* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش دوم و پایانی
مشکلاتی که همراه با فوبیا هستند
افرادی که از یک نوع فوبیا رنج می برند اغلب مشکلات روانی دیگری هم دارند مانند:
ـ یک مشکل نگران کننده مثل حمله پنیک یا یک فوبیای دیگر
ـ افسردگی
ـ مصرف زیاد موادی که خاصیت از بین بردن نگرانی دارد مانند الکل
رنج بردن از یک فوبیا می تواند عامل فلج کننده برای بیمار باشد که روی زندگی احساسی ـ اجتماعی (خانواده ـ جامعه) و شغلی بیمار شدیداً تأثیر بگذارد. بعضی از بیماران ممکن است از بعضی مواد که خواص ضد نگرانی دارند مثل الکل، داروهای روان گردان و امثالهم به مقدار زیاد استفاده کنند. همچنین امکان دارد که این نگرانی باعث یک حمله شدید مضطرب کننده و نگرانی کلی بشود و در موارد بسیار شدید ممکن است بعضی از بیماران را به خودکشی برساند.
سیمپتوم ها
وقتی که بیمار فوبیک در مقابل یک وضعیت یا چیزی که او را می ترساند قرار گیرد دچار سیمپتوم های مضطرب کننده زیر می شود:
ـ تنفس سریع
ـ زیاد شدن ضربان قلب
ـ گر گرفتگی
ـ عرق کردن شدید
ـ سرگیجه
ـ مشکلات دستگاه گوارش مثل حالت تهوع، اسهال و غیره
ـ بی خوابی
و در تمام موارد بیمار مشکل خود را می داند. هم چنین می داند که ترس او بی جهت و نامعقول است. فرار کردن از شرایط تولیدکننده ترس هم از سیمپتوم های بیماری است. بعضی از بیماران وقتی که نتوانند از عامل فوبی بگریزند، به یک شئی ضد فوبی پناه می برند؛ این شئی برای آنها نوعی حامی و دلگرمی محسوب می شود یا اینکه به کسی پناه می برند که به آنها حس امنیت می دهد.
چه کسانی ممکن است مبتلا شوند
زنان دو برابر بیشتر به فوبی دچار می شوند تا مردان. این حالت هم چنین نزد افرادی که در به میزان زیادی نگران هستند، دیده می شود.
پیشگیری و درمان های دارویی
برای پیشگیری اول از همه باید به فکر درمان سریع این مشکل بود. اگر شخصی از نوعی ترس رنج می برد که بر روی وضع زندگی او اثر می گذارد و از بعضی چیزها جلوگیری می کند باید با پزشک خانوادگی مشورت کند.
درمان های دارویی
در بیشتر موارد درمان سرپایی انجام می شود و احتیاج به بستری شدن نیست و شامل روان درمانی و دارو است و باعث کم شدن سیمپتوم ها و اضافه شدن مشکلات بیماری های دیگر می شود. هم چنین باعث بهتر شدن فعالیت های روانی و اجتماعی بیمار می شود و در بعضی مواقع که یک اضطراب کلی یا دپرسیون شدید و غیره وجود دارد بستری شدن در بیمارستان لازم می شود.
درمان فوبیا احتیاج به پزشک و روانشناس، روانشناس کودک و روانکاو ماهر و با تجربه دارد. گاهی لازم می شود از پزشک متخصص مدارس و متخصص کار هم کمک خواست. سرویس های پزشکی اجتماعی و آموزش دهنده هم می توانند به بیماران کمک کنند.
تراپی ها
در درمان بعضی از فوبیا موثر بوده و بیمار بین ۱۲ تا ۲۵ جلسه ۴۵ دقیقه ای شرکت داشته است. درمان کمک می کند که بیمار فوبیک بتواند با ترس خود مقابله کند و او را به تدریج با مسئله یا چیز فوبی دهنده روبرو می کنند و از تکنیک های ویزوالیزاسیون و انرژی روانی استفاده می کنند. (انرژی مانتال)
برای داشتن نتایج بهتر می شود این تکنیک ها را با دارو نیز همراه کرد که بعداً شرح می دهیم.
