و اعضای حزب اسلامگرای خود ایجاد کرده، حوزه اختیارات خود را در جایگاه رئیس جمهور اجرائی جدید تثبیت کند.
از زمان کودتای ناکام تابستان ۲۰۱۶ در ترکیه همواره حالت فوق العاده مستقر بوده است. در این شرایط، هیچیک از رسانه ها و احزاب و گروه های مخالف اردوغان امکان ابراز مخالفت با او را ندارند. به این ترتیب، او با تمدید شرایط فوق العاده می تواند انتخابات را به صورتی کاملا کنترل شده برگزار کند و با پشتیبانی حزب ناسیونالیست حرکت ملی حزب خود را به کرسی بنشاند.
حزب حرکت ملی پیش تر اعلام کرده است که در انتخابات آینده متحد حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان خواهد بود.
یک انتخابات بدون رقیب؟
برگزاری انتخابات زودرس اکنون تقریبا قطعی شده است. یکی دیگر از هدف های اردوغان از برگزاری انتخابات پیش رس در تنگنا قراردادن احزاب مخالف در زمینه گزینش یک رقیب قدرتمند برای او است. هنوز احزاب مخالف چهره ای را که بتوانند روی نامزدی او به توافق کامل برسند نیافته اند. نامزدهای احتمالی یا روی همه گروه ها نفوذ ندارند، یا وجهه ملی شان در حدی نیست که بتوانند گوی سبقت را از اردوغان بربایند.
اردوغان هرچند در عرصه بین المللی چهره ای کاملا نامطلوب و ضد دموکراتیک از خود نشان داده، هنوز در میان عوام ترکیه از محبوبیت زیادی برخوردار است، زیرا اکثریت ترک ها اصولا اقتدارگرا هستند و یک رهبر خودکامه اما مقتدر را به یک رهبر دموکرات اما ضعیف ترجیح می دهند.
نقش ترک های خارج از ترکیه
در رفراندوم قانون اساسی ترکیه در عین حال نکته حیرت آور این بود که ترک های مقیم اروپا و به ویژه آلمان بیشتر از ترک های داخل ترکیه به پیشنهاد اردوغان برای تبدیل سیستم سیاسی کشور به “جمهوری ریاستی” رای دادند. بررسی های محافل آگاه از وضعیت ترک های ساکن آلمان و اروپا نشان می داد که بیشتر آن ها به دلیل سرمایه گذاری هایی که در کشور خود کرده اند می ترسیدند در صورت دادن رای منفی با تحریم ها و فشارهایی از سوی دولت ترکیه روبرو شوند.
اکنون نیز اردوغان می خواهد با برگزاری میتینگ های انتخاباتی در کشورهای اروپایی آرای ترک های خارج از کشور را به نفع خود جلب کند، اما دولت آلمان اعلام کرده است که به موجب قانون اساسی این کشور سه ماه مانده به برگزاری هر انتخاباتی چهره های دولتی حق برگزاری میتینگ انتخاباتی را ندارند و این قاعده شامل حال سیاستمداران ترک هم می شود.
آیا آلمان بر سر این پیمان خواهد ماند و مانع نمایش های انتخاباتی خودکامه تنگه بسفر خواهد شد؟ پاسخ دادن به این پرسش ساده نیست. روز ۲۴ آوریل امسال وزیر خارجه جدید آلمان پس از دیدار با همتای ترک خود در نیویورک اعلام کرد که “مولود چاووش اوغلو” می تواند روز ۲۹ ماه مه در بیست و پنجمین سالگرد فاجعه زولینگن برای ترک های مقیم آلمان سخنرانی کند. او بی تردید از این فرصت برای تشویق شهروندان ترک تبار به شرکت در انتخابات زودرس بهره برداری خواهد کرد.
در روز ۲۹ مه سال ۱۹۹۳ چند جوان راستگرای آلمانی خانه دو خانواده ترک را در شهر زولینگن واقع در غرب آلمان به آتش کشیدند. در این جنایت فاشیستی ۵ عضو یک خانواده ترک در آتش سوختند و ۱۷ تن دیگر آسیب جدی دیدند.
*جواد طالعی، شاعر، نویسنده و روزنامه نگار آزاد با بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه نگاری حرفه ای از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو مسئولیت دفتر اروپائی شهروند را به عهده دارد. او همزمان با رسانه های فارسی زبان دیگر مثل بی بی سی، رادیو فرانسه، دویچه وله و سایت های اینترنتی متعدد همکاری داشته است.
