آیا روزهای سیاه دهه ۹۰ در ترکیه تکرار می شود؟/ جواد طالعی

در دهه ۱۹۹۰ احزاب قانونی کردی ترکیه یکی پس از دیگری ممنوع و رهبران آن ها مثل جنایتکاران دستگیر و زندانی شدند.

رجب طیب اردوغان اعلام کرده است که قصد ممنوع کردن حزب کردها را ندارد، اما همه اقدامات و تهدیدهای او نشان می دهد که قصد چنین کاری را دارد.

نمایندگان حزب دموکراتیک خلق ها در واکنش به تهدیدهای اردوغان خود تقاضای سلب مصونیت پارلمانی کردند، آن ها می گویند: وقتی مردم ترکیه مصونیت ندارند، دلیلی ندارد که ما به عنوان نمایندگان آن ها مصونیت داشته باشیم.

بمباران مواضع نیروهای حزب کارگران کردستان، از سوی ارتش ترکیه، این روزها جایی ویژه در رسانه های معتبر اروپا و آلمان یافته است.

 

 

روز چهارشنبه ۲۹ ژوییه “زود دویچه تسایتونگ” زیر نام “انتقام رجب طیب اردوغان” از جمله خبر داد که همه نمایندگان حزب دموکراتیک خلق ترکیه در پارلمان این کشور، خواستار لغو مصونیت پارلمانی خود شدند. آن ها همزمان از همه فراکسیون های مجلس خواستند که از مصونیت پارلمانی خود چشم بپوشند. ۷۹ نماینده این حزب استدلال کردند:”وقتی که مردم ترکیه هیچ مصونیتی ندارند، دلیلی ندارد که ما به عنوان نمایندگان آن ها مصونیت داشته باشیم.”

این اقدام حزب دموکراتیک خلق در واقع واکنشی کاملا غافلگیرکننده به تهدید رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه است. او با طرح این ادعا که حزب دموکراتیک خلق ها روابطی پنهانی با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) دارد، خواستار لغو مصونیت، تعقیب قضایی و سرانجام اخراج نمایندگان حزب دموکراتیک خلق شده بود.

اردوغان انتقام چه را می گیرد؟

در انتخابات ۷ ژوئن امسال ترکیه حزب دموکراتیک خلق که با روش های قانونی از حقوق همه کردهای ترکیه پشتیبانی می کند، موفق به کسب حدود ۱۳ درصد آرای مردم شد و ۷۹ کرسی مجلس را احراز کرد. در مقابل حزب اسلامگرای عدالت و توسعه، که رجب طیب اردوغان آن را رهبری می کند، هشت درصد آرای خود را نسبت به انتخابات پیشین باخت و در نتیجه اکثریت مطلقی را که کمک می کرد تا به تنهایی دولت را تشکیل دهد از دست داد.

براساس قانون اساسی ترکیه، هرگاه احزاب حاضر در پارلمان نتوانند ظرف ۴۵ روز ائتلافی برای ایجاد دولت جدید تشکیل دهند، رییس جمهوری می تواند مجلس را منحل و انتخابات را تجدید کند. رجب طیب اردوغان همزمان با بمباران مواضع حزب کارگران کردستان اعلام کرد که این کار را خواهد کرد.

زود دویچه تسایتونگ در تحلیل روز چهارشنبه خود می نویسد که اردوغان برای انتقام جویی به روش هایی غیر منتظره دست زده است. به ویژه در برابر صلاح الدین دمیرتاش رهبر حزب دموکراتیک خلق. این رهبر ۴۰ ساله حزب کردی دموکراتیک خلق در انتخابات گذشته با وقار، شوخ طبعی و سبکبالی کاملا برخلاف رییس جمهوری رجب طیب اردوغان بود که با دندان های به هم فشرده به قدرت چسبیده بود. به این ترتیب دمیرتاش، اردوغان و حزب عدالت و توسعه حاکم را روز ۷ ژوئن پس راند.

