شهروند ـ سال گذشته، جمعی از فعالان سیاسی و حقوق بشری در تورنتو کارزاری تشکیل دادند با عنوان “کارزار کشتار ۸۸” و با یک سری اقدامات و برنامه ها توانستند توجه عموم و مقامات کانادایی را نسبت به اعدام های جمعی سال ۱۹۸۸ در زندان های ایران، جلب کنند. نتیجه آن اقدامات به تصویب لایحه ای در پارلمان کانادا انجامید که طی آن اعدامزندانیان سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷ را “جنایت علیه بشریت” خوانده و آن را محکوم کردند.
اقدامات فعالان سیاسی و حقوق بشری تورنتو و کانادا در ادامه ی دادگاه مردمی موسوم به ایران تریبونال بود که در سال ۲۰۱۲ تشکیل شد. این دادگاه با همت جان به دربرده گان و خانواده های قربانیان دهه ی شصت و بویژه اعدام های جمعی تابستان ۶۷، سازماندهی شده و مرحله ی اول آن با عنوانکمیسیون حقیقت یاب (کمیسیون تحقیق) هدفش جمع آوری شهادت نامه ها
و اسناد جنایات دهه شصت بود.
گلزار خاوران
در این مرحله بیش از ۸۰ نفر از زندانیان سیاسی سابق و همچنین مادر، خواهر، برادر، فرزند، همسر و … قربانیان، از بیش از ۴۰ شهر ایران، در یک عرصه ی عمومی از ۱۸ تا ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲ (۲۹خرداد تا ۲ تیر۹۱) در دفتر سازمان عفو بین الملل در لندن، علیه سی سال شکنجه، کشتار، اعدام و زندان، بویژه در دهه ی ۶۰ در مقابل قضات که شش شخصیت
برجسته ی حقوقی جهانی بودند، شهادت دادند. مرحله ی دوم دادگاه ایران تریبونال از ۲۵تا ۲۷ اکتبر، در لاهه برگزار شد و در روز آخر تیم قضات با شنیدن شهادت‌های ده‌ها زندانی سیاسی در دو نوبت، رای خود را صادر کرد و کشتارهای دهه ۶۰ در ایران توسط جمهوری اسلامی را “جنایت علیه بشریت” شناخت.
پیام اخوان، استاد حقوق بین الملل در دانشگاه مک گیل مونترال کانادا، دادستان پیشین سازمان ملل و عضو کانون وکلای ایالت نیویورک و استان انتاریو، سرپرست تیم دادستانی ایران تریبونال بود و کاوه شهروز، وکیل فعال در حوزه ی حقوق بشر از تورنتو نیز از اعضای هیئت دادستانی این دادگاه بود که در کمیته کارزار کشتار ۸۸ در جلب توجه دولت کانادا که منجر به تصویب لایحه مذکور شد، موثر بود.
در لایحه ی دولت کانادا که روز پنجم جون ۲۰۱۳ تصویب شد، بعد از محکوم کردن اعدام های تابستان ۱۳۶۷ به عنوان “جنایت علیه بشریت”، همچنین آمده است: پارلمان کانادا در بزرگداشت یاد آنهایی که در گورستان دسته جمعی خاوران و دیگر گورهای دسته جمعی ایران به خاک سپرده شده‌اند، روز اول سپتامبر را روز همبستگی با زندانیان سیاسی ایران اعلام می‌کند.
دوشنبه اول سپتامبر ۲۰۱۴، اولین سال یادمان رسمی زندانیان سیاسی و عقیدتی ایران در کانادا خواهد بود و در همین رابطه مراسم شمع افروزی در میدان مل لستمن برگزار می شود.
اعدام های گسترده زندانیان سیاسی در دهه شصت و عاملان و آمران آن، یکی از موضوعات حل نشده در نظام سیاسی و قضایی جمهوری اسلامی ایران است و رهبران جمهوری اسلامی به طور عمومی تمایلی به صحبت در این باره نشان نداده اند و از ارائه آمار و اسناد مرتبط با اعدام زندانیان سیاسی خودداری کرده‌اند.
اولین بار آیت الله منتظری در کتاب خاطرات خود به کشتارهای دهه ی شصت اشاره کرد.
دکتر عبدالکریم لاهیجی رئیس فدراسیون بین المللی جوامع حقوق بشر که متشکل از ۱۷۸ نهاد عضو در ۱۷۱ کشور است، در سخنرانی خود در مراسم سال گذشته در پیوند با اعدام های جمعی گفت:
“در فاصله چند ماه از ژوئیه ۱۹۸۸ هزاران زندانی سیاسی در زندان های تهران، کرج، شیراز ، دزفول، قزوین، اراک، خرم آباد، قم، رشت، اصفهان و مشهد به جوخه های مرگ سپرده شدند. هزاران زن، مرد، دانشجو،
کارمند، مخالف سیاسی، لائیک از آنجا که مانند رهبران رژیم نمی اندیشیدند اعدام شدند.
خانواده های جان باختگان در گورستان خاوران
این کشتار وسیع و سیستماتیک برای همیشه خانواده ها و کل کشور و همه ما را داغدار کرده است. جان بدر بردگان این کشتار چنین روایت می کنند:
چند روز قبل از کشتار به ناگهان رابطه زندانیان با دنیا قطع شد. بخش های مختلف زندان قادر به تماس با یکدیگر نبودند. روزنامه ها و تلویزیونها قطع شدند. زندانیان از سلول ها خارج نمی شوند. ملاقات ها قطع می شوند. در اوین زندانبانان و کارکنان به مدت دو ماه مجبور به ماندن در زندان شدند. با نگه داشتن در این بی خبری مطلق نه زندانیان و نه خانواده ها قادر به عکس العملی نبودند.
