در شب شعر و موسیقیِ کانون شعر تورنتو
کانون شعر تورنتو در هشتمین شب شعر و موسیقی اش، میزبان حسین شرنگ شاعر ساکن مونترال و دکتر خاطره شیبانی بود.
سیاوش دیباج گرداننده مراسم به همراه دوستانش در کانون شعر تورنتو، انوش، بنفشه و حمید قاضی برگزارکننده ی این شب شعر در مجتمع فرهنگی ترنزک بودند.
دکتر خاطره شیبانی، استادیار زبان و فرهنگ فارسی دانشگاه یورک، اولین سخنران مراسم بود که از ملک الشعرای بهار گفت.
او علت انتخاب محمدتقی بهار (ملک الشعرا) را جایگاه او در مسیر ادامه دار تحول و تجدد در شعر فارسی خواند و او را شاعری متجدد و نوگرا دانست.
شیبانی گفت، ملک الشعرا، شعر را با فرهنگ، سیاست، اجتماع و روزنامه نگاری گره می زد و این کاری نوگرایانه بود.
بیایید ای کبوترهای دلخواه!/ بدن کافورگون، پاها چو شنگرف
بپرید از فراز بام و ناگاه/ به گرد من فرود آیید چون برف
سحرگاهان که این مرغ طلایی/ فشاند پر ز روی برج خاور
ببینمتان به قصد خودنمایی/ کشیده سر ز پشت شیشهٔ در
…
فرود آیید ای یاران! از آن بام/ کف اندر کف‌زنان و رقص رقصان
نشینید از بر این سطح آرام/ که اینجا نیست جز من هیچ انسان
بیایید ای رفیقان وفادار!/ من اینجا بهرتان افشانم ارزن
که دیدار شما بهر من زار/ به است از دیدن مردان برزن
دکتر شیبانی با اشاره به اینکه “بهار استاد قصیده است ولی انواع شعری دیگر هم گفته”، این چهارپاره را از شعرهای مهم متجدد خواند و گفت: یکی از دلایل اهمیت این شعر فرم چهارپاره ی آن است. فرم چهارپاره را بهار به نوعی اختراع کرده و قبل از او چنین فرم شعری وجود نداشته، تنها یک مورد چهارپاره را می گویند سعدی سروده است. این فرم دست شاعران دوران مشروطه را باز می کند تا بتوانند مفاهیم اجتماعی را وارد شعر کنند. وقتی شاعری را محدود کنید به یک وزن مشخص در فرم مثنوی، قصیده و غزل، دست شاعر بسته می شود و نمی تواند از مفاهیم اجتماعی بگوید، برای گفتن مفاهیم جدید باید شعر فارسی عوض می شد و در واقع این کار با بهار شروع شد.
دکتر شیبانی با اشاره به اینکه با نگاه نوتاریخ گرایی به تحول شعر فارسی می نگرد، افزود: جوان تر ها فکر می کنند که شعر جدید با نیما یوشیج شروع شد، در حالی که این درست نیست. اگر کسانی مثل بهار پا پیش نگذاشته بودند و فرم شعر فارسی را از قالب های قدیمی درنیاورده بودند، هیچ وقت در ادامه اش ما نمی توانستیم نیما یوشیج یا فروغ فرخزاد را داشته باشیم.
سخنران چند چهارپاره از شاعران جدیدتر از جمله فروغ فرخزاد به عنوان نمونه برای حاضران خواند و در ادامه حاضران را با زندگی بهار آشنا کرد.
محمدتقی بهار که در سال ۱۲۶۵ شمسی (۱۸۸۶ میلادی) در مشهد به دنیا آمد و در سال ۱۳۳۰ (۱۹۵۱ میلادی) در تهران از دنیا رفت. او که شاعر، مورخ، سیاستمدار و روزنامه نگار بود، در بیست سالگی به صف مشروطه خواهان خراسان پیوست. بنیانگذار دو روزنامه ی “نوبهار” و “تازه بهار” بود. پس از دستگیری به تهران تبعید شد. و بعد به نمایندگی دوره ی سوم مجلس شورای ملی انتخاب شد و چهار دوره نماینده مجلس بود. پس از کناره گیری از سیاست به تدریس دانشگاهی روی آورد.
یک سال پیش از درگذشت به دلیل ابتلا به سل، جمعیت ایرانی هواداران صلح را با تنی چند از همفکرانش پایه گذاری کرد و خود به عنوان رئیس آن انتخاب شد.