روزنامه آلمانی از شرایط امروز ترکیه با عنوان “اوقات جنون آمیز در ترکیه” نام می برد و می نویسد: “قدرت حزب عدالت و توسعه شکسته به نظر می رسید، رشد حزب دموکراتیک خلق ها به عنوان قدرت سیاسی پرنفوذ کردها دیگر متوقف شدنی نبود، اما تنها ظرف چند روز همه چیز دوباره تغییر کرد.”

اکنون ترکیه از یک سو وارد جنگ با دولت اسلامی (داعش) شده و از سوی دیگر با کردهایی می جنگد که حزب دموکراتیک خلق می خواهد از منافع آنان در پارلمان دفاع کند. دولت ترکیه می کوشد با جنگنده ها و سربازان، حزب ممنوعه کارگران کردستان را به عقب براند. شب چهارشنبه جنگنده های اف ۱۶ شدیدترین حملات را در یک هفته اخیر به مواضع پ ک ک انجام دادند.

 

احتمال تجدید انتخابات در پاییز

به گزارش زوددویچه تسایتونگ همزمان با این حملات نظامی، اردوغان که در مجموع حزب دموکراتیک خلق را مسئول شکست خود (در انتخابات) می داند، می خواهد علیه این حزب از طریق دادگستری نیز وارد عمل شود. اردوغان تسلیم نمی شود. احتمال تجدید انتخابات در پاییز زیاد است، زیرا تشکیل دولت ائتلافی عملی نشده است.

روزنامه آلمانی ادامه می دهد:”اردوغان دست کم ادعا می کند که نمی خواهد حزب دموکراتیک خلق ها را ممنوع کند. اما به همه چیز متوسل می شود که این حزب را متهم کند. او گفته است: “اگر نزدیکی نمایندگان به پ ک ک ثابت شود، مصونیت پارلمانی آن ها باید لغو شود. اثبات نزدیکی نمایندگان به پ ک ک کار سختی نیست، زیرا در تمام مذاکرات صلح میان دولت و پ ک ک رهبران اصلی حزب دموکراتیک خلق، از جمله صلاح الدین دمیرتاش نقش میانجی را ایفا کرده اند.”

دمیرتاش در برابر تهدید اردوغان گفته است:”ما هیچ ترسی از قرار گرفتن در برابر دادگاه نداریم. ما هیچ جنایتی مرتکب نشده ایم جز این که ۱۳ درصد آرای مردم را کسب کرده ایم.”

با این همه از دید مفسر روزنامه زوددویچه تسایتونگ حزب دموکراتیک خلق با خطر جدی روبرو است. ناظران پرسابقه امور سیاسی ترکیه اکنون رویدادهای سال های سیاه دهه ۱۹۹۰ میلادی را به خاطر می آورند که احزاب کردی یکی پس از دیگری غیرقانونی اعلام شدند. سلب مصونیت پارلمانی نمایندگان همیشه نخستین قدم بود. در سال ۱۹۹۴ برخی نمایندگان کرد مثل جنایتکاران دستگیر شدند. بعضی از آن ها برای ده سال به زندان افتادند. مراد یکتین مفسر روزنامه انگلیسی زبان حریت نیوز ترکیه از این رویدادها به عنوان “کابوس” یاد می کند.

دمیرتاش: حزب ما ربطی به پ ک ک ندارد

دمیرتاش رهبر حزب دموکراتیک خلق ها در واکنش به تهدیدهای اردوغان گفته است:”هیچ اتهامی متوجه ما نیست. حزب دموکراتیک خلق ها یکی است و حزب کارگردان کردستان ترکیه یکی دیگر. ما از پ ک ک دستور نمی گیریم.”

در واقع دلیل اصلی پیروزی دمیرتاش در انتخابات ۷ ژوئن چیزی جز این نبود که توانست مردم ترکیه را متقاعد کند که حزب او راهی غیر از خشونت در پیش دارد. به این دلیل، به رغم نزدیکی حزب دموکراتیک خلق ها به پ ک ک بسیاری از انتخاب کنندگان آرای خود را به این حزب دادند.

