کرورالژی یا درد عصب کرورال دردی است که مسیر عصب کرورال (عصب فمورال) را دنبال می کند.
این عصب در انتهای ستون فقرات از پیوند ریشه های عصبی ناشی از نخاع به وجود می آید و مثل طنابی به طول ۵۰ سانتی متر است. این عصب از مغز سرچشمه گرفته و در داخل ستون مهره ها قرار دارد و توسط استخوان های مهره محافظت می شود.
در مجموع ۳۱ جفت از سمت راست و چپ کانال نخاعی خارج می شوند، از بالا به پائین ۸ جفت عصب در سطح گردن یا ریشه های گردنی، ۱۲ جفت از مهره های پشتی یا ریشه های قفسه صدری، ۵ چفت از مهره های کمری یا ریشه های کمری، ۵ جفت در سطح ساکروم و یک جفت در سطح کوکسیکس.
عصب کرورال مانند تمام اعصاب نخاعی عصبی است که هم حسی است و هم حرکتی. ریشه هایش به قسمت جلوی ران و ساق پا ادامه دارد و اجازه می دهد که ران به طرف قفسه سینه خم شود. این عصب مسئول جمع آوری اطلاعات حسی از این منطقه مثل گرما- سرما- درد- تماس – فشار و غیره است.
در بیشتر موارد کرورالژی بر اثر فشار بر روی عصب کورل توسط فتق دیسک ایجاد می شود. فتق ساختاری از دیسک بین مهره ای است که از محل خود خارج شده و بر روی ریشه های عصب فشار می آورد. ستون مهره ها از مهره های جدا از هم تشکیل شده که بین آنها یک دیسک بین مهره ای وجود دارد که ساختاری شبیه به غضروف و رباط دارد و معمولا به عنوان کمک فنر و توزیع کننده نیرو عمل می کند. این دیسک شامل هسته ای در مرکز آن است که بیضوی شکل است که با گذشت زمان طی سال ها تمایل به کم آبی و ترک خوردن دارد و هسته دیسک می تواند به مناطق پیرامونی رانده شود و باعث برجستگی خارج شده از فاصله بین مهره ای بکند که به آن هرنی دیسکال می گویند. این هرنی می تواند یک ریشه عصبی را تحریک کرده و به آن فشار وارد کند و معمولا ریشه های عصبی خارج شده از بین مهره های کمری سوم و چهارم تحت فشار قرار می گیرند و تولید درد می کند. این فشارها هم چنین می تواند بر اثر آرتروز بین مهره ای که به آن نوک طوطی می گویند، ایجاد شود. یعنی ساخته شدن استخوان نوک تیز در کوسه مهره ها و یا تنگ شدن کانال بین مهره ای که نخاع در آن قرار دارد و در نتیجه فشار بر روی عصب وارد می شود.
بسیار نادرتر دلایل دیگری برای ایجاد فشار را می توان در نظر گرفت مثل عفونت- هماتوم- شکستگی تومور و غیره.
فتق دیسک در شکل معمول خود با کمر درد بسیار شدید که از کمر به سمت باسن پائین می آید و دور می زند به سمت مفصل رانی تا از جلوی ران عبور کرده به ساق پا برسد.
این درد می تواند با احساسات دیگری مانند سوزن سوزن شدن ( به اصطلاح فارسی خواب رفتن) یا سوزش مخصوص نورلوژی همراه باشد. همین طور ممکن است مناطقی حساسیت کمتری داشته باشند، کمبود حرکتی هم چنین می تواند در بلند کردن ران یا بلند کردن پا مشکل ایجاد کند.
چه زمانی باید با پزشک مشورت کرد
به طور کلی این سئوال ایجاد نمی شود و فرد مبتلا به سرعت مشورت می کند زیرا درد ناتوان کننده است و باید به سرعت تسکین یابد. در بعضی مواقع درد مشکل اولیه نیست و علائم بیماری مبهم است و پیشرونده همراه با تب و غیره، و به آزمایش های دیگری برای جستجوی علت به غیر از فتق دیسک نیاز دارد.
بعضی از هرنی های دیسک نیاز به درمان فوری دارند. خوش بختانه آنها نسبتا نادر هستند. هرنی هایی که باید سریع درمان شوند آنهایی هستند که موارد زیر در آن ها دیده می شود:
– درد بسیار شدید که نیاز به درمان ضد درد قوی دارند
– فلج یا نقص عمده حرکتی
– مشکلات ادراری مثل عدم کنترل ادرار
– اشکال در ادرار کردن
– مشکلات گوارشی یبوست ناگهانی
– اختلالات حسی مثل بی حسی پرنیه. یعنی ناحیه واقع در قسمت جلوی ران و مقعد
اگر هر یک از این علائم در حین کورلوژی ظاهر شود یک اورژانس جراحی است. بدون درمان فشار بر روی عصب، می تواند منجر به آسیب عصبی غیرقابل برگشت مثل اختلالات ادراری – فلج- بی حسی عضو و…. بشود. هدف این درمان برداشتن فشار از روی عصب و جلوگیری از فشرده سازی و آسیب های جبران ناپذیر است. اگر یک یا چند علامت گفته شده ظاهر شد باید سریع مشورت کنید. در اکثر مواقع پزشک عمومی قادر به تشخیص و درمان کرورالژی است.
