پشت بمباران همزمان مواضع داعش و پ ک ک در سوریه چه سیاستی نهفته است؟
رجب طیب اردوغان اعلام کرده است که نتیجه انتخابات هفتم ژوئن را نمی پذیرد و انتخابات را تجدید می کند. او اکنون در تلاش جلب پشتیبانی ناسیونالیست های ترکیه است.
آیا آمریکا در برابر ورود ترکیه به ائتلاف ضد داعش بر سرکوب کردها چشم می پوشد؟
روزنامه “دی ولت” آلمان در تحلیلی تازه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه را متهم می کند که با هدف پیروزی در انتخاباتی که می خواهد به زودی برگزار کند، سیاست خود را در مورد کردها تغییر داده و با سرکوب نیروهای حزب کارگران کردستان در خاک سوریه، این حزب را در شرایطی قرار داده است که مجبور شود پایان آتش بس با ارتش را اعلام کند.
در انتخابات پارلمانی هفتم ژوئن امسال، حزب اسلامگرای عدالت و توسعه تحت رهبری رجب طیب اردوغان، با کسب نزدیک به ۴۱ درصد آرای مردم ترکیه، اکثریت مطلق را پس از ۱۳ سال از دست داد و دیگر نمی توانست بدون ائتلاف با یک حزب دیگر دولت را تشکیل دهد.
در این انتخابات حزب جمهوری خواه مردم بیش از ۲۵ درصد، حزب حرکت ملی بیش از ۱۶ درصد و حزب دموکراتیک خلق ها نزدیک به ۱۳ درصد آرای مردم را کسب کردند. احمد داوود اوغلو، نخست وزیر، بلافاصله شکست عدالت و توسعه را در این انتخابات پذیرفت و برای کناره گیری از مقام نخست وزیری اعلام آمادگی کرد.
کسب ۷۹ کرسی مجلس ترکیه از سوی حزب دموکراتیک خلق ها مهمترین برآیند انتخابات پارلمانی هفتم ژوئن امسال بود. پیروزی این حزب که طرفدار حقوق کردهای ترکیه است، از سوی اکثریت تحلیل گران، مهمترین عامل شکست حزب اسلامگرای عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان ارزیابی شد.
دورخیز اردوغان برای ابطال نتیجه انتخابات
براساس گزارش رسانه های ترکی رجب طیب اردوغان همزمان با آغاز بمباران مواضع حزب کارگران کردستان در عراق و سوریه اعلام کرده است که نتیجه انتخابات ماه ژوئن را نمی پذیرد و دستور تجدید انتخابات را صادر خواهد کرد. قانون اساسی ترکیه این امکان را به اردوغان می دهد. به موجب این قانون هرگاه دولت ائتلافی ظرف ۴۵ روز پس از برگزاری انتخابات تشکیل نشود، دولت می تواند انتخابات را تجدید کند.
از برگزاری انتخابات اکنون ۵۰ روز می گذرد و ائتلافی تشکیل نشده است. این عدم کامیابی، با توجه به این که هر سه حزب برنده انتخابات اعلام کرده بودند که حاضر به ائتلاف با حزب عدالت و توسعه نیستند، از آغاز قابل پیش بینی بود.
اردوغان در سال های اخیر بخش مهمی از محبوبیت خود را به دلیل سرکوب مخالفان، محدود ساختن رسانه ها و اینترنت، ریخت و پاش های بزرگ و فساد مالی از دست داده است. او، در سال های گذشته کوشید از طریق نرمش در برابر کردها اعتماد آن ها را جلب کند و از پشتیبانی نسبی آن ها در انتخابات برخوردار شود.
اما در انتخابات ژوئن امسال این پشتیبانی را از دست داد و درنتیجه آرای حزب او در مقایسه با انتخابات پیشین نزدیک به هشت درصد کاهش یافت. بسیاری از تحلیلگران ارزیابی کرده اند که دلیل شکست حزب عدالت و توسعه این بود که کردهایی که در سال های پیش به حسن نیت اردوغان نسبت به مسئله خود امید بسته بودند، در نتیجه سیاست های سرکوبگرانه ای که او در برابر مجموعه مخالفان خود در پیش گرفت، از او رویگردان شدند و به حزب دموکراتیک خلق ها رای دادند. کردها و کردتباران نزدیک به یک چهارم جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند.
