جمعیتی که هتل را محاصره کرده بود، با شعار “جمهوریت در اینجا تاسیس شد و در اینجا نیز سرنگون خواهد شد”، هتل را به آتش کشیدند.  در این حادثه ۳۷  نفر جان خود را از دست دادند که اکثر آنها هنرمند، نویسنده، شاعر و موسیقیدان شناخته شده ی ترکیه بودند.

 

هدف از جنایت مادیماک در وهله ی اول، جمهوری لائیک ترکیه بود.  جنایتکاران در جریان محاصره و به آتش کشیدن هتل مادیماک شعار می دادند:”بت ها سرنگون شوند”، “ترکیه ی مسلمان”، “ما شریعت می خواهیم”.

 

یکی از بزرگترین دروغ هایی که بعد از جنایت مادیماک در رسانه های ترکیه به وسیله دست های پشت پرده جنایت مطرح شد این بود که عزیز نسین با تحریکات خود سبب وقوع حادثه شده است.  ادعاهای دروغین فوق را عده ای از مقامات رسمی و بالای حکومتی نیز تکرار کردند

 

امروز تحریکات مذهبی ـ قومی که به وسیله غرب و با هدف تجزیه عراق و سوریه انجام می گیرد، در سال ۱۹۹۳ در مادیماک ـ سیواس، و باش باغلار ـ ارزینجان ترکیه مورد آزمایش قرار گرفت. در سیواس تحریک علوی ها و در باش باغلار  تحریک سنی ها با هدف رو در رو قرار دادن علوی ـ سنی به اجرا گذاشته شد.

قتل عام سیواس در مراسمی که برای بزرگداشت “پیر سلطان ابدال” عارف بزرگ قرن شانزدهم ترک ترتیب داده شده بود و عده زیادی از نویسندگان، هنرمندان و موسیقیدانان ترکیه شرکت کرده بودند، به وقوع پیوست. نویسنده نامدار ترک، عزیز نسین و سرمقاله نویس وقت روزنامه “آیدینلیک” نیز در این مراسم حضور داشت.  یکی از اهداف اصلی تحریک کنندگان، قتل عزیز نسین بود.  مطبوعات محلی مدت ها قبل از مراسم، تبلیغات زیادی علیه عزیز نسین به راه انداخته بودند.

در روز حادثه (سوم ژوئیه ۱۹۹۳) عده ای متعصب مذهبی که تحریک شده بودند به سوی هتل مادیماک محل برگزاری مراسم هدایت شدند. این عده در مدت کوتاهی از دویست نفر به پانزده هزار نفر رسیدند، و در مدت  هشت ساعتی که موجی از ترور در شهر به راه انداختند، هتل مادیماک، محل برگزاری مراسم را محاصره کردند. مهمانانی که در هتل به محاصره درآمده بودند، فاجعه ای که در شرف وقوع بود به مقامات حکومت در آنکارا خبر دادند، ولی مقامات حکومتی بموقع عکس العمل نشان ندادند. جمعیتی که هتل را محاصره کرده بود، با شعار “جمهوریت در اینجا تاسیس شد و در اینجا نیز سرنگون خواهد شد”، هتل را به آتش کشیدند.  در این حادثه ۳۷  نفر جان خود را از دست دادند که اکثر آنها هنرمند، نویسنده، شاعر و موسیقیدان شناخته شده ی ترکیه بودند. در بین قربانیان دو نفر کارکنان هتل و دو نفر نیز جزو حمله کنندگان به هتل بودند.  در تحقیقاتی که بعد از حادثه انجام گرفت معلوم شد که چهار نفر از قربانیان به ضرب گلوله کشته شده و بقیه زنده در آتش سوخته و یا بر اثر خفگی جان خود را از دست داده اند. این حادثه ترکیه را تکان داد و به دنبال آن، والی و رئیس شهربانی سیواس از کار برکنار شدند.

