* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
چشمها دائماً در معرض عواملی مانند گردوغبار، دوده، محصولات آرایشی و غیره قرار دارند که می تواند باعث التهاب شده و باعث بعضی ناراحتی های چشمی بشوند که خوشبختانه خطرناک نیستند و به راحتی درمان می شوند.
مشکلاتی که معمولا برای چشم به وجود می آید، عبارتند از:
ـ خشکی
ـ التهاب
ـ قرمزی یا وجود خون
ـ درد و احساس سوزش
ـ ریزش اشک و یا وجود مخاط زرد و چسبناک
علل
ـ نارسایی غدد اشک ساز که به صورت خشکی چشم خود را نشان می دهد. اشک توسط سه نوع غده اشک ساز تولید می شود و باعث نرمی حرکت چشم می شود. بعد از چهل سالگی چشم مقدار خیلی کمتری اشک تولید می کند و احتمالاً کم شدن هورمون ها باعث آن است.
ـ بسته شدن کانال های اشکی: این کانال ها اشک را به طرف چشم و یا بینی می فرستند. بسته شدن این کانال ها تولید آب ریزش از چشم مخصوصاً هنگام جویدن می کند.
ـ داروها: مانند داروهای ضد حساسیت، روان گردان ها، بازکننده بینی، ادرارآورها (مدر) و بتا بلوکانها
ـ بیماری های عفونی: آلرژی ها، عفونت های چشمی، عفونت های پلکی، عفونت های عدسی چشم، سینوزیت، اکنه، ویروس ها، تورم ایریس (قسمت رنگی چشم) گلوکوم حاد، فشار خون بالا و مشکلات گردش خون.
ـ عادات و محل زندگی، خستگی ـ گرد و خاک ـ کار کردن با کامپیوتر و نگاه کردن مداوم به مانیتور ـ کلر آب استخر ـ آرایش چشم و استفاده از ریمل، خط چشم و سایه و سایر موادی که برای زیبایی به کار می رود ـ بعضی داروها ـ دستگاه های سرد کننده هوا ـ گرم کردن زیاد منزل در زمستان ـ مصرف طولانی عدسی های داخل چشمی ـ فعالیت های ورزشی سنگین و طولانی.
ـ نور آفتاب: اشعه ماوراءبنفش می تواند سلول های سطح چشم را سوزانده باعث آبریزش و احساس سوزش بشود.
چند راهنمایی
ـ قرمزی چشم را جدی بگیرید، زیرا علامت اینست که چشم دچار مشکلی شده است مخصوصاً هنگامی که همراه با درد و ترشح و کم شدن بینایی باشد. بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
ـ از مصرف آنتی بیوتیک هایی که بدون نسخه می شود خرید خودداری کنید. ممکن است دچار عفونت جدی تری بشوید.
ـ از مالیدن چشم ها خودداری کنید که شدیداً چشم ها را ملتهب می کند.
ـ از داروهای تنگ کننده عروق استفاده نکنید، زیرا ظاهراً قرمزی چشم را از بین می برد و وقتی اثر دارو از بین رفت چشم دوباره قرمز می شود. این داروها معالجه کننده چشم نیستند، فقط ظاهر مشکل را می پوشانند که دیده نشود.
ـ هرگز به طور مستقیم به خورشید نگاه نکنید حتی موقع گرفتگی آن زیرا سلول های بینایی را می سوزاند.
ـ از اشک های مصنوعی استفاده کنید. قطره ی اشک مصنوعی را بدون نسخه از داروخانه می توانید بخرید. این اشک ها باعث نرمی حرکات چشم می شود و در نتیجه از صدمه دیدن عدسی جلوگیری کرده و التهاب را آرامش می دهد، از محصولاتی که دارای Thimerosal هستند استفاده نکنید زیرا به سطح چشم صدمه می زند.
ـ کمپرس کنید، سه تا چهار بار در روز کمپرس ولرم و یا سرد بر روی پلکها می تواند التهاب و قرمزی چشم را کم کند. اگر درد دارید می توانید از داروهای ضد درد استفاده کنید.
ـ لخته های چسبیده به مژه ها را تمیز کنید. اگر صبح پس از بیدار شدن پلک هایتان به هم چسبیده یک گوش پاک کن را در شامپوی مخصوص نوزادان فرو کنید و بعد مژه ها را با آن بشویید. همچنین می توانید با یک دستمال مرطوب آنها را پاک کنید. فراموش نکنید که بلافاصله دست ها را با صابون بشویید تا از پراکندن آلودگی خودداری شود.
ـ استفاده از داروهای ضد حساسیت: هنگام آلرژی، حساس بودن به دود، گرد و خاک یا علل دیگر محیط زیست داروهای ضد حساسیت که بدون نسخه به فروش می رسد استفاده کنید. ضمناً دستمال کاغذی، صابون، پودر (مایع) رختشویی بدون بو استفاده کنید (خوش بو کننده نباشد).
