شهروند ـ فرح طاهری: مراسم معرفی کتاب فروغ فرخزاد نوشته فرزانه میلانی شنبه ۱۲ نوامبر ۲۰۱۶ در سالن بنیاد پریا در تورنتو برگزار شد. پروانه ابراهیمی، یکی از دو صفحه آرای این کتاب گردانندگی مراسم را برعهده داشت. او در آغاز ضمن خوشامد به حاضران که سالن را پر کرده بودند، گفت: فکر می‌کنم در این لحظه مهم نیست که فروغ در چه تاریخی به دنیا آمده، مهم این است که او توانسته برخلاف روند جریان آب آن روزها یک سروگردن بالاتر از همه زنان شنا کند و بدون تاریخ درون ذهن و قلب نسل خودش، بعدی و یقینا بعدتر هم بدرخشد.
تاریخ مهم زندگی او که به نوعی می توانست تولد فروغ باشه احتمالا زمانی بود که او با شجاعت بی‌نظیرش بدون هراس با “گنه کردم گناهی پر ز لذت…” همه ی دیوارها و چارچوب‌های زنانه را فرو ریخت. فروغ به گفته یکی از دوستانش تجسم آزادی بود در محبس… فروغ نقطه‌ی ملاقات غم و شادی بود. گاه سوگوار عشق می‌شد و در نهایت افسردگی و گاه عصیانگر و گاه سرشار از عشق و شور زندگی.
در ادامه او یکی از نامه های فروغ به گلستان را خواند و سپس از احمد تبریزی، بنیانگذار و رئیس بنیاد پریا و پرشین سیرکل، میزبان مراسم و ناشر کتاب، دعوت به سخنرانی کرد.
احمد تبریزی گفت، پرشین سیرکل یک موسسه فرهنگی است که ۱۲ سال پیش من و همسرم (فریده جلائی فر) تأسیس کردیم و هدفمان کمک به برنامه های ادبی و فرهنگی و اجتماعی است. در دو مرحله وارد مقوله ای شدیم که نه در وظایف پیش بینی شده ی پرشین سیرکل بود و نه در تخصص ما. اولین آنها انتشار کتاب شاه آقای عباس میلانی بود. من با اینکه رشته ام مهندسی ست اما علاقه ام به تاریخ است، به همین منظور دست به انتشار این کتاب زدیم، اما در مورد این کتاب ادبی، همسرم در این زمینه صاحب نظر است.
تبریزی افزود، خانم میلانی نزدیک به چهل سال در مورد فروغ مطالعه کرده است و چندی پیش تعدادی از اشعار فروغ را انتخاب کرده و برای چاپ به ایران فرستاده که از ده شعر، یکی یا دو تا را اجازه چاپ داده بودند، بنابراین بر ایشان قطعی شد که اجازه انتشار کتاب در ایران را نخواهند داد، پس ما تصمیم گرفتیم که این کتاب را منتشر کنیم و امیدوارم با این کار وظیفه ی کوچکی که من و همسرم به فرهنگ و ادبیات مملکت خودمان داریم، انجام داده باشیم. امیدوارم آنها که کتاب را می خوانند از آن لذت ببرند.
در ادامه ی مراسم، پروانه ابراهیمی، سخنران را معرفی کرد.
او با اشاره به اینکه “فرزانه میلانی استاد ادبیات فارسی و مطالعات زنان در دانشگاه ویرجینیا است”، حاضران را برای اطلاعات بیشتر در مورد سخنران به معرفی نویسنده در کتاب ارجاع داد، و افزود: فرزانه میلانی زنی است مطلع، بسیار سختگیر و پروسواس در کار، اما دقیقا به همان اندازه منعطف. بسیار مهربان و آرام و به همان اندازه جدی و محکم. در برانگیختن اشتیاق خواننده، برای خواندن، بسیار توانمند. زنی است جسور که توانسته سکوت ابراهیم گلستان را بعد از چند دهه بشکند.