حادثه مادیماک در زمان حکومت ائتلافی “تانسو چیللر”، “حزب راه راست” DYP و “حزب رفاه”RP نجم الدین اربکان که یک حزب اسلامی است به وقوع پیوست.  صدها نفر در این رابطه دستگیر شدند و نهایتا ۱۹۷ نفر تحویل دادگاه شدند.  محاکمه متهمان سال ها طول کشید. وزیر دادگستری وقت “شوکت کازان” (حزب رفاه) متهمان را در زندان ملاقات و مراتب پشتیبانی خود را از آنها اعلام کرد.  کازان در ۲۱ اکتبر ۱۹۹۳ وکالت متهمان را به عهده گرفته و در دادگاه حضور یافت، ولی از آنجایی که نماینده مجلس بود مورد اعتراض قرار گرفته از دادگاه اخراج شد.  در ۲۸ نوامبر ۱۹۹۷ به ۳۳ نفر از متهمان حکم اعدام و به ۱۴ نفر آنها محکومیت هایی تا ۱۵ سال داده شد.  در دادگاه تجدید  نظر ۱۹۹۸ حکم اعدام لغو و به حبس ابد تبدیل شد و احکام زندان تائید شد. در سال ۱۹۹۹ “دادگاه امنیت عالی دولت” دوباره به حکم اعدام متهمان رای داد، ولی در سال ۲۰۰۲ با لغو شدن مجازات اعدام در ترکیه متهمان به حبس ابد محکوم شدند. مرد شماره یک این جنایت “جعفر ارچاکماک”Cefer Erçakmak که عضو شورای شهر سیواس بود از زندان فرار کرد و در سال ۲۰۱۱ اعلام شد که مرده است.  بعد از رای دادگاه امنیت عالی تعداد متهمان به ۳۳ نفر تقلیل یافت. از این عده ۸ نفر دیگر فرار کردند که هیچوقت دستگیر نشدند. حکم زندان ۵ نفر از این فراری ها شامل مرور زمان شده و حکم عدم تعقیب صادر شد. بعضی از وکلای متهمان جنایت نیز، از حزب رفاه و AKP نماینده مجلس شدند!

در واقع هیچکدام از متهمانی که در جنایت مادیماک شرکت کرده بودند اعدام نشدند، و نهایتا یا فرار کردند و یا حکم شان شامل مرور زمان شد.  این کار تا آنجا پیش رفت که با آغاز توطئه ی “ارگنه کن” در سال ۲۰۰۷ که با همدستی حکومت AKP و باند “فتح الله گولن” که در ارگان های قضایی، بوروکراسی و امنیتی نفوذ کرده و مستقیما تحت کنترل و حمایت سازمان سیا است، تلاش کردند تقصیر قتل عام مادیماک را به گردن نیروهای ملی و مترقی و لائیک بیاندازند. در واقع دست هایی که در پشت این جنایت کارگردانی این جنایت هولناک را به عهده داشتند، تا به امروز دست نخورده باقی ماند.

 1993-sivas

هدف از  ارتکاب این جنایت چه بود؟

۱ـ هدف از جنایت مادیماک در وهله ی اول، جمهوری لائیک ترکیه بود.  جنایتکاران در جریان محاصره و به آتش کشیدن هتل مادیماک شعار می دادند:”بت ها سرنگون شوند”، “ترکیه ی مسلمان”، “ما شریعت می خواهیم”. آنها در مقابل ساختمان کنگره سیواس شعار “جمهوریت در اینجا تاسیس شد، و در اینجا نیز سرنگون خواهد شد” می دادند.

۲ ـ هدف از این جنایت مصطفی کمال آتاترک بود.  جنایتکاران اولین کاری که بعد از محاصره هتل کردند، سرنگونی مجسمه آتاترک بود که در مقابل موزه کنگره سیواس قرار داشت. آنها مجسمه را روی زمین کشیده و مرتبا شعارهای ضد جمهوری و لائیسیسم می دادند.

۳ ـ  هدف جنایت “پیر سلطان ابدال” و در سیمای او علوی های ترکیه بودند. آنها از این که مراسم بزرگداشت پیر سلطان ابدال در سیواس برگزار می شود خشمگین بوده و مجسمه او را نیز سرنگون کرده روی زمین کشیدند.