دمیرتاش در مصاحبه ای با “حریت دیلی نیوز” گفته است: “به طور کلی حزب دموکراتیک خلق تنها جریانی در سراسر زمین است که می تواند میان آنکارا و رهبر زندانی پ ک ک عبدالله اوجالان و جنگندگان این حزب در کوه ها میانجی گری کند.”

در آغاز هفته جاری، اردوغان هنگامی که می خواست برنامه “عملیات ضد تروریستی” خود را به آگاهی احزاب اپوزیسیون برساند، از دو حزب جمهوری خواه مردم و جنبش ملی گرا دعوت کرد، اما حزب دموکراتیک خلق را به این نشست راه نداد. احمد داوود اوغلو نخست وزیر ترکیه درباره علت عدم حضور حزب دموکراتیک خلق ها در این نشست گفت:”آن ها متحد دشمن هستند. ما با آن ها حرف نمی زنیم. طبعا می شود پرسید که چرا ما دمیرتاش را دعوت نکردیم. اما ما نیازی نداریم کسی را مطلع کنیم که موضع روشنی علیه ترور ندارد.”

بیشتر ناظران امور ترکیه معتقدند که میان رجب طیب اردوغان و احمد داووداوغلو مناسباتی نظیر ولادیمیر پوتین و مدودف در روسیه حاکم است و داوود اوغلو فرمانبردار مطلق اردوغان است. این هردو از رهبران اصلی حزب عدالت و توسعه هستند.

به این ترتیب دمیرتاش ناظر رانده شدن حزب خود به جبهه ای است که دولت ترکیه آن را “جبهه تروریستی” می نامد. ترکیه چهار سال نه تنها آدمکشی های داعش را تحمل کرد، بلکه راه را برای عبور جوانان اروپایی داوطلب پیوستن به این جریان باز گذاشت و حتی مجروحان جنگی داعش را در بیمارستان های خود پذیرفت و درمان کرد. در همین دوران به مذاکره برای صلح با پ ک ک ادامه داد. اما حالا می کوشد پ ک ک را با داعش در یک جبهه قرار دهد و علیه هردو بجنگد. البته نبرد اصلی آنکارا احتمالا علیه کردها خواهد بود، نه داعش، زیرا حزب اسلامگرای عدالت و توسعه هدف سرنگون ساختن بشار اسد را در سوریه دنبال می کند، نه نابودی داعش را.

قربانی یک نقشه مزورانه

دمیرتاش حزب دموکراتیک خلق را قربانی یک “نقشه مزورانه” می داند. او در اجتماع اعضای حزب خود گفته است:”ترک ها خواهند مرد، کردها خواهند مرد و همه این خون ها باید به حساب حزب دموکراتیک خلق گذاشته شود. این یک صورتحساب کثیف است.”

اردوغان در سیاست تند خود علیه حزب دموکراتیک خلق ها یک متحد طبیعی دارد: اولتراناسیونالیست های جنبش ملی گرا به رهبری “دولت باغچه لی”. این جنبش از سیاست جنگی دولت ترکیه در تمام ابعاد آن پشتیبانی می کند. جنبش ملی گرا در حالی که سمت و سوی مذهبی هم دارد و به این دلیل می تواند بهترین موتلف حزب عدالت و توسعه باشد، تا به حال، تنها به این دلیل که دولت می کوشید با پ ک ک مدارا کند، حاضر به ائتلاف نشده بود. این فضا اکنون تغییر کرده است: جنبش ملی گرا حاضر خواهد بود وارد ائتلاف شود و حزب دموکراتیک خلق ها را به سرعت ممنوع کند.
حزب کردها، اکنون یک دشمن خطرناک تر هم دارد.

*جواد طالعی، شاعر، نویسنده و روزنامه نگار آزاد با بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه نگاری حرفه ای از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو مسئولیت دفتر اروپائی شهروند را به عهده دارد. او همزمان با رسانه های معتبر فارسی زبان دیگر مثل بی بی سی، رادیو فرانسه، دویچه وله و سایت های اینترنتی متعدد همکاری داشته است.