اکنون اردوغان سیاست صلح جویانه ای را که قبلا در برابر کردها پیش گرفته بود، تغییر داده است. روزنامه دی ولت آلمان حمله تروریستی روز دوشنبه ۲۰ ژوئیه امسال را سرآغاز این چرخش ارزیابی می کند. این روزنامه با اشاره به قتل ۳۲ نفر در عملیات انتحاری سوروچ می نویسد:”این که ۳۲ شهروند در یک حمله تروریستی به قتل برسند دلیلی کافی است برای آغاز عملیات نظامی علیه آمران آن. چه کسی مخالف این کار خواهد بود؟ اما رژیم عدالت و توسعه، برخلاف انتظار از عزاداری و ابراز همدردی با قربانیان خودداری کرد.”
در آغاز سال جاری میلادی، دولت ترکیه به خاطر مرگ پادشاه ۸۵ ساله عربستان سعودی عزای عمومی اعلام کرد. روزنامه آلمانی با اشاره به همین نکته می نویسد:”از سوی دولت ترکیه که همچنان به گونه ای حکومت می کند که انگار انتخاباتی در این کشور برگزار نشده است، حتی یک نماینده در مراسم خاکسپاری ۳۲ قربانی سوروچ شرکت نکرد.”
قربانیان عملیات انتحاری روز ۲۰ ژوئیه سوروچ همه اعضای سازمان جوانان سوسیالیست و طرفدار حزب دموکراتیک خلق ها بودند. آن ها در شهر سوروچ واقع در نزدیکی مرز سوریه مرکزی برای بازسازی شهر کوبانی ایجاد کرده بودند. عامل ترور یک جوان ترک بود که گفته می شود مدتی در خاک سوریه تحت تعلیم داعش بوده است.
از فردای این عملیات خونین، جنگنده های ترکیه بمباران مواضع داعش را در خاک سوریه آغاز کردند، اما این بمباران ها به مواضع دولت اسلامی محدود نماند، بلکه مواضع حزب کارگران کردستان ترکیه را نیز در بر گرفت. در واکنش به این حملات، پ. ک.ک نیز که در سال های اخیر در مسیر صلح با دولت ترکیه اعلام آتش بس کرده بود، آتش بس را “عملا پایان یافته” خواند.
دلیل چرخش سیاست اردوغان
رجب طیب اردوغان که از سال ۲۰۰۲ میلادی تاکنون در مقام های نخست وزیر و رئیس جمهور بر ترکیه حکومت می کند، در سال های اخیر به فرصت طلبی و خودکامگی شهرت یافته است. او در تابستان سال ۲۰۱۳ با سرکوب معترضان تخریب پارک گزی در قلب استانبول، نشان داد که در نتیجه افزایش قدرت سیاسی به سمت خودکامگی گام بر می دارد. یک سال بعد، در جریان فساد مالی بزرگ دولت، از باور مردم ترکیه به پاکدستی او و حزبش نیز کاسته شد. مورد دیگری که از محبوبیت نخستین او به عنوان یک سیاستمدار منزه طلب کاست، ریخت و پاش های ناشی از نوکیسگی در جریان ساخت و تزئین کاخ هزار اتاقه ریاست جمهوری بود.
همزمان با کاهش نفوذ در میان روشنفکران و دانشگاهیان، اردوغان توانسته بود با پیش گرفتن سیاست مدارا با کردها و مذاکره با رهبر زندانی آن ها عبدالله اوجالان، بخشی از کردهای مسالمت جوی ترکیه را به پشتیبانان خود تبدیل کند، اما پیروزی حزب دموکراتیک خلق ها در انتخابات ژوئن امسال نشانه پایان این پشتیبانی نیز بود.
اکنون، اردوغان می کوشد با قدرت نمایی در برابر کردها، بر همه اقدامات سال های اخیر خود در زمینه حل مشکل آن ها خط پایان بکشد. اقدامی که بیش از همه سودای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را به خطر می اندازد، زیرا تامین حقوق دموکراتیک اقلیت های قومی و مذهبی در ترکیه یکی از مهم ترین پیش شرط های تحقق این هدف است.