۴ـ یکی از اهداف اصلی جنایتکاران شخص عزیز نسین و والی سیواس”احمد کارابیلگین” Ahmet Karabilgin بود که به عنوان یک بوروکرات لائیک و طرفدار آتاترک شناخته می شد و موزه کنگره سیواس به دستور وی تاسیس شده بود.  آنها به زحمت توانستند از مهلکه جان سالم بدر کنند.(۱)

 

من یک بهانه ی ساده ای بیش نبودم

یکی از بزرگترین دروغ هایی که بعد از جنایت مادیماک در رسانه های ترکیه به وسیله دست های پشت پرده جنایت مطرح شد این بود که عزیز نسین با تحریکات خود سبب وقوع حادثه شده است.  ادعاهای دروغین فوق را عده ای از مقامات رسمی و بالای حکومتی نیز تکرار کردند.  عزیز نسین در ۴ ژوئیه ۱۹۹۳ در آنکارا با تشکیل یک کنفرانس مطبوعاتی به افتراها علیه خود، پاسخ داد. بیانات عزیز نسین در “روزنامه آیدینلیک”  با تیتر بزرگ “شرم کنید”   UTANINمنتشر شد.

عزیز نسین گفت:«اگر منبع خبر دروغ باشد، روزنامه ها نیز دروغ می نویسند.  منبع  خبر مقامات رسمی اند، حکومت است،  وزرا هستند.  این دروغ را اول بار وزیر کشور گفت، رئیس جمهور هم دنبال دروغ راه افتاد، مردم را فریب دادند.  سخنان من ضبط شده اند{در سیواس} همه می توانند آن را گوش کنند.  اولین تحریکات را روزنامه های محلی آغاز کردند.  سرنگونی مجسمه پیر سلطان ابدال چه معنایی دارد؟ من در آنجا یک بهانه بودم، یک بهانه کوچک و ساده.  اگر من  آنجا نبودم بازهم آنها اینکار را می کردند.  انسان ها در آنجا ۸.۵ ساعت فریاد می زدند “ما شریعت می خواهیم” ولی هیچ وزیری این مسئله را مورد دقت قرار نمی دهد، ولی می گویند عزیز نسین گناهکار است.  من این را صریح و آشکار می گویم، این پستی و وقاحت است، ترکیه در حال رفتن به سوی فلاکت است.  اگر امتیاز دادن به ارتجاع ادامه یابد، باور کنید آنها همین نخست وزیر {تانسو چیللر} را از موهایش و سلیمان دمیرل {رئیس جمهور} را از کراواتش گرفته و روی زمین می کشند. من فکر می کردم خوب و بد، دولتی داریم، ولی اشتباه می کردم».

در میان قربانیان جنایت مادیماک، شاعر، و نویسنده روزنامه آیدینلیک “متین آلتی اوک” Metin Altıok نقاش و کاریکاتوریست روزنامه آیدینلیک”آصف کوچاک” Asaf Koçak ، هنرمند موسیقیدان و نویسنده روزنامه آیدینلیک و عضو حزب کارگر “حسرت گولتکین”  Hasret Gültekin جان باختند. سرمقاله نویس روزنامه آیدینلیک عزیز نسین، و از نویسندگان روزنامه آیدینلیک “باتال پهلوان” و “آیدوغان یاواشلی” زخمی شدند.  ۳ روز بعد از حادثه مادیماک –  سیواس این بار ۳۳ دهقان در دهکده “باش باغلار” ـ ارزینجان قتل عام شدند.  انگشت اتهام به سوی PKK اشاره رفت. حزب کارگر و روزنامه آیدینلیک بعد از حادثه مادیماک و باش باغلار دنبال این جنایات را گرفتند و با انتشارات خود، آنهایی را که در این جنایات هولناک دست داشتند افشاء کردند.

 

***

 

در بیست و دومین سالگرد جنایت مادیماک و باش باغلار مراسم متعددی در شهرهای ترکیه برگزار شد.  به فشرده ای از مراسم  که در روزنامه آیدینلیک  گزارش شده است، اشاره می کنیم:

در شهر سیواس، در چارچوب یادواره ی قتل عام مادیماک، مراسمی برگزار شد.  خانواده، نزدیکان و دوستان قربانیان، برخی از نمایندگان مجلس، هنرمندان و نمایندگان سازمان های جامعه مدنی و عده ای از شهروندان شرکت کردند.  در کنار هتل مادیماک که اکنون به عنوان “مرکزعلم و فرهنگ” از آن استفاده می شود نام جان باختگان حادثه بر روی تابلویی حک شده است، ولی نام دو تن از جنایتکارانی که خود در حادثه کشته شدند، نیز در کنار نام قربانیان نوشته شده است!  همسر “نسیمی چمن” خانم مقبوله چمن که همسرش را در مادیماک از دست داده است، در مقابل هتل سخنرانی کوتاهی کرد. او گفت:”در اینجا همسرم و دوستانم را شهید دادم. من این در را مدام به مشت می کوبم، عکس کسی که ما را آتش زد را نیز  در کنار قربانیان گذاشته اند. این عکس باید برداشته شود. این محل باید تبدیل به “موزه شرم” گردد. نام و تصویر قربانیان و قاتلین یکجا گذاشته شده است.  ما وارد این محل نمی شویم”.

