شهروند ۱۱۸۰ ـ ۵ جون ۱۳۸۷
قلعه الموت در رابطه با فرقه اسماعلیه (باطنیه) و رهبر آن حسن مصباح معروف است. قلعه ای قدیمی (از دوران قرن سوم هـ. ق) و صعب العبور و تسخیرناپذیر در بخش کوهستان های شمال قزوین (سلسله کوههای البرز)، در منطقه رودبار الموت با حدود ۱۶۰ متر ارتفاع از زمین های اطراف و مشرف به روستای زیبای گازرخان (طبقه نقشه) و حدود ۲۱۶۰ متر ارتفاع از سطح دریا با مسافتی حدود ۳۵۰۰ متر مربع با مصالح سنگ و گچ و ساروج و . . .
فقط یک راه عبوری از شمال و شمال شرق دارد و سینه کش و تخته سنگ های جلو و دره های اطراف مانع عبور دشمن بوده و همیشه در تیررس نگهبانان قلعه در برج و باروهای بلند آن باقیمانده از سنگ و گچ و . . .
بخشی از این راه عبور را ، در یکی دو سال اخیر برای بازدید مردم پله کار گذاشته اند که به نظر من غیر طبیعی و نامناسب است.
در بالای قلعه می توان بوته های مو بسیار قدیمی و حوضچه آب جلوی آن را دید که از دور دست ها هم از جاده الموت دیده می شود. سالهاست که قلعه در دست مرمت است و درگیر حفاری های قانونی و غیرقانونی!
بجز قلعه الموت قلعه های دیگری از دوران حسن صباح در این منطقه و مناطق دیگر ایران وجود دارند مثل:
ــ قلعه میمون دژ در نزدیکی رازجرد در جاده الموت و قلعه ای در نزدیکی روستای امامه در منطقه رودبار قصران فشم.
ــ قلعه لمبسر در بالا دست روستای رازمیان (مرکز رودبار شهرستان) در غرب جاده الموت نزدیک شاهرود که سالم تر و بزرگتر از الموت است.
ــ قلعه دیو در کوه صفه اصفهان.
ــ قلعه گردکوه دامغان در بالای گرد کوه دامغان.
ــ دژ ساروی بزرگ در شمال سمنان.
ــ ارگ دژ شمیران در طارم قزوین و امامزاده قاسم در جنوب آن و کتیبه کوفی در دیوار جنوبی دژ.
و قلاع دیگری که بعد از حمله مغول در زمان هلاکوخان (نوه چنگیز) تسخیر و تخریب شده و آتش زدن کتابخانه معروف و بزرگ در قلعه الموت (در ۶۵۴ هـ ق)
این قلعه ها که اکثرا در ارتفاعات مناطق مختلف قرار دارند با روشن کردن آتش با هم ارتباط مخابراتی داشتند و در مقابل هجوم دشمنان مقاوم بودند بخصوص در ایام زمستان که منطقه الموت و کوهستانهای آن برفی و عبور و مرور سخت صورت می گرفت. امروزه نیز به دلیل پیچ و خم های تند، عبور از این مناطق با اتوبوس مشکل است.
این قلعه یکی از قلاع (قلعه ی اصلی) فرقه اسماعیلیه و رهبر آن حسن صباح در دوران مبارزه او و یارانش با ظلم و ستم خلفای عرب عباسی و ترکان سلجوقی و خوارزمشاهی و حکومتهای مرتجع محلی، و در اواخر قرن پنجم هجری قمری بود.
حسن صباح ۳۵ سال آخر عمر خود را در این قلعه گذراند و فرماندهی کرد تا لحظه مرگ (۵۱۸ هـ ق) در سن ۱۰۰ سالگی و قبل از مرگ خودش را در اتاقی حبس کرد و وصیت کرد جسدش را بسوزانند تا دست دشمن نیفتد. بعدها در دوران صفویه حاکمانی در این قلعه حاکم بودند و مدتی هم قلعه به عنوان زندان استفاده میشد تا اینکه به تدریج مخروبه شد و بی مصرف!
