یکی از بنیادی ترین خواست ها و پیچیده ترین نیازهای زیستی آدمی که آمیختگی عمیقی با دنیای روانی دارد، میل جنسی است که از آن به عنوان نیاز زیستی ـ روانی یاد می شود. در حوزه بهداشت و سلامت روانی این مهم از جایگاه ویژه ای برخوردار است، و توان بالقوه عظیمی دارد در ایجاد انگیزش لازم در راستای رشد و ارتقا سلامت روانی و نیز می تواند به عنوان ابزاری مخرب فرایند زندگی سالم را سد نماید. هدف رابطه جنسی صرفا ادامه تولید نسل و یا فقط اقناع هوس و تمایلات جسمانی نیست، بلکه نقش آن بر کل وجود روانی می باشد و به قول الکسیس کارل، بیضه ها از تمام غدد مترشحه داخلی نفوذ بیشتری روی قدرت و حالت روحی و روانی ما دارد. چگونگی ظهور و بروز آن و معطوف شدن به یک نوع رفتار جنسی به آمادگی قبلی و همچنین به پختگی و رسیدگی مجموعه عوامل روانی و جسمی بستگی دارد که به فرد امکان رابطه جنسی سالم را می دهد. و نیز عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، آموزشی، اعتقادی و تجربیات فردی در نحوه خواست و ارضا آن نقش تعیین کننده ای دارند. در بعضی جوامع رفتار جنسی تابو محسوب می شود و همراه است با شرم و حیا که رفتار و احساس جنسی را تحت الشعاع قرار می دهد، ولی در بعضی از جوامع ابتدایی نشانی از شرم در خواست و رفتار جنسی دیده نمی شود. مثلا در قبیله بوکا غالبا افسانه ها و قصه ها مربوط به وقایع جنسی را بی پرده نقل می کنند و سبب شوخی و خنده نیز نمی شود. در قبیله لزو کودکان از چهار سالگی در بازیهای جنسی به پدر و مادر تأسی می جویند و این رفتار کاملا طبیعی به نظر می رسد.
آنچه که مهم می نمایاند این است که داشتن رابطه جنسی می بایست از یک رفتار غریزی فراتر رفته و به یک ارتباط انسانی مبدل شود در این شرایط است که امکان یک رابطه جنسی رضایت بخش میسور خواهد بود. در افرادی که هورمونها کنترل رفتار جنسی آنها را در دست ندارند و از آزادی لازم در گزینش و ابراز هیجان جنسی برخوردار هستند، رسیدن به ارگاسم سهل تر بوده و از رضامندی جنسی به تشفی خاطر روانی منجر می شود، و در نتیجه تمامی ابعاد روانی ـ زیستی احساس لذت و شادمانی خواهند کرد- که منوط است به علل و عواملی که در زیر مختصرا توضیح داده می شود.
احترام به شریک جنسی: اساسی ترین عاملی که در رفتار جنسی نقش تعیین کننده ای دارد، نگرش انسانی به شریک جنسی است که خود را در غالب توجه و درک نیازها، خواست ها، تمایلات، حال، احساس و هیجان جنسی شریک جنسی نشان می دهد. در این شرایط رابطه جنسی از سطح آلتی فراتر رفته و ارگاسم زیستی و روانی را دامن میزند.
امنیت روانی: وجود امنیت روانی در یک رابطه عاشقانه به این معنی است که طرفین وقتی در کنار هم قرار می گیرند بدون نگرانی احساس آزادی در ابراز و بیان هیجانات خود داشته و رفتار دفاعی از خود نشان نمی دهند، چرا که رفتار دفاعی محصول تضادی است که افراد در روابط بین فردی در روابط خارج از رابطه جنسی تجربه می کنند. فردی که دایما تحقیر می شود و مورد بی مهری است مسلما در انگیزش و رفتار جنسی با مشکلاتی همراه خواهد بود و آن به دلیل عدم تجربه عمیق امنیت روانی در روابط غیر جنسی است. اولین جا که عدم ایمنی روانی در زندگی زناشویی خود را نشان می دهد اتاق خواب است. آغوش طرفین باید ماوی و مامن همدیگر باشد و آن میسر نمی شود مگر در سایه روابط عاطفی روانی ارضا کننده.
پذیرش بی قید و شرط: بدین معنی که طرفین زمینه ای را شکل دهند که شریک جنسی شان احساس خوب پذیرش تام جسمی و هیجانی را داشته باشند که این مهم خود را در ملامسه و معاشقه و اهمیت دادن به تمایل طرف مقابل نشان می دهد. عدم تحقیر و عدم شروط خاص برای یک رابطه جنسی سالم از چنان اعتباری برخوردار است که می تواند هر نوع هیجان جنسی را تحت الشعاع قرار دهد.
فعال بودن هر دو شریک جنسی: رابطه جنسی فرایندی است که مقدمه و موخره ای دارد که مشارکت فعالانه طرفین را می طلبد چنانکه چگونگی حرکت به سوی ارگاسم بستگی تام دارد به میزان تحریک همدیگر، این مهم علاوه بر اینکه شور جنسی را افزایش می دهد، تنها راه تجربه ارگاسم روانی و زیستی است و مهم اینکه به میزان شناخت طرفین از نقاط تحریک زا منجر شده و مسیر لذت بیشتر را فراهم می کنند.