در آنکارا، انجمن های علوی، احزاب سیاسی، اتاق های حرفه ای و سازمان های توده ای راهپیمایی کردند. شرکت کنندگان در راهپیمایی در خیابان “توروس” اجتماع کرده شعار دادند: “حساب سیواس پرسیده خواهد شد”،  “روشنایی سیواس خاموش نخواهد شد”،”کسانی که مادیماک را آتش زدند،  AKP  را تاسیس کردند”.  آنها پلاکاردهایی با مضمون،”هتل مادیماک به موزه شرم تبدیل گردد”،  حمل می کردند.

در استامبول، “اتحادیه جوانان ترکیه” TGB و “اتحادیه وقف ۶۸ ها”  در میدان تقسیم جمع شده  و قتل عام های مادیماک و باش باغلار را یادآوری کردند.  بعد از گذاشتن دسته های بزرگ گل زیر مجسمه آتاترک به سمت میدان “گالاتا سرای” حرکت کرده و با یک دقیقه سکوت خاطره جان باختگان مادیماک و باش باغلار را گرامی داشتند، جمعیت با خواندن بیانیه ای مراسم را خاتمه دادند. (۲)

بیانیه اتحادیه وقف ۶۸ ها  توسط “مصطفی ذولقدراوغلو”  خوانده شد.  او در بیانیه به نکات زیر اشاره کرد:”هر دوی این قتل عام ها، به فرهنگ ملت شدن، و همزیستی مشترک مان، زخم های عمیقی وارد کرده است.  امپریالیست ها سعی می کنند این قتل عام ها را برخوردهای قومی ـ مذهبی جلوه دهند، در حالی که این قتل عام ها اساسا علیه جمهوریت و علیه لائیسیسم انجام گرفته اند.  با تاسف باید تاکید کنم که این قتل عام ها را بهانه ای برای تقویت جدایی خواهی قومی  ـ مذهبی مورد استفاده قرار می دهند.  توطئه مادیماک را از ویژگی  دشمنی با جمهوریت، و وطن مشترک تجرید و آن را صرفا قتل عام علوی ـ کُرد جا می زنند، این در حالی است که آنها حتی نام باش باغلار را نیز نمی دانند”.

“ابراهیم اؤزکان” از طرف “اتحادیه جوانان ترکیه” TGB گفت:”تمام قتل عام هایی که در کشورمان به وقوع پیوسته، در چارچوب همدستی با امپریالیست ها و طرح های آنها انجام گرفته است. ما مادیماک و باش باغلار را فراموش نکرده ایم”.

 

توضیح مترجم:

۱–  کنگره سیواس (۱۱- ۴ سپتامبر ۱۹۱۹) اولین کنگره “جمعیت های مدافع حقوق” بود که در سراسر کشور به شکل خودجوش به وجود آمده بودند. این کنگره تحت رهبری آتاترک دست به جنگ آزادیبخش ملی علیه اشغال کشور توسط فاتحین جنگ جهانی اول زد، و نهایتا دولت عثمانی را سرنگون و با لغو خلافت عثمانی  و آزادی کشور، جمهوری ترکیه را  تاسیس کرد.  ساختمان کنگره در شهر سیواس اکنون به عنوان موزه نگه داری می شود.

۲-  “اتحادیه وقف ۶۸ ها”  تشکیلاتی است که نام خود را از جنبش های بزرگ توده ای ـ دانشجویی سال ۱۹۶۸ که در ترکیه اتفاق افتاد، گرفته است.  اعضاء و فعالان این تشکیلات را رهبران و فعالان  آن جنبش ها تشکیل می دهند.

 

۴ ژوئیه ۲۰۱۵

 

 

* علی قره جه لو، نویسنده و مترجم مستقل ساکن تورنتو، دارای دکترای علوم سیاسی، در حوزه ی مسائل سیاسی ملیت های ایران بویژه ترک ها و مسائل سیاسی ترکیه و آذربایجان و ارمنستان می نویسد.