در بین متخصصانی که مسئولیت درمان این بیماری را بر عهده دارند اول از همه باید به روماتولوژیست ها نرولوگ ها(متخصص اعصاب) و پزشکان توان بخشی اشاره کنیم. رادیولوژیست ها ممکن است یک روش درمانی انجام دهند.
اورژانس های جراحی توسط جراحان مغز و اعصاب، یا جراحان اورتوپدیست انجام می شود. بعضی از موارد کرورالژی بسیار دردناک ممکن است احتیاج به مشاوره در یک مرکز ضد درد داشته باشد.
چه آزمایشاتی باید انجام شود
در کرورالژی کلاسیک علائم به حدی معمولی هستند که معاینه بالینی کافی است. فشار بر روی عصب توسط یک مانور در نظر گرفته شده انجام می شود. بیمار روی شکم خوابیده و ساق پا را به عقب خم می کند و این باعث افزایش درد می شود که به آن علامت “لری” می گویند. کمبود حرکتی کوچک و کاهش حساسیت مربوط به محیطی که این عصب را می پوشاند نیز می تواند به تأیید تشخیص کمک کند.
وقتی که ریشه های عصبی خارج شده از L3 تحت فشارند مسیر دردناک شامل باسن قسمت قدامی ران و قسمت داخلی زانوست و ضعف عضلانی عضله ۴ سر و عضله تیبیال قدامی ساق پا (عضله تاکننده ساق پا) وجود دارد. وقتی که ریشه های عضله خارج شده از L4 تحت فشار باشند مسیر دردناک از باسن شروع و به سمت قدامی و داخلی ساق پا ادامه دارد.
افزایش درد در هنگام سرفه، عطسه یا دفع از علائم کلاسیک بیماری به علت فشار روی یک ریشه عصبی است. در اصل درد در حالت استراحت فروکش می کند اما ممکن است عود شبانه وجود داشته باشد. سایر معاینات فقط در صورت تردید در مورد منشا کرورالژی یا ناکار آمدی درمان یا حتی بدتر شدن وضع بیمار انجام می شود. مثل آزمایشات خونی، عکسبرداری از ستون مهره ها و ام آر آی.
با این حال در کشورهای غربی که این آزمایشات اغلب کم و بیش به صورت سیستماتیک انجام می شود نشان می دهد که فشار وارده بر روی عصب در کجاست. به ندرت ممکن است آزمایشات دیگری مثل الکترومیوگرام ضروری باشد.
در صورت وجود کرورالژی ناشی از هرنی دیسکال(فتق دیسک) ابتدا درمان شامل استراحت، داروهای ضد درد، داروهای ضد التهاب به اندازه کافی و به مدت طولانی و گاهی همراه با شل کننده های عضلانی است.
درمان پزشکی معمولا ۶ تا ۸ هفته طول می کشد. بسیاری از نارسایی های درمانی و عود بیماری مربوط می شود به نارسائی درمانی. بعضی اوقات برای تسکین درد و التهاب یک یا چند تزریق موضعی کورتیکو استروئید لازم است. درمان ضد درد نیز باید در صورت لزوم با مشتقات مورفین و مطابق با شذت درد باشد. در بعضی موارد ممکن است عمل جراحی ضروری باشد.
پس از گذار از بحران حاد، کینه زی تراپی نیز به ویژه یادگیری حرکات سازگار با کمر با ورزش های تقویت کننده عضلات شکم، ستون مهره ها و عضله ۴ سر ران بسیار مفید است.
در افرادی که اضافه وزن دارند کاهش وزن باعث کاهش استرس و فشار بر روی مهره ها می شود. در بعضی موارد کرورالژی طولانی یا مکرر درد ممکن است باعث ایجاد رنج عصب بشود و دردها نرولوژیک بشود که در این صورت نیاز به درمان خاص دارد و استفاده از مسکن های معمولی جواب نمی دهد و باید داروهای دیگری مانند داروهای ضد صرع و یا داروهای ضد افسردگی با دوز کم که خاصیت کاهش این نوع درد را دارند استفاده شود.
به هر حال تمرین منظم یک فعالیت ورزشی و تقویت صحیح عضلات و مدیریت حرکات شدیدا پیشنهاد می شود تا از عود بیماری جلوگیری شود.
بالاخره برخی از فتق های دیسک که منشا ایجاد کرولوژی هستند، می توانند در ارتباط با حمل بارهای سنگین یا قرار گرفتن در معرض ارتعاشات و نشستن طولانی منشا حرفه ای داشته باشند. در این صورت باید به پزشک متخصص عوارض شغلی برای مراقبت های حرفه ای مراجعه کرد.
نتیجه گیری
کرورالژی معمولی که توسط فتق دیسک ایجاد می شود مانند سیاتیک یک بیماری بسیار شایع است و در مقایسه با سیاتیک دردش شدیدتر است مخصوصا در شب ها و درمانش هم مشکل تر است. با این که مسیر درد آنها متفاوت است منشا هر دوی آنها یکی است.
در کشورهای غربی حمل بارهای سنگین کمتر و کاهش تلاش های شدید جسمی در محل کارباید باعث کاهش دفعات بروز این نوع از درد بشود. متاسفانه گوشه گیری و عدم تحرک بدنی و اضافه وزن نیز برای کمر مضر است و امروزه اصلی ترین عوامل خطر هستند که باید با آن ها مبارزه کرد.