شیبانی، ملک الشعرا بهار را فردی میانه رو و خواهان تغییر خواند که به خاطر اشعارش چندین بار به زندان افتاد.
او شعر دیگری از بهار خواند که در مذمت حجاب زنان بود که سالها پیش از کشف حجاب توسط رضاشاه، آن را سروده است.
…
زن در زندان/ یارب که دیده
چه شد عزیزان که حال نسوان – بود بدینسان زار/ سیاهکاری و جهل و خواری ـ بود مدامش کار
…
زنی کاو به جهان هنر ندارد/ ز حسن بشری خبر ندارد
بناز ای زن با هنر که عالم/ گلی از تو شکفته‌تر ندارد
زنانی که به جهل در حجابند/ ز آداب و هنر بهره نیابند/ چنین زن به جهان ثمر ندارد
فرو خوان کتاب را/ برافکن حجاب را
ازبن بیشتر به گل/ مپوش آفتاب را
دکتر شیبانی با خواندن شعر “قفس” از بهار به سخنانش پایان داد.
نوبت به موسیقی رسید و آرمین هنرمند نوازنده با گیتار چند آهنگ آشنا نواخت و در پایان ترانه ای خواند که آهنگ و شعر آن از خودش بود و سفری به دنیای کودکی اش در اهواز بود.
پس از آن یکی از یاران کانون شعر تورنتو، بنفشه، دو شعر از سروده هایش را خواند.
پس از زمان استراحت نیمه ی دوم جلسه با موسیقی آغاز شد. اوستا نخعی جوان هنرمند با استادی قطعه ای را با پیانو نواخت.
پس از آن حسین شرنگ، شاعر میهمان از مونترال شعرخوانی کرد.
شرنگ به گفته ی بهرام بهرامی شاعر، نویسنده، منتقد و مترجم”اگرچه یک شاعر اجتماعی است، اما همچنان مانند یک شاعر فرمالیست به فرم و واژه و رفتارهای زبانی می اندیشد.”
بهرامی می گوید:”شعرهای شرنگ بیشتر مفهوم های انسانی دارد و دلنگرانی های او بی عدالتی ست، غم انسان هاست و ستمی ست که بر همه ی ما و بر وحش می رود؛ ما که بخشی از منظومه ی شمسی هستیم. هر شعر شرنگ ضمن اینکه در یک فضای خاصی زندگی می کند، در عین حال در یک فضای خاص زبانی هم هست و ترکیب این دو شعر شرنگ را منحصربه فرد می کند.”
رضا براهنی، شاعر، نویسنده و منتقد بنام و برجسته نیز درباره شعر شرنگ می گوید: “به نظر من در خواندن شعر شرنگ ما باید به این نکته توجه کنیم که سر و کار ما فقط با این نیست که شرنگ می خواهد ما معنای جمله ای را که گذاشته درک کنیم. یعنی زبان در شعر فقط وسیله ی بیان معنا نیست، حتی اگر عالی ترین معنا را هم داشته باشد، بلکه زبان ضمن آنکه آن را بیان می کند یک چیزی هم درباره ی خودش بیان می کند، اسم آن بیان را موقتاً بگذاریم فضای سوم.”
شعرخوانی حسین شرنگ به کلی متفاوت از فضای کلی جلسه بود که طی آن شعرهایی از سلمان ساوجی، مولانا، حافظ، مهدی سهیلی و ملک الشعرای بهار خوانده شده بود.
یکی از ویژگی های شعرخوانی شرنگ شیوه ی اجرای اوست. ضرباهنگی که او در خواندن شعرهایش دارد، باعث می شود که کسی جز خودش نتواند از پسِ خواندن شعرها به آن شیوه برآید.
آی آی چه می چسبد این زنبق و آفتاب
پس از خوردن گلوله هایی از پیش و پسِ سر
پس از جزغالگی با چند کیلو لیتر کلرات پتاسیم و بنزین
آی آی آی
چه می چسبد صعود از لوله دودِ خود
در بیابانی که فردایی دور
اقیانوس خواهد شد یا
خانه ی خاله
آه
چه می چه می چه می چسبد
شرنگ این شعر را در پاسخ به مقاله ی تراب حق شناس درباره ی ترور مجید شریف واقفی گفته است.
