روز دوشنبه ۱۷ سپتامبر ۵۴ نماینده حزب کبکی ها (Parti Quebecois) و دیروز چهارشنبه ۱۹ سپتامبر، خانم پولین ماروآ، رهبر ۶۳ ساله این حزب، با ادای سوگند در مجلس ملی کبک و معرفی کابینه خود، رسما کارشان را به عنوان دولت تازه کبک آغاز کردند.
این حزب در رقابتی تنگانگ با حزب لیبرال توانست در انتخابات چهل و یکمین مجلس کبک با به دست آوردن ۳۱ و ۹۲ صدم درصد آرا بعد از نه سال که لیبرال ها در قدرت بودند، به دولت اقلیت برسند. لیبرال ها با ۳۱ و ۲۰ صدم درصد، با اختلافی چنین اندک ۵۰ کرسی به دست آوردند و اکنون اپوزیسیون رسمی این دولت هستند. حزب تازه زاد «ائتلاف برای آینده کبک» به رهبری فرانسوا لوگوو، عضو سابق حزب کبکی ها ۱۹ کرسی و حزب همبستگی کبک ۲ کرسی باقیمانده را به دست آوردند. حزب همبستگی کبک اکنون علاوه بر دکتر امیر خدیر، خانم فرانسواز داوید، دیگر سخنگوی خود را هم در مجلس دارد.
در ۱۳۰ سال گذشته این دومین باری است که در کبک یک دولت اقلیت برسر کار آمده است. بار قبل در نتیجه انتخابات سال ۲۰۰۷ لیبرال ها به حکومت اقلیت رسیده بودند. آن دولت یک سال بیشتر دوام نیاورد و با سقوط آن در ۸ دسامبر ۲۰۰۸ انتخابات دیگری برگزار شد که در آن لیبرال ها دوباره به دولت اکثریت دست یافتند.
کابینه خانم ماروآ دولت جدید کبک
نتایج آماری کل انتخابات هم نشان می دهد این انتخابات چه حساسیتی برای مردم کبک داشته است. بر اساس آمارهای سازمان انتخابات کبک، در مجموع حدود ۵ میلیون نفر در این استان واجد شرایط رای دادن هستند. روز ۴ سپتامبر ۷۵ درصد واجدین شرایط رای دادن در انتخابات شرکت کردند. این در حالی است که در انتخابات ۲۰۰۸ تنها حدود ۵۷ درصد مردم پای صندوق های رای رفتند.
یکی از دلایل عمده افزایش چشمگیر و تاریخی شرکت مردم کبک در انتخابات موضوع بسیار مهم از دیدگاه طرفداران آن، «استقلال کبک» یا به زعم مخالفانش «جدایی کبک» بوده است. البته موضوعات دیگری هم این انتخابات را حساس کرده بود. از جمله کارنامه نه چندان درخشان نه ساله دولت لیبرال ها و اتهامات مربوط به فساد سیاسی – اقتصادی دولت ژان شاره و وضعیت بحرانی اقتصاد استان که در تاریخ کبک بی سابقه است و همینطور جنبش دانشجویی که به عنوان نماد عدالت طلبی اقتصادی – سیاسی هم اهمیت دو چندانی به انتخابات داد. با توجه به نتایج به دست آمده و با نگاهی تحلیلی، هر ناظر آشنا به تاریخ و امور سیاسی می تواند به خوبی دریابد اکثریت کسانی که به کاندیداهای حزب کبکی ها رای دادند، خواستار آرمان تاریخی و قدیمی «استقلال کبک» بوده اند و شماری هم به دلیل کنار زدن دولت لیبرال از قدرت به این جمع پیوستند. تمام کسانی که از «جدایی کبک» هراس داشته و دارند اما آرای خود را عمدتا به حزب لیبرال که فدرالیست است و گروهی هم به حزب همزاد دست راستی این حزب «ائتلاف برای آینده کبک» رای داده اند. با توجه به مجموع ۵۰ کرسی لیبرال ها و ۱۹ کرسی «ائتلاف» که رویهمرفته ۶۹ کرسی می شود، می توان گفت کبکی ها با آرای استراتژیک و غیر استراتژیک خود نشان داده اند که خواستار باقی ماندن کبک در کنفدراسیون کانادا هستند.