محاکمات مخفیانه و چند دقیقه ای آغاز شد. زندانیان حتی نمی دانستند که دوباره محاکمه می شوند. فکر می کردند همانند بازپرسی های قبل از محکومیتشان است. عدم حمایت از رژیم، ناباوری به اسلام و نخواندن نماز مجازاتش اعدام بود. سکوت طولانی میشد. عدم دیدار خانواده ها، عدم اطلاع رسانی، نگفتن حقایق و سرکوب خانواده هایی که می خواستند بدانند عزیزانشان کجایند راه به جایی نمی برد. بعد از گذشت هفته ها و ماه ها خانواده ها با دریافت ساک پلاستیکی محتوای وسائل شخصی شان با خبر می شدند که آنان به عنوان خائن به ملت اعدام شده اند. خانواده ها نمی دانستند چه بر سر آنان آمده و اجساد آنان کجاست.
از آن پس تحقیقات مختلف نشان داد که زندانیان در گروه های ۴ یا ۶ نفره پس از نوشتن وصیتنامه حلق آویز می شدند. روی اجساد مواد ضدعفونی کننده می پاشیدند، در کامیون های یخچال دار شبانه در گورهای دسته جمعی به خاک سپرده می شدند. از تعداد دقیق آنان خبری در دست نیست ۴ تا ۵ هزار نفر و برخی هم ۷ هزار نفر گزارش کرده اند. بدین طریق اعدام وسیع و برنامه ریزی شده طبق نقشه مشخص به وقوع پیوست، این از بین بردن بخشی از مردم غیرنظامی به بهانه مواضع سیاسی یا مذهبی به عنوان جنایت علیه بشریت شناخته می شود.
جرم زندانیانی که در ماه‌های مرداد و شهریور ١٣۶٧ اعدام شدند همکاری با سازمان‌های مخالف جمهوری اسلامی به خصوص سازمان مجاهدین خلق ایران و همچنین طیف‌های مختلف گروه‌های چپ و کمونیست بود.
بنابر گزارش‌ها، آیت‌الله خمینی در مردادماه ۱۳۶۷ در حکمی خواستار اعدام زندانیان سیاسی شد که همچنان “بر سر موضع خود هستند.”
یرواند آبراهامیان تاریخ نگار و پژوهشگر، در کتاب تابستان ۱۳۶۷ که در آلمان چاپ شده، نوشته است: “به خویشاوندان قربانیان تا بعد از تاریخ ۴ آذر ماه (٢۵ نوامبر) هیچ اطلاعی درباره ی اعدام آنها داده نشد. بعضی از آنها با تلفن، به کمیته‌ها و معدودی نیز به خود زندان اوین احضار شدند تا اثاثیه شخصی و یا آخرین وصیتنامه های اعدام شدگان را، در مواردی که این وصیتنامه‌ها بی زیان تشخیص داده شده بود، تحویل بگیرند. برای آنکه از ازدحام جلوگیری شود آنها را در گروه های جدا از هم و طی چندین هفته به مراکز مورد نظر فراخواندند. به بستگان اعدام شدگان صریحا اعلام شد که حق برگزاری مراسم چهلمین روز درگذشت آنها و گرد آمدن در گورستان های بهشت زهرا و گلزار خاوران را ندارند. در این گورستان ها، مارکسیست‌ها را به این عنوان که ‘نجس’ هستند جدا از دیگران به خاک سپردند. به این ترتیب احکام مربوط به ارتداد درباره مردگان نیز به مرحله ی اجرا گذاشته شد.
طبق گزارش دریافتی از کمیته برگزاری مراسم امسال، از سال گذشته تاکنون:
ـ هر ۸ ساعت یک اعدام در ایران صورت گرفته؛
ـ حدود ۱۷۰۰ زندانی سیاسی، عقیدتی، کارگری، زنان و اقلیت ها در حال حاضر در زندان هستند؛
ـ پس از چین، به نسبت جمعیت، ایران بیشترین تعداد زندانی را در دنیا در زندان های خود دارد؛
ـزندانیان به وکیل مدافع دسترسی ندارند؛
ـ تمام رویه های برگزاری دادگاه ها تبعیض آمیز است؛
ـ مجازات های روانی و عاطفی تحمل ناپذیر اعمال می شود و زندانیان سیاسی بسیاری بدون دلیل به طور مرتب به سلول انفرادی برده و برگردانده می شوند؛
ـ دسترسی به پزشک و دارو آسان نیست؛
ـ محیط زندان ها افتضاح است.
دوشنبه در میدان مل لستمن (۵۱۰۰ خیابان یانگ)، در ساعت ۸ شب با مراسم شمع افروزی اولین سالروز اول سپتامبر، روز زندانیان سیاسی ایران در تورنتو گرامی داشته می شود و در همین رابطه برنامه هایی در ماه سپتامبر از سوی گروه ها و فعالان سیاسی، حقوق بشری تورنتو، برگزار می شود که اطلاعات مربوط به این برنامه ها در شهروند منتشر می شود.