ـ چشم به هم زدن: بعضی از شغل ها مانند خیاطی، کار با کامپیوتر چنان توجه را جلب می کنند که فراموش می شود چشم بهم بزنیم، در صورتی که چشم بهم زدن باعث نرمی و مرطوب بودن سطح چشم ها شده و از التهاب آن جلوگیری می کند.
ـ به چشم ها استراحت بدهید. اگر التهاب بر اثر خستگی چشمی به وجود می آید مانند کار کردن طولانی جلوی کامپیوتر، چندین بار در روز به چشم هایتان استراحت بدهید. چشم ها را به چپ و راست حرکت دهید بدون این که به یک نقطه خاص نگاه کنید. بعد چشم ها را ببندید و به آهستگی پلک ها را ماساژ دهید. همچنین می توانید به نوک یک مداد خیره شده آن را به چپ و راست و جلو و عقب حرکت دهید.
ـ برای خوب خوابیدن در شب، اگر بر اثر خشکی و التهاب چشم شب ها از خواب بیدار می شوید قبل از خواب از پمادهایی که به جای اشک چشم ها را مرطوب نگه می دارند استفاده کنید. این پماد ها بدون نسخه به فروش می رسند و مخلوطی از وازلین و روغن های معدنی هستند که چشم ها را مرطوب نگه می دارند. ضمناً می توانید اتاق خوابتان را مرطوب نگه دارید. اگر از دستگاه های مرطوب کننده استفاده می کنید سر آن را به طرف بالا نگهدارید چون هوای طرف سقف اتاق خشک تر است.
ـ اگر نور خورشید چشمتان را ناراحت کرده، کمپرس سرد بر روی چشم ها بگذارید و از داروی ضد درد استفاده کنید. برای این که این مشکل پیش نیاید از عینک ضد اشعه ماوراءبنفش استفاده کنید (مدل هایی که کنار چشم را محافظت می کنند). برای کسانی که چشمشان برای کاتاراکت (آب مروارید) عمل شده این عینک ها لازم و ضروری است. این عینک ها را هنگام وزیدن باد نیز استفاده کنید. هنگامی که روی کشتی های تفریحی هستید و یا اسکی می کنید از عینک آفتابی پولاریزه که نور خورشید را منعکس می کند استفاده کنید.
ـ محصولات آرایشی با گذشت زمان احتمال تولید عفونت را زیاد می کند. این محصولات را هر شش ماه یکبار عوض کنید. اگر چشمانتان ملتهب شد از مصرف آنها خودداری کنید و از محصولاتی که برای چشم های حساس درست شده استفاده کنید.
ـ نور محل کار را زیاد کنید. اگر چشمانتان مرتباً ناراحت هستند ممکن است نور محل کارتان کافی نباشد. لامپ های کم نور باعث فشار به چشم و خستگی آن می شود که تولید التهاب می کند، از لامپی که نور کافی و ملایم دارد استفاده کنید.
ـ از عینک طبی مناسب استفاده کنید. شیشه عینک شما باید با چشم تان هم آهنگ باشد.
ـ اگر لنزهای داخل چشمی مسئول التهاب چشم های شما هستند چند روز از آنها استفاده نکنید. برای جلوگیری از عفونت با محلول مخصوص تمیزشان کنید. قبل از گذاشتن عدسی آرایش کنید و قبل از درآوردن عدسی، آرایش را پاک کنید. عدسی ها برای مدت طولانی می توانند باعث خراش تخم چشم بشوند و تولید عفونت کنند. برای جلوگیری شب ها قبل از خواب آنها را در بیاورید. اگر از محل های پر گرد و خاک عبور می کنید از عینک استفاده کنید، زیرا گرد و خاک به زیر عدسی رفته باعث التهاب می شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
ـ وقتی که اشک مصنوعی باعث آرامش چشم نمی شود.
ـ به نور حساس هستید.
ـ چشم درد همراه با ترشح زرد رنگ و مداوم دارید و احساس می کنید دیدتان کم شده.
ـ چشم درد، احساس سوزش یا آبریزش مداوم دارید.
ـ پلک های متورم، قرمز یا دردناک دارید.
ـ از آرتریت روماتوئید و خشکی دهان رنج می برید.
ـ عدسی های داخل چشمی شما تولید التهاب می کند.
درمان
طبق تشخیص پزشک ممکن است از اشک های مصنوعی دیگری استفاده کند و یا یک تامپون از سیلیکون میکروسکپیک در کانال اشکی قرار دهد تا اشک کم تولید شده در چشم مدت طولانی تری باقی بماند. گذاشتن تامپون پنج دقیقه طول می کشد، بی درد است و تولید ناراحتی نمی کند، دیده نمی شود و بر بینایی اثری ندارد و تا مدتی که پزشک تشخیص می دهد باید در کانال باقی بماند، اگر کانال بسته باشد یک جراحی کوچک لازم می شود.
عفونت ها با آنتی بیوتیک معالجه می شود. اگر تخم چشم عفونی باشد از کورتیزون و گشادکننده عدسی استفاده می شود. گلوکوم با دارویی که فشار چشم را کم می کند و یا جراحی با لیزر انجام می شود.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.
ataansari@videotron.ca