تیراندازی و کشتار در جشن پیروزی حزب کبکی ها و بازتاب آن
دقایقی بعد از نیمه شب گذشته روز ۴ سپتامبر «ریچارد هنری بین» کبکی انگلیسی تبار ۶۲ ساله، با در دست داشتن یک سلاح اتوماتیک قصد داشت از در پشتی سالن متروپولیس واقع در مرکز شهر مونترال، در خیابان سینت کاترین به جشن پیروزی حزب کبکی ها وارد شود و با سلاح خود آتش بگشاید. ریچارد هنری بین همان جا با دنی بلانشت ۴۸ ساله، تکنسین سالن متروپولیس روبرو شده، دنی بلانشت خود را سپر بلا می کند. ریچارد با شلیک دو گلوله او را می کشد. همکار دیگر بلانشت در را می بندد. مرد مسلح بعد از شلیک به همکار بلانشت او را به شدت مجروح کرده و با وسایلی که داشته، آتش سوزی بزرگی پشت در به راه می اندازد. پلیس سر می رسد و ریچارد را دستگیر می کند. این مرد در بندر کوچکی در نزدیکی شهر توریستی معروف کبک، مون ترامبلا یک کمپ ماهی گیری دارد. پلیس در لباسش یک هفت تیر و در ماشین او ۵ سلاح دیگر و در خانه اش تعداد دیگری سلاح اتوماتیک و نیمه اتوماتیک پیدا کرده است. تمام سلاح های به دست آمده بجز یکی از این ۲۰ سلاح رسما ثبت شده بوده اند. جایی که ریچارد هنری بین شروع به تیراندازی کرد، تنها شش متر با محل سخنرانی خانم ماروآ فاصله داشت. اگر بلانشت خود را قربانی نمی کرد شاید در شب انتخابات فاجعه بزرگی به وقوع می پیوست. دنی بلانشت قربانی این تیراندازی با انجام مراسمی رسمی و دولتی خاکسپاری شد. مقامات پلیس با تحقیقاتی که انجام داده اند، می گویند که اقدام این انگلیسی تبار کبکی اقدامی انفرادی بوده است. ریچارد هنری بین روز جمعه ۷ سپتامبر با حفاظت های امنیتی ویژه ای به دادگاه برده شد و به ارتکاب ۱۶ جرم و از جمله قتل عمد متهم شده است. محاکمه او قرار است در ماه اکتبر دنبال گرفته شود. خبر این تیراندازی که در تاریخ کبک و کانادا بی سابقه بوده، بازتابی جهانی پیدا کرد. با افشای هویت این مرد گفته شد که او سابقه ناراحتی روانی دارد ولی این موضوع هنوز ثابت نشده و پلیس می گوید که تیرانداز هیچ سابقه جنایی نداشته است. سوابق دیگر نشان داده که او چند سال در تلاش گسترش کسب و کار خود بوده اما نتوانسته امکانات قانونی این کار را فراهم آورد. نشریه فرانسه زبان مترو چاپ مونترال در شماره روز سه شنبه ۱۸ سپتامبر خود خبری منتشر کرد مبنی بر این که یکی از دوستان قدیمی ریچارد هنری بین گفته است که او از بر سرکار آمدن حزب کبکی ها و احتمال جدایی کبک از کانادا نگران بوده و نگرانی خود را هم پنهان نمی کرده است. این مرد به شرط این که نامش محفوظ بماند از عقاید سیاسی دوست خود با خبرنگار مترو سخن گفته است. بسیاری از مقامات و شخصیت های سیاسی از این حادثه اظهار تاسف کردند. مردم کبک و کانادا هم از این رخداد حیرت زده شدند. اما در یک تحلیل ساده این تیراندازی به نوعی نمادین و با وجود این که خشونت در سامان دموکراتیک کبک و کانادا نباید و نمی تواند جایی داشته باشد، نشان از نگرانی های انگلیسی زبانان کبک از جدایی کبک و پایمال شدن حقوق خود به عنوان شهروندان کبک دارد.
ریچارد هنری بین
علاوه بر تحلیل اولیه و ساده این رخداد ناخوشایند، بر اساس نتایج یک نظرسنجی تنها ۲۹ درصد از کسانی که به حزب کبکی ها رای داده اند، خواستار «استقلال کبک» بوده و هستند. و البته مخالفان حکومت لیبرال ها هم به هدف خود رسیده اند. ژان شاره حتی نتوانست کرسی خود را در شربروک دوباره به دست آورد و با این شکست تلخ با وجود پیروزی دور از انتظار حزب تحت رهبری اش، فردای روز انتخابات با ایراد یک سخنرانی احساسی و تاریخی هم از رهبری حزب لیبرال و هم از سیاست کناره گیری کرد. ژان شاره بعد از ۲۸ سال حضور پر افت و خیز اما بسیار موثر و چشم گیر دست کم فعلا از صحنه سیاسی کبک و کانادا غایب شد. شاره از سال ۱۹۸۴ در ۲۶ سالگی که نخستین بار به عنوان کاندیدای حزب محافظه کاران پیشرو به رهبری برایان مالرونی از شربورک به نمایندگی پارلمان کانادا رسید تا روز ۴ سپتامبر به مدت ۲۸ سال نمایندگی شربروک را در پارلمان کانادا یا مجلس ملی کبک بر عهده داشته است. هفته پیش لیبرال ها ژان ژاک فورنیه، رهبر فراکسیون حزب خود در مجالس قبلی را به عنوان رهبر موقت حزب انتخاب کردند.