او همچنین شعری در پاسخ به آنها که فردوسی را مسخره می کنند، خواند.
شرنگ بعد از خواندن چند شعر، یادی کرد از عیدی نعمتی، شاعر ساکن تورنتو، که متاسفانه با بیماری سرطان درگیر است و ضمن آرزوی سلامتی برای این شاعر، شعر “در سوگ گل” او را خواند.
دریا قطره ای است بر آتش درون
در سوگ گل
دریا تنها قطره ای است و موج ها بلندتر از آرزوی آدمی
برای رسیدن به نان و سرپناه
برای سهم کوچکی از آزادی
بلندتر از قامت آیلان ها
در جهان وارونه
با قایق های چپه شده
بلندتر از طاقت آوارگان سال های گریه
گل های پرپر
او سپس از حاضران خواست به سلامتی عیدی نعمتی دست بزنند و در ادامه چند شعر دیگر خود را خواند.
بخشی از شعر بلند بی بی سی حسین شرنگ را در زیر می خوانید:
بی بی سی تو را دوست دارد
بی بی سی می خواهد تو مستقل باشی
بی بی سی می خواهد تو در اقلیم خودت بی بی سی تماشا کنی
بی بی سی می خواهد همه در اقلیم خودشان بی بی سی تماشا کنند
بی بی سی همه کشورهای پان فاشیست را اقلیمستان می خواهد
بی بی سی در هر شش قدم یک اقلیم می خواهد
بی بی سی اقلیم های شش هفت نفری را هم دوست دارد
بی بی سی می گوید این است شعار بی بی سی
من یه تیراختور، دو تیراختور، صد تیراختور می سازم
بی بی سی می گوید این هم شعار بی بی سی است
من یک خلیج عربی، دو خلیج عربی، صد خلیج عربی می خوام
بی بی سی بلوچستان، بی بی سیزده بلوچستان، سی الاهواز، سی و سه آذربایجان می خواهد
بی بی سی می گوید آهای آسیمیلاسیون، اوهوی جنوساید
بی بی سی می گوید تو که مهر علی سی دلته، عشق ایران سی چنته
بی بی سی صد میلیون فارسستان می خواهد
بی بی سی می گوید همانطور که یوگسلاوی
پس بنابراین ایران چه محلی از اَعراب
ایران چه محلی از اکراد
ایران چه محلی از تراکم
ایران چه
بی بی سی می گوید
آی بگیرید ایران را
بی بی سی می گوید
آی ول نکنید ایران را
بی بی سی می گوید
پنجهزار نعش دیگر، صدهزار نعش دیگر، دویست هزار نعش دیگر
بی بی سی می گوید
پرواز ممنوع
آسمان ممنوع
شنا ممنوع
دریا ممنوع
پیاده روی ممنوع
زمین ممنوع
بی بی سی می گوید
تابو بشکن، تابو بشکن
بی بی سی می گوید
ناتو آمد
بی بی سی می گوید
مال دنیا وفا نداره
وطن چرک دست است
وطن بار کج است
وطن به منزل نمی رسد
بی بی سی می گوید
وطن هر چی توجیبی تر، تودل بروتر
بی بی سی می گوید
در آغاز پنج، شش کشور بود
حالا هم پنج، شش کشور هست و
دویست میلیون وطن
بی بی سی آنقــــــــــــدر جهان وطن است
که وطن را برای خودش و جهان را
برای وطن ها می خواهد
بی بی سی جهان را وطنستان می خواهد
….
بعد از شعرخوانی حسین شرنگ نوبت به موسیقی کلاسیک ایرانی رسید.
حمید (سنتور)، علیرضا مهدوی(ویلن)، سلمان پاک نظر(تنبک) با آواز محمد در این بخش برنامه هنرنمایی کردند.
کانون شعر تورنتو مکانی است که در آن افراد شعرها و نوشته های خود را با دیگران سهیم می شوند. این بار نیز پیش از پایان برنامه، حمید میرخانی، از یاران کانون، شعرهایی از سروده هایش را خواند.
این نشست روز یکشنبه ۲۴ اپریل برگزار شد. نشست بعدی یا نهمین شب شعر و موسیقی کانون شعر تورنتو، یکشنبه ۲۹ می در مرکز فرهنگی ترنزک برگزار می شود. برای اطلاعات بیشتر از صفحه “کانون شعر تورنتو” در فیس بوک دیدن کنید.