با توجه به این واقعیت، چه چیزی سبب می شود که اردوغان و حزب عدالت و توسعه سود خود را در تجدید دشمنی با کردها بیابند؟
از دید اغلب تحلیل گران ترکیه پاسخ این پرسش کاملا روشن است: باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در یک تماس تلفنی به اردوغان گفته است که از تلاش های او برای سرکوب دولت اسلامی پشتیبانی می کند. حال، رئیس جمهور ترکیه می تواند با ایجاد یک جبهه موازی، کاری کند که داعش و کردها در حالی که تاکنون علیه هم می جنگیده اند، به جبهه ای به ظاهر یگانه علیه ترکیه سوق داده شوند. در این صورت، در آنکارا سرکوب کردها نیز، تحت عنوان مبارزه با تروریسم توجیه پذیر خواهد شد.
در کنار حمله هوایی به مواضع پ ک ک در خاک عراق، پلیس ترکیه نیز در روزهای گذشته ضمن یورش گسترده به مناطق کرد نشین صدها نفر را به ظن پشتیبانی از پ ک ک دستگیر کرد. در مقابل بخش مسلح پ ک ک نیز قتل دو مامور پلیس ترک را به گردن گرفت.
تشدید تنش با کردها می تواند در انتخابات پیش رو آرای نیروهای ناسیونالیست مخالف با نرمش نسبت به کردها را به سوی حزب عدالت و توسعه جذب کند. گرگ های خاکستری ترکیه، در این سمت گیری، پشتیبانان جدی اردوغان و حزب اسلامگرای عدالت و توسعه خواهند بود. آن ها به خون کردهای ترکیه تشنه اند.
اردوغان و آرزوی قدرت نامحدود
انگیزه دیگر و مهم تر رجب طیب اردوغان تصویب لایحه افزایش اختیارات اجرایی رئیس جمهور در مجلس است. او این لایحه را آماده کرده بود تا در صورت پیروزی در انتخابات هفتم ژوئن تسلیم پارلمان کند. با از دست دادن اکثریت مطلق، او در انتخابات پیشین این شانس را از دست داد. رئیس جمهور ترکیه اکنون در صورت پیروزی در انتخابات، می تواند این برنامه را از سر بگیرد. به موجب این طرح، نظام اجرایی ترکیه شبیه آمریکا خواهد شد که قدرت رئیس جمهور در آن بسیار بالاتر از سایر نهادها است.
برای تحقق این هدف، رهبر حزب عدالت و توسعه بیش از هرچیز به پشتیبانی راست های ناسیونالیست ترکیه نیاز دارد که در احزاب و گروه های سیاسی ضد کرد ترکیه کم نیستند. آن ها در انتخابات ژوئن از دولتی که تظاهر می کرد خواستار همزیستی مسالمت آمیز با کردها است دوری کزیدند. اما اکنون، در صورت ادامه تنش میان دولت و نیروهای کرد، دوباره به صندوق های رای هجوم خواهند برد. راست های ترکیه همواره خواستار سرکوب کردها بوده اند.
خیانت غرب به کردها
دی ولت برای تحلیل مفصل خود عنوان زیر را برگزیده است:”غرب به خاطر داعش به کردها خیانت می کند.” با توجه به این که دولت ترکیه در ۴ سال اخیر از درگیری با داعش پرهیز کرده است، این نتیجه گیری غلط نیست.
ایالات متحده آمریکا در راس ائتلاف ضد داعش، ظاهرا حاضر شده است پس از حضور ترکیه در این ائتلاف، بر سرکوب پ ک ک چشم ببندد.
در پی قتل دو مامور پلیس ترکیه، سخنگوی کاخ سفید واشنگتن بدون اشاره به بمباران مواضع پ ک ک در خاک عراق، از این جریان خواست که از اقدامات تروریستی فاصله بگیرد و به مذاکره با دولت ترکیه ادامه دهد. همزمان، اما وزیر دفاع آلمان از آنکارا خواست که مسیر آشتی با پ ک ک را تغییر ندهد.
با گذشت سال ها از تلاش پ ک ک برای آشتی با ارتش ترکیه، هنوز برخی کشورهای غربی اسم این سازمان را از فهرست گروه های تروریستی خارج نکرده اند.
*جواد طالعی، شاعر، نویسنده و روزنامه نگار آزاد با بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه نگاری حرفه ای از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو مسئولیت دفتر اروپائی شهروند را به عهده دارد. او همزمان با رسانه های معتبر فارسی زبان دیگر مثل بی بی سی، رادیو فرانسه، دویچه وله و سایت های اینترنتی متعدد همکاری داشته است.