درباره پولین ماروآ، اولین نخست وزیر زن تاریخ کبک
این سیاستمدار پرسابقه اولین زن و سالمندترین سیاستمداری است که در تاریخ کبک به نخست وزیری رسیده است. خانم ماروآ در شهر کبک به دنیا آمده در رشته خدمات اجتماعی تا مقطع کارشناسی در دانشگاه مونترال درس خوانده و بعد از آن در رشته مدیریت امور اداری مدرک کارشناسی ارشد خود را از همین دانشگاه گرفته است. در دهه هفتاد مدیر مسئول روابط عمومی و مطبوعاتی ژاک پاریزوو، سیاستمدار کبکی که بعدا به نخست وزیری هم رسید، بوده است. نخستین بار در انتخابات سال ۱۹۸۱ از حزب کبکی ها که در آن زمان رهبری اش در دست رنه له وک، نخست وزیر و سیاستمدار برجسته تاریخ کبک و کانادا بود، به نمایندگی مجلس برگزیده شد و در همان دوره وزیر مسئول امور زنان در کابینه له وک شد. خانم ماروآ در طول سال ها فعالیت سیاسی اش ۱۵ بار در کابینه های مختلف وزیر بوده است. اولین نخست وزیر زن تاریخ کبک در میان اعضای ارشد حزب تحت رهبری اش جزو جناح تندرو و همیشه از طرفداران سرسخت «استقلال کبک» بوده است. خانم ماروآ در ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۷ برای سومین بار کاندیدای رهبری حزب کبکی ها شد و بدون رقیب به جانشینی آندره بوآکلیر رسید. حزب کبکی ها به رهبری بوآ کلیر در انتخابات ۲۰۰۷ شکست سختی خورده بود و حتی مقام اپوزیسیون رسمی دولت لیبرال، دولت در حاکمیت را هم از دست داده بودند. بوآکلیر به سبب آن شکست بی سابقه از رهبری حزب استعفاء داده بود.
جنگ پرچم: حذف و نصب پرچم کانادا در مراسم ادای سوگند
روز دوشنبه در مراسم سوگند خوردن نمایندگان حزب کبکی ها تنها پرچم ملی کبک در سالن به چشم می خورد و پرچم کانادا از محل برگزاری مراسم حذف شده بود. تا پیش از سال ۲۰۰۳ زمانی که لیبرال ها بعد از مدت ها به قدرت رسیدند، نشانی از پرچم کانادا در سالن های مجلس ملی کبک نبود. این موضوع دوباره با به قدرت رسیدن حزب کبکی ها دارد تکرار می شود. در مراسم سوگند خوردن نمایندگان اپوزیسیون، نمایندگان لیبرال و ائتلاف دوباره پرچم کانادا در محل انجام مراسم نصب شد. قرار است دو نماینده حزب همبستگی کبک روز ۲۶ سپتامبر بعد از برگشت دکتر امیرخدیر که اکنون در مسافرت خارج از کانادا به سر می برد، انجام شود.
جنگ بر سر پرچم به صورت نمادین چالش بزرگ حزب به قدرت رسیده با احزاب اپوزیسیون است. خانم ماروآ در مبارزات انتخاباتی وعده داده و بارها به روشنی گفته است که در صورت پیروزی رفراندم استقلال کبک را برگزار خواهد کرد. این وعده عملا با تصویب یک لایحه قانونی به دلیل اقلیت بودن دولت حزب کبکی ها غیر ممکن است. راه دیگر اما جمع آوری امضاء از۸۵۰ هزار امضاء است که ۱۵ درصد واجدین شرایط رای دادن در کبک را تشکیل می دهند. این راه دوم هم با توجه به در صد آرایی که حزب کبکی به دست آورده در نهایت به پیروزی طرفداران استقلال کبک ختم نخواهد شد. با این ترتیب به نظر می رسد منطقا برگزاری انتخابات از دستور کار دولت تازه خارج شود. وعده عمده انتخاباتی دیگر خانم ماروآ اجباری کردن زبان فرانسه در تمام کالج های عمومی سه ژپ (CEGEP) کبک است . این طرح و برنامه هم از هم اکنون با مخالفت رهبران و نمایندگان دو حزب از سه حزب اپوزیسیون، احزاب لیبرال و ائتلاف قرار گرفته است. در یک نگاه و نتیجه گیری کلی با توجه به اقلیت بودن دولت حزب کبکی ها گروهی از ناظران و تحلیلگران سیاسی بر این باورند که با شروع کار دولت تازه کبک، این استان در امور سیاسی خود با چالش های زیادی روبرو خواهد بود. رابطه دولت استقلال طلب با دولت محافظه کار فدرال هم خود جنبه های پیچیده تری را به اوضاع سیاسی و اقتصادی کبک افزون خواهد کرد.
در هفته ها و ماه های آینده بویژه در ماه مارس ۲۰۱۳ که دولت تازه، لایحه بودجه خود را به مجلس ارائه خواهد کرد، کبک و کانادا شاهد اوج چالش ها و بحران سیاسی تازه این استان خواهد بود.
*علی شریفیان، روزنامه نگار آزاد در رشته هنر و علوم ارتباطات درس خوانده، از همکاران شهروند در مونترال است. مقالات او در زمینه مسائل هنری، اجتماعی، هنر و فرهنگ و امورسیاسی کبک و کانادا علاوه بر شهروند در رسانه های مختلف منتشر می شوند.