ـ درمان با حقیقت مجازی: این نوع درمان چندین سال است که در روان درمانی به کار می رود و بیمار به کمک یک عینک سه بُعدی در یک حقیقت مجازی که توسط درمانگر کنترل می شود فرو می رود.
EMOR
این تکنیک در اواخر سال های ۱۹۸۰ برای درمان بیمارانی که از مشکلات تولید شده بر اثر استرس های پست تروماتیک رنج می بردند به کار رفته و گویا درصد بالایی برای درمان فوبیا استفاده داشته است. درمانگر از بیمار می خواهد که به وضعیتی که باعث تولید فوبیا در او می شود فکر کند و در همین حال یک شئی متحرک را به او نشان می دهد و می خواهد که به آن نگاه کند حرکات چشمی سریع برای دیدن شئی مذکور که توسط درمانگر کنترل می شود باعث می شود اطلاعات مربوط به مشکل باعث فوبی به منطقه های دیگر منتقل شود.
روان درمانی
از بیمار فوبیک خواسته می شود از خودش سئوال کند که چه عواملی باعث تولید فوبیای او شده است. روان درمانگر سعی می کند علت تولید سیمپتوم ها را در تاریخ زندگی بیمار و خانواده او را پیدا و درمان کند.
داروها
داروهای آنتی دپرسور توسط پزشکان برای همراهی با بیماران فوبیک به کار می رود و وضع او را بهتر می کند حتی اگر دپرسیون همراه فوبیا نباشد، آنتی دپرسورهایی که روی پیام آوران عصبی سروتونین موثرند داروی تجویزی خوبی هستند و باعث زیاد شدن مقدار سروتونین در مغز می شوند. اگر اضطراب همراه فوبیای شدید باشد از داروهای دیگری هم برای مدت کوتاه که اعتیاد آور نباشند استفاده می شود. بالاخره از بتابلوکان ها هم برای درمان فوبی ها استفاده می شود. این داروها که برای فشار خون سرخرگی به کار می روند باعث آرامش بعضی سیمپتوم ها مثل ضربان شدید قلبی می شوند.
طب مکمل
ـ تکنیک های آرام بخش: تکنیک های مختلفی وجود دارد که اکثر آنها فشار وارده بر روی عضلات را کم کرده و تکنیک های تنفسی را بهتر می کنند، برای درمان فوبیا تکنیک های آرام بخش را همراه تکنیک های تصوری انجام می دهند، بدین وسیله بیمار در یک حالت آرامش مسائلی را که برای او تولید ترس کرده تصور و بر طرف می کند.
ـ هیپنوز: چندین مطالعه مفید بودن هیپنوز را برای کنترل نگرانی ها مخصوصاً قبل از درمان های دارویی و دندانی مهم و همین طور در کنترل ترس ها نشان داده است، ولی باید درمان پس از خوب شدن اولیه تا سه سال ادامه داشته باشد و اگر با سایر تکنیک های آرام بخش همراه باشد موثرتر است.
ـ کاوا: کاوا گیاهی است که در جزایر پاسیفیک جنوبی از قدیم به عنوان آرام بخش و خواب آور به کار می رود. مطالعات نشان داده که برای درمان ترس های بی دلیل همراه نسبتاً موثر است و مانند داروهای شیمیایی مثل والیوم است. باید دانست که بعضی کنتراندیکاسیون هایی هم دارد.
طب سوزنی: مطالعات زیادی موثر بودن طب سوزنی را در درمان مشکلاتی که همراه با نگرانی است نشان داده ولی این مطالعات دارای اشکالات متدولوژیک هستند و زیاد مورد قبول دانشمندان نیستند.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.
ataansari@videotron.ca
