تیم ملی برزیل در مرحله نیمه نهایی جام جهانی با شکست ۷-۱ در مقابل آلمان شانس قهرمانی در خانه را از دست داد و این امر نوعی عزای عمومی اعلام نشده را بر کشور حاکم کرد، اما چرا برزیل تن به چنین شکستی داد و عوامل به وجود آورنده ناکامی این تیم در خانه چه بود؟
برزیل از اولین جام جهانی در ۱۹۳۰ پای ثابت این مسابقات بوده و در ۵ دوره توانست قهرمان شود، ضمن آنکه در دو دوره نیز(۱۹۵۰ و ۱۹۹۸) در مسابقه نهایی ناکام مانده و به رتبه دوم رضایت داده است.
بسیاری بر این باورند که تیم ملی برزیل در جام جهانی ۱۹۷۰ مکزیک برترین تیم تاریخ این کشور بوده و دلیل آن را برخورداری آن تیم از ستارگان متعدد می‌دانند به نحوی که ماریو زاگالو مربی آن تیم توانسته بود برای هر پست دو یا حتی ۳ بازیکن ممتاز داشته باشد به نحوی که بجز جرزینهو و پله دیگر بازیکنان در هر لحظه می‌توانستند جای خود را به بازیکن جایگزین دهند بدون آنکه خللی در کار تیمی پیش آید. در نقطه مقابل همه برزیل بر این باور بودند که ناکامی در مقابل اروگوئه در دیدار نهایی جام جهانی ۱۹۵۰ در ورزشگاه ماراکانا بزرگترین فاجعه فوتبال آن کشور به شمار آمده است.
گروه زیادی اعتقاد دارند معاف بودن تیم های قهرمان دوره قبل و میزبان از مسابقات مقدماتی به این تیم ها لطمه می‌زند چرا که این تیم ها دیدارهای تدارکاتی خود را به شکل دوستانه برگزار می‌کنند و این قبیل بازیها از اهمیت مسابقات رسمی برخوردار نیست. باورمندان به این نظر ناکامی فرانسه در جام جهانی ۲۰۰۲ و اسپانیا در همین دوره را دلیلی بر تایید نظر خود می‌دانند. این یکی از وجوهی است که می‌توان ناکامی برزیل را به آن نسبت داد. از دیگر سو تیم برزیل در این دوره با در ذهن داشتن کابوس شکست ۱۹۵۰ همواره با نوعی اضطراب و دلواپسی قدم به میدان مسابقه گذاشت.
برزیل در بازی های گروهی نسبتا موفق عمل کرد. دو پیروزی ۴-۱ و ۳-۱ در مقابل کامرون و کرواسی و تساوی ۰-۰ با مکزیک این تیم را به عنوان سرگروه به دور بعد فرستاد ضمن آنکه درخشش “نی مار” در بازی های گروهی موجب رضایت دوستداران این تیم شد.
در مرحله حذفی و مقابل شیلی اولین نشانه ضعف در تیم برزیل دیده شد. کسب نتیجه ۱-۱ در پایان وقت قانونی و وقت اضافی نشان داد که برزیل از قدرت و صلابت کافی برای قهرمانی برخوردار نیست. پیروزی ۲-۱ در مقابل کلمبیا تا حدی امید و اطمینان را به بازیکنان و طرفداران این تیم برگرداند. عبور از مراحل حذفی و رسیدن به جمع ۴ تیم پایانی با توجه به آسیب دیدگی نی مار بار دیگر به تردیدها در مورد قهرمانی برزیل دامن زد و شکست ۷-۱ در مقابل آلمان نقطه پایانی بر همه امیدواریها شد. اما چرا برزیل به چنین شکست سنگینی تن داد؟
بی‌تردید برای کسانی که با فوتبال سروکار دارند موفقیت تیم بایرن مونیخ آلمان در بوندس‌لیگا و مسابقات قهرمانی باشگاهی اروپا این پیام را به همراه داشت که تیم ملی آلمان از شانس های قهرمانی در برزیل خواهد بود و بازی های منظم این تیم در مراحل مختلف این گمانه‌زنی را قوت بخشیده است. چنین به نظر می‌رسد که در این جام جهانی تیم های آلمان و هلند نوعی چیدمان جدید را عرضه می‌کنند که هنوز مورد ارزیابی دقیق تحلیلگران قرار نگرفته است. شخصا عنوان چیدمان دایره‌ای دولایه را به آن داده‌ام. در این روش بازیکنان با قرار گرفتن در یک دایره از مرکز زمین رو به جلو حرکت می‌کنند. در این چیدمان یک بازیکن در مرکز دایره قرار دارد و ۴ بازیکن روی دو قطر عمود برهم حرکت می‌کنند. استفاده از این روش برتری عددی را در بازیکنان هر تیم افزایش می‌دهد و در مقابل امکان یارگیری فردی را از تیم مقابل سلب می‌کند.
