ضحی حدید عراقی تبار زمانی در عرصه معماری به شهرت جهانگیر رسید که هنر معماری هنوز در انحصار مردان بود. یادگارهای او در ۵ قاره جهان تا ده ها سال پس از مرگش نگاه ها را به خود میخکوب خواهند کرد.
ضحی حدید، زن معماری که در آغاز “معمار طرح های غیرقابل اجرا” شناخته می شد و سپس طرح های ساختمانی اعجاب آورش در ۵ قاره جهان اجرا شد، روز ۳۰ مارس امسال در ۶۵ سالگی به گونه ای زودرس و غافلگیرکننده دیده بر جهان فروبست.
در فهرست معماران برتر جهان، ضحی حدید، زاده ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰ در بغداد، نامی آشنا بود. او، پس از تحصیل رشته معماری در لندن آغاز به کار کرد. در آغاز طرح های او به رغم زیبائی و یگانگی، تخیلی و غیرقابل اجرا تشخیص داده می شدند، اما سرانجام در سال ۱۹۹۳ موفق به اجرای طرح ساختمان آتش نشانی یکی از شهرهای غرب آلمان شد و از آن پس طرح های اعجاب آورش یکی پس از دیگری در انگلستان، ایتالیا، آلمان و هنگ
کنگ به مرحله اجرا در آمدند و در ردیف مهم ترین شاهکارهای معماری جهان معاصر قرار گرفتند.
معمار عراقی تبار که پیش تر “مدال سلطنتی معماری” بریتانیا را دریافت کرده بود، در سال ۲۰۱۵ نیز به خاطر طراحی یک مجموعه فرهنگی در باکو پایتخت آذربایجان جایزه بهترین معماری سال ۲۰۱۵ جهان را دریافت کرد. ظرف ۱۶۷ سال، ضحی حدید تنها زنی بود که موفق به کسب مدال سلطنتی بریتانیا شد. طراحی مرکز ورزش های آبی المپیک لندن از جمله کارهای ارزشمند او است.
حدید به عنوان یکی از سرشناس ترین و موفق ترین معماران دوران معاصر به “بدخلقی” شهره بود و می گفتند که کار کردن با او بسیار دشوار است. او می گفت: “برای من حرکت و جریان داشتن مهم ترین چیز است. هندسه ای که در آن تکرار وجود ندارد و به فضا نظمی جدید می بخشد”. این نظریه، در همه کارهای معمار عراقی تبار، از جمله در ساختمان “مرکز فرهنگی حیدر علی اوف” در باکو به کار گرفته شده است.
برج Juckey Club Innovation هنگ کنگ که به کشتی های تفریحی شباهت دارد، کار حدید است. این برج که در آغاز محلی برای تحقیقات بود، از سال ۲۰۱۳ به مرکز دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ تبدیل شده است.
یکی دیگر از برجسته ترین آثار ضحی حدید ساختمان موزه هنرهای معاصر ماکسی ایتالیا در رم است. هنگام قدم زدن در فضای داخلی این بنای یگانه، چشم انداز و نمای آن دائما تغییر می کند. حدید در طرح های خود از بتون، شیشه، فولاد و انحناهای نامتعارفی استفاده می کرد که طرح های او را با طرح های سایر معماران برجسته جهان متفاوت می ساخت.
مرکز خرید Galaxy Shop پکن که چهار برج آن با پل هایی به یکدیگر وصل می شوند، مرکز شرکت خودروسازی BMW در لایپزیک آلمان از جمله سایر کارهای مهم ضحی حدید هستند. او به خاطر ساختمان بی ام وی در لایپزیک که توانسته است بخش اداری و تولید را به هم پیوند بزند، جایزه معماری آلمان را ربود.
ضحی حدید علاوه بر طراحی ساختمان، به خاطر طرح هایش برای صحنه تئاتر، مبل، کفش و اشیاء کوچک دیگر نیز شهرت داشت.
توجه ویژه ضحی حدید به تئوری های موجود در عالم معماری سبب شد که تا زمان بازنشستگی خود در سال ۲۰۱۵، بخش عمده ای از وقت خود را صرف تدریس در دانشگاه های معتبر جهان همچون اوهایو، شیکاگو، نیویورک، هیل و هامبورگ کند. در زمان بازنشستگی، او استاد انستیتو معماری دانشگاه وین بود.
هنگامی که این زن عراقی تبار در جوانی معماری را آغاز کرد، این هنر در انحصار مردان بود. به این ترتیب او را می توان یکی از نخستین زنانی دانست که توانستند در عرصه معماری مدرن از رقبای مرد خود پیشی بگیرند. یادگارهای حدید در پنج قاره، تا ده ها سال پس از درگذشت او، همچنان در شمار مهم ترین دیدنی های جهان باقی خواهند ماند.
* بهارک وثوقی کارشناس هنرهای تجسمی است و در آلمان زندگی می کند.
