ریشه های ساختاری ـ فرهنگی هوموفوبیا/ ترنس فوبیا و چگونگی گذر از آن
گزارش: مهرنوش احمدی
روز ۱۹ ماه می ۲۰۱۳ در یکی از اتاق های مرکز امور شهری نورت یورک نشستی با حضور تعدادی از فعالان فرهنگی و اجتماعی کوییر برگزار شد. سازمان اتحاد برای پیشبرد سکولار دموکراسی در ایران ـ شاخه تورنتو با همکاری جمعی از همجنس گرایان و ترانس های جامعه ی ایرانی و حمایت نشریه شهروند، به مناسبت ۱۷ می؛ روز جهانی مبارزه با هموفوبیا این نشست را برگزار کرد.
گرداننده مراسم میترا از اعضای فعال سازمان اتحاد برای پیشبرد سکولار دموکراسی در ایران ـ تورنتو بود و یگانه دادویی؛ مشاور خدمات ترنس در مرکز بهداشتی شربورن، مهرنوش احمدی؛ مترجم، ج.د. کامران؛ دکترای علوم سیاسی، نویسنده و شاعر، محبوبه کتیرایی؛ روان درمانگر، برای سخنرانی و جوابگویی به پرسش شرکت کنندگان دعوت شده بودند.
از راست: محبوبه کتیرایی، کامران، مهرنوش احمدی، یگانه دادویی
در آغاز ارسلان بیانیه سازمان برگزارکننده ی نشست را که در رابطه با روز جهانی مبارزه با همجنسگراستیزی بود، خواند.
یگانه دادویی به عنوان اولین سخنران به مشکلات و چالش های پیش روی ترنس ها در کانادا و ایران پرداخت. او به فشارهای روحی و روانی که ترنس ها در طول پروسه ی تغییر جنسیت متحمل می شوند و فشارهای مضاعفی که از جامعه ی سنتی و فرهنگ ترنس ستیز- حتی در کانادا- بر آنها وارد می شود صحبت کرد و اضافه کرد پناهندگان ترنس علاوه بر فشارهای حاصل از روند پناهندگی و سکونت در کشوری نا آشنا، با مسئله ی ترنس فوبیا نیز مواجهند که در رفتار متولیان اداره ی مهاجرت و رفتار پزشکانی که با بدن ترنس ها آشنایی ندارند و وظیفه ی معاینه و رسیدگی به سلامت آنها را دارند مشاهده می شود.
از جمله ی دیگر مسائل مورد اشاره، مخارج بالای عمل تغییر جنسیت بود و لیست طولانی انتظار برای افرادی که برای دریافت کمک مالی برای عمل تغییر جنسیت ثبت نام کرده اند و برای دریافت این کمک ها باید خود را بیمار معرفی کنند و برای اثبات آن از پزشک و منابع موثق دیگری که در دسترس دارند نامه تهیه کنند. مشکلات خانوادگی و از دست دادن حمایت دوستان و آشنایان نیز از موارد دیگر بودند که در جلسه عنوان شدند.
یک همجنس گرا بر فراز تهران پرچم همجنس گرایان را به دست گرفته
مهرنوش احمدی به مسئله ی هموفوبیای درونی شده پرداخت و تمایز قایل نشدن بین هویت اجتماعی و جنبه های درونی خود فرد را عامل اصلی هموفوبیای شخص همجنسگرا معرفی کرد. او در سخنانش گفت: افراد از ابتدای زندگی پیش از آنکه بتوانند در ساختن هویت خویش نقشی ایفا کنند، آماج کلیشه ها، الگوها و نقش هایی قرار می گیرند که به شخصیت اجتماعی آنها شکل می دهد. این هویت اکتسابی در ایران و بسیاری از جوامع دیگر به شدت از الگوی دوقطبی جنسیتی پیروی می کند. بر اساس همین پروسه ی اجتماعی شدن، فرد همجنسگرا نیز همچون دیگر افراد جامعه هموفوبیک می شود تا زمانی که با تمایلات، عواطف، احساسات و خصوصیات منحصر به فرد خویش روبه رو شود و در یک ستیز درونی جرات پذیرش و بروز خودش را پیدا کند. این دوره نیز بدون سختی نیست و موجب یک جنگ درونی در شخص می شود که متعاقباً می تواند فرد را درگیر افسردگی، گوشه گیری، عدم اعتماد به نفس، استرس و از خود بیزاری کند و در مراحل پیشرفته به خودکشی منتهی شود.
در قسمت پایانی صحبت، به دو راهکار برای مقابله با کلیشه های فرهنگی مسلط بر جامعه اشاره کرد که عبارتند از؛ کسب آگاهی که وظیفه ی همه ی افراد است و همچنین آشکارسازی همجنسگرایانی که در خارج از ایران زندگی می کنند و اطمینان دارند که خطری متوجه خود و خانواده شان نیست.