برزیل در مقابل این نوع حرکت نتوانست راهکار مناسب را اتخاذ کند و بازیکنان دچار نوعی سردرگمی در پوشش دادن به نقاط مختلف زمین شدند و همین سردرگمی به تیم آلمان اجازه داد برتری خود را دیکته کرده و خیلی زود موفق به گلزنی شود.
معمولا در چنین مسابقه‌هایی حضور بازیکنانی با قدرت رهبری از اهمیت زیاد برخوردار است یعنی بازیکنی که بتواند به نوعی آرامش را بر تیم خود حاکم کند. جایز بود که برزیل با پذیرش گل اول دست به نوعی بازی تاخیری و حفظ توپ در زمین خود بزند در حالیکه تیم برزیل به اشتباه دست به هجوم کور زد و بی‌محابا به سمت دروازه آلمان هجوم برد. با عدم حضور یک بازیکن رهبر در زمین، مربی برزیل اسکولاری باید دست به اقدامی می‌زد که او هم تحت تاثیر شرایط و انتظار مردم حرکت موثری از قبیل تعویض یک بازیکن یا تغییر در چیدمان نشان نداد.
پذیرش گل دوم در حقیقت آب سردی بر پیکر برزیل ریخت و این تیم از نظر روحی ـ روانی دچار ضعف مفرط شد که همین امر برای تیم منسجم آلمان کافی بود که طی ۶ دقیقه توفانی ۳ گل دیگر به ثمر رساند و طی ۲۰ دقیقه از شروع گلزنی نتیجه را به ۵-۰ تبدیل کند.
به دست آمدن نتایج غیرمنتظره در بعضی دیدارها که حریفان همسنگ در مقابل هم قرار دارند از اتفاق هایی است که در مقاطع خاص روی می‌دهد و آن زمانی است که به ثمر رسیدن اولین گل باعث فروپاشی شیوه بازی تیم مغلوب شود. در همین جام و در دیدارهای دور اول تیم اسپانیا در مقابل تیم هلند دچار این فروپاشی شد و زمین را با شکست ۵-۱ در پایان مسابقه ترک کرد. تیم برزیل پس از ناکامی ۵-۰ در نیمه اول در نیمه دوم تا حدی به خود آمد و علیرغم پذیرش دو گل توانست در آخرین دقیقه به یک گل دست پیدا کند.
نکته قابل ذکر آخر این است که تیم برزیل به دلیل حضور تعداد زیادی از بازیکنانش در تیم های مختلف اروپایی تحت تاثیر روش های متعدد قرار داشت و تلاش کرد همانند آنها بازی کند در حالی که ارزش فوتبال برزیل مدیون سبک و روش خاص آن کشور در عرضه نمایش های فردی است.
کلام آخر ضرب المثلی است که می‌گوید: آمد راه رفتن کلاغ را تقلید کند، راه رفتن خودش را فراموش کرد.
* سیدعلی پورحسینی مترجم کتاب “راهنمای مربیگری و آموزش شگردهای فوتبال” برای فدراسیون فوتبال و مولف مجموعه ۴ جلدی آموزش سیستم ها در فوتبال است. مقالات و تحلیل های او در روزنامه جهان فوتبال، مجله دنیای ورزش و سایت زندگی فوتبال منتشر شده است.