هوشیاری و آگاهی: میزان آگاهی در حین رابطه جنسی بر عملکرد خویشتن از اعتبار بسیار بالایی برخوردار است، بدین معنی که رابطه جنسی نباید از برای رفع تکلیف و به صورت انجام وظیفه صورت گیرد. طرفین در یک رابطه سالم اشراف دارند بر گفتار و اعمال خود و نیز بر حالات شریک جنسیشان و درصدد تقویت آن هستند.
طبیعی و آرام عمل کردن: عدم تقلید از فیلمها، عدم تلاشهای عجیب غریب، عدم ترس از یکنواخت بودن رابطه و سعی در تغییر آن به هر شکل ممکن و اغراق نکردن در حین عمل جنسی کمک می کند که مسیر ارگاسم تسهیل شده و طرفین در یک فرایند طبیعی همراه با سیستم ارزشی خود پیش روند. توجه به شرم و حیای جنسی سالم که احترام متقابل را دامن می زند و دوری گزیدن از عملکردی که مطابق خواست طرفین نباشد، امکان رابطه جنسی سالم همراه با ارگاسم را دامن می زند.
فهم تفاوتهای زیستی و روانی: زمان ارگاسم در زنان خیلی بیشتر از مردان است. آگاهی از اینکه یک زن حدودا سی و پنج دقیقه وقت لازم دارد که به ارگاسم برسد و مردان بین دو ثانیه تا هفت دقیقه، و نیز از نظر روانی با هم تفاوتهایی دارند به طرفین این امکان را می دهد که با شناخت بیشتر به وضعیت روانی و جسمی همدیگر عمل نمایند.
نقش عوامل تحریک کننده: دامن زدن به انگیزش جنسی که اولین قدم در رابطه جنسی از اولویت بالایی در رفتار جنسی برخوردار است. طرفیت با شناخت از همدیگر و عوامل تحریک کننده، می توانند رغبت جنسی را افزایش داده و حال و هیجان جنسی را دامن زنند. آرایش، نور، عطر و بو، رنگ لباس و تغذیه و غیره از آن جمله هستند.
از یاد نبردن کارکرد اتاق خواب: اتاق خواب دو کارکرد دارد، روابط جنسی و خواب. دعوا و مشاجره، مشاوره، تصمیم گیریها، حساب و کتاب و غیره باید خارج از اتاق خواب صورت گیرد. درنظر گرفتن این دو کارکرد می تواند اتاق خواب را به محیطی امن، آرام بخش، لذت افزا و جای خوب برای استراحت مبدل نماید.
اثرات رابطه جنسی سالم بر سلامت روانی و جسمی
تنیدگی میل جنسی با سایر نیازها، این مهم را دامن میزند که ارضا آن می تواند اثرات بسیار مثبت بر اوضاع روانی و شرایط جسمی گذارد. تحقیقات متعدد بیانگر این تاثیرات می باشند، از آن جمله اند:
احساس رضامندی از زندگی: با تقویت روابط زناشویی و روابط بین فردی، امکان تولید عشق و دوشت داشتن، شادی و جهت مند بودن زندگی افزایش یافته و در نهایت میزان رضامندی زندگی رشد پیدا می کند.
امید به زندگی: رابطه جنسی یک رابطه صرف آلتی نیست. با در آمیختن دو نفر امکان داد وستد روانی میسر گشته و هیجانات زندگی بخش تولید می شود. امید داشتن و معنی دار زیستن محصول داشتن عمیق چنین رابطه ای است.
کاهش استرس: در یک رابطه جنسی سالم به دلیل حاکمیت پذیرش، صمیمیت، احترام، حمایت عاطفی روانی، تعلق خاطر داشتن، تنها نبودن و اتکا داشتن و بی پناه نبودن استرس به میزان بسیار بالایی فروکش کرده و تخلیه هیجانی و زیستی صورت می گیرد.
افزایش میزان صمیمیت: نفس تماس بدنی صمیمیت زا است، حال این رابطه هرچقدر از عمق بیشتری برخوردار باشد میزان نزدیکی نیز بالاتر است . صمیمیت امکان درک یکدیگر و افزایش همدردی و هم حسی را شکل داده و زمینه را برای سلامت روانی مهیا می کند.
تقویت سیستم ایمنی بدن: داشتن رابطه جنسی منظم و سالم سیستم ایمنی بدن را در سطح بسیار قابل توجهی افزایش و امکان بیماریهای جسمی را کاهش می دهد.
سوزاندن کالری و کنترل وزن: هر بار رابطه جنسی که حدود ۳۰ دقیقه به طول بیانجامد باعث سوختن ۸۵ کالری در بدن می شود. در نگاه اول این مقدار سوزاندن انرژی ممکن است قابل توجه نباشد، اما در طول زمان باعث سوزاندن مقادیر زیادی انرژی می شود که به کاهش وزن نیز کمک بسیاری می کند.
تقویت اعتماد به نفس، کاهش حس درد، کاهش خطر سرطان پروستات در مردان، تقویت عضلات کف لگن در خانم ها، بهبود کیفیت خواب، بهبود حس بویایی، کاهش ریسک بیماریهای قلبی، کاهش وزن و تناسب اندام، کاهش افسردگی، تسکین درد و…
*دکتر محمود صادقی روانشناس بالینی و بنیانگذار سازمان بهداشت روانی آتنا است.