گفته اند حسن صباح، عمر خیام و خواجه نظام الملک طوسی سه یار دبستانی بودند که البته روایت دقیقی نیست. این سه بعدا هر کدام به راه خود می روند (مبارزه، شعر و فلسفه، سیاست) که بعدها در سال ۴۸۵ هـ.ق. خواجه نظام که وزیر ملک شاه سلجوقی بود و راهش و منافعش با حسن صباح جدا شده بود به دست یاران حسن ترور می شود و عملا مبارزات اصلی حسن صباح بعد از مرگ خواجه نظام و ملک شاه شروع می شود.
حسن صباح طرفدار باطنیه و نظام الملک شافعی بود. پدر حسن پسرش را برای تحصیل به نیشابور فرستاد. بعدها حسن و یارانش علیه خلفای عباسی (که به دست ایرانیان و با شکست بنی امیه روی کار آمده ولی همان حکومت ظلم و ستم بنی امیه را ادامه داده بودند) شوریدند و سالیان درازی مبارزه کردند.
حسن سفرهای زیادی به مصر و سوریه کرده بود و طرفدارانش هنوز در بعضی از نقاط ایران و جهان حضور دارند.
حسن صباح با فداییانش این قلعه را در سالهای ۴۸۳ هـ. ق مرمت و مرکز زندگی و فعالیت و فرماندهی خود کرد. آنها در این محل آب و غذا و نفرات برای زمان طولانی محاصره و جنگ و مبارزات ذخیره کرده بودند. مبارزه حسن صباح بعد از از بین رفتن سلجوقیان شروع و تا سال ۵۱۸ هـ. ق که در همین قلعه درگذشت، ادامه داشت. سالهای بعد بود که این قلعه و قلعه های دیگر به دست هلاکوخان مغول (نوه چنگیزخان) ویران شد.
فرقه اسماعیلیه معتقدند که بعد از شهادت امام جعفر صادق (ع) (۱۴۷ هـ.ق) فرزند دیگرش اسماعیل خلیفه مسلمین است. (به جای موسی کاظم که شیعیان اعتقاد دارند). هدف این فرقه برقراری یک رژیم عادلانه علیه حکام ظالم غیر ایرانی و احیای سنن علمی و فرهنگی ایرانیان بود.
چگونگی رسیدن به قلعه
از قزوین برای قلعه الموت و قلعه لمبسر مینی بوس وجود دارد. فاصله از تهران تا گازرخان حدود ۲۵۰ کیلومتر است و تمامی جاده آسفالت است. حدود ۲۰ دقیقه از مرکز گازرخان تا پای قلعه پیاده روی دارد.
در جاده الموت بعد از قسطین لار ، تخته سنگ های زیر قلعه الموت از دور دیده می شود و همچنین قله برفی سیالان (۴۰۰۰ متر) در مقابل (بالای قلعه) و قله شاه البرز (۴۲۰۰ متر) در سمت راست و در شرایط خاصی از جاده قله علم کوه (۴۸۰۰ متر) نیز دیده می شود.
دریاچه اوان
دریاچه بسیار زیبا و خوش منظره اوان در ارتفاعات منطقه الموت در پایین دست روستای اوان و خشچال قرار دارد که از دیدنی های این منطقه است. دریاچه حدود ۵ هکتار مساحت دارد و تقریبا به صورت بیضی است با عمق حدود ۲۸ـ۱۸ متر و دارای آب شیرین است. دور دریاچه را میتوان در حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پیمود. دور دریاچه درخت و سبزه و سایه مکان مناسبی برای اطراق به وجود آورده و ماهی کپور و اردک ماهی در این دریاچه یافت میشوند. این منطقه کلا سرد است و کلا باید مجهز به آنجا سفر کرد.
برای رسیدن به دریاچه در جاده قزوین به الموت قبل از معلم کلایه و کمی بعد از دیکین سمت چپ جاده ای است فرعی کوهستانی ولی آسفالته به طول حدود ۵ کیلومتر که تا دریاچه کشیده شده و حدود نیم ساعت راه میشود.
فاصله قلعه تا دریاچه حدود ۵/۱ تا ۲ ساعت (با اتوبوس) است. با توجه به اینکه جاده کوهستانی ست و با سرعت زیاد نمیشود حرکت کرد.
اطلاعات بیشتر در مورد این قلعه را میتوانید در کتابهای مختلف مثل خداوندگار الموت و فرمانروای الموت و قلاع اسماعیلیه در رشته کوه های البرز بیابید.