گفتار کامران با سه سئوال سیاسی آغاز شد. او پرسید: آیا مبارزه با هموفوبیا در راستای مبارزات سیاسی ایران جایی دارد؟ آیا آگاهی‌بخشی در مورد مشکلات هوموسکسوال ها به روشنگری سیاسی در میان ایرانیان کمک می کند؟ آیا عدالت اجتماعی مشمول حال هوموسکسوال ها هم می شود؟ در طول بحث خود برای رسیدن به یک راه حل سیاسی برای حل معضل هوموفوبیا به تبارشناسی هوموفوبیا در دین، ایدئولوژی و زبان پرداخت. در این راستا او به یک بررسی تطبیقی در میان ادیانی که در ایران حضور داشته‌اند و هنوز هم نفوذ دارند، پرداخت. او در نتیجه بحث خود ادیان آریایی و سامی را در سیاست هوموفوبیک مشترک و مشابه هم دید. و گفت: علیرغم اختلافاتی که میان این ادیان به چشم می خورد آنها در هوموفوبیا عین هم هستند.
کامران در ادامه بحث خود به ساختار ایدئولوژی های رایج در ایران پرداخت. در این بررسی او توضیح داد که چگونه این ایدئولوژیها با وجود اختلافات و تضادهایی که با هم دارند همگی در هوموفوبیک بودن توافق نظر دارند. و در نهایت او به نقد زبان پرداخت و جلوه‌های هوموفوبیک آن را در زمینه زبان علم و فلسفه افشاء کرد. در این رابطه او به عنوان نتیجه‌گیری، معضل هوموفوبیا را دوباره به سیاست بازگرداند. و در خاتمه بحث خود ضرورت آگاهی‌بخشی و مبارزه بر علیه هوموفوبیا را در راستای جنبش دمکراتیک، آزادیخواه و عدالت‌طلب در ایران معاصر قرار داد.
(متن کامل سخنان کامران را در شهروند همین شماره بخوانید.)
سخنرانی محبوبه کتیرایی مربوط به فشارهای روحی بود که همجنسگرایان در نتیجه ی قرار گرفتن در جامعه ی هموفوب متحمل می شوند و اینکه این فشارها نهایتاً صدمات روانی به فرد وارد می آورد که عبارتند از افسردگی، بیزاری از خود و حتی اقدام به خودکشی. او همچنین به روش های غیرانسانی در طول تاریخ برای تغییر گرایش این افراد از سوی پزشکان اشاره کرد و شوک درمانی و تجویز دارو و تغییر جنسیت اجباری را از جمله راه های به کار رفته نام برد. محبوبه در آخر سخنان خود نکاتی که افراد باید رعایت کنند تا به گذار از هموفوبیا کمک کنند را برشمرد. از جمله ی این نکات، تلاش افراد دگرجنسگرا برای آگاهی پیدا کردن در مورد پدیده ی همجنسگرایی و نگذاشتن همه ی بار آگاهی رسانی به دوش همجنسگرایان و ترنس هاست. همچنین باید به افراد اجازه داد که خود، هویت خود و هویت جنسی شان را تعریف کنند.(متن کامل سخنان محبوبه کتیرایی را در شهروند همین شماره بخوانید.)
بعد از پنل و یک استراحت ۱۵ دقیقه ای نوبت به نظرات شرکت کنندگان و سئوالات آنان رسید. تعداد قابل توجهی از سئوالات مربوط به وضعیت ترنس ها و روند تغییر جنسیت بود که یگانه به آنها پاسخ داد. همچنین پیشنهاداتی درباره ی مشارکت بیشتر کوییرها در نهادهای سیاسی و مدنی از سوی حضار داده شد. محبوبه و کامران به اتفاق اینگونه پاسخ گفتند که ساختارهای فرهنگی جامعه به شکلی باید تغییر کند که زمینه برای مشارکت بیشتر اقلیت های جنسی در عرصه های مختلف اجتماعی فراهم شود. کامران همچنین اضافه کرد که جامعه باید با مفهوم کامیونیتی آشنا شود و آن را از مفهوم جامعه تمیز دهد. به گفته ی او جامعه عرصه ای است که در آن انواع ستم ها و تبعیض ها و فشارها بر افراد تحمیل می شود در حالی که کامیونیتی جاییست که اعضاء در آن از حمایت یکدیگر برخوردارند و به توانمندسازی یکدیگر می پردازند. قسمتی از زمان جلسه نیز به مخالفت با تعصب زبانی و خودداری از ترجمه ی عباراتی مثل کوییر و هموفوبیا به همجنسگرایی و دگرباش و کلمه سازی های دیگر بخصوص حوزه های اجتماعی که دانشش در قالب زبان های دیگر آمده گذشت.