روایتی که او با بی طرفی از زندگی ادبی و اشعار فروغ می‌کند آنچنان قوی است که اگر کتاب را آغاز کنید به سختی می‌توانید آن را کنار بگذارید.
او سپس از دکتر فرزانه میلانی دعوت کرد تا پشت میکروفن قرار بگیرد.
فرزانه میلانی قبل از شروع سخنرانی از چند تن سپاسگزاری کرد:
از آقای احمد تبریزی که به همت او این کتاب چاپ شده. همینطور آشنایی با خانم فریده تبریزی که فروغ شناس درجه یک هستند برای من موهبتی بود. کسانی که کتاب را دیده اند می بینند که کتاب شکیل و زیبایی ست. خانم نغمه افشین جاه که واقعا هنرمندند طرح روی جلد را کشیده اند. و دو دوستی که افتخار آشنایی شون را به خاطر این کتاب پیدا کردم، آرش (خارابی) و پروانه خانم عزیز [برای صفحه آرایی کتاب] هم خیلی ممنون هستم.
دکتر میلانی با تأکید بر این که این روایت من از فروغ فرخزاد است، از همه خواست که هر نوع اشتباهی که در کتاب هست، گوشزد کنند و او با سپاس و با ذکر نام آنها، اشتباهات را رفع می کند.
او سپس به موضوع سخنرانی اش پرداخت و گفت: آثار فرخزاد، از شعر گرفته تا داستان کوتاه، از نقد گرفته تا فیلم، با تمام تنوعشان چند ویژگی مشترک دارند و از چند الگوی یگانه پیروی می‌کنند. به عشق، اهمیت هنر، آزادی و مسئولیت فردی، جامعه‌ای برابر برای زن و مرد، کرامت انسانی، احساس غربت و بیگانگی، دلهره و مرگ‌اندیشی و ارتباط این چند دغدغه با یکدیگر می‌پردازند.
او در بخش دیگری از سخنانش گفت: فرخزاد یکی از شخصیت‌های کلیدی قرن بیستم در ایران است. او دریچه‌های نوینی را در ادبیات فارسی گشود. مفهوم مألوفِ شاعر خوب را از انحصار مردان به در آورَد، زبان و ذهن و جسم و جان زنانه را به ادبیات فارسی پیوند زد و چهرۀ آن را برای همیشه عوض کرد. پا را از گلیم سنت فراتر گذاشت. در مقام منِ اندیشندۀ درون‌نگر و عریان‌گو، هم‌صدا با بعضی از شناخته‌شده‌ترین متفکران عصر تجدد، بر اصالت و اعتبار احساسات و تجربیات فردی تأکید کرد. برای به دست آوردن فرصتی مبارزه کرد تا بتواند مالک بدن خود باشد، باورها و احساساتش را انتخاب و بیان کند، و نسبت به خودش و پیرامونش دیدگاهی انتقادآمیز داشته باشد.
و در بخش دیگری گفت: فرخزاد عشق را مایه و ملاط آثار خود کرد. او پس از جست‌وجوهای پیگیر و گاه جانکاه در سه مجموعۀ اسیر، دیوار، و عصیان، سرانجام عشق بزرگ زندگی خود را در ابراهیم گلستان یافت. عشقی متفاوت. عشقی که تنها حول‌وحوش بوس و کنار و آغوش نمی‌چرخید. دریای مهر و نور بود. از هجوم ظلمت و تنهایی می‌رهاند. عبادتی بود که روحی پذیرنده را برانگیخت و به زایشی دوباره انجامید. مجموعۀ تولدی دیگر نه تنها نوید تولد شاعری است که خودش و شعرش را از نو ساخته، بلکه شناسنامۀ تولد معشوق مرد گمشده‌ای در ادبیات فارسی است. در واقع در اشعار او از معشوق مرد رفع حجاب می‌شود.
(متن کامل سخنان دکتر فرزانه میلانی را اینجا بخوانید.)
پس از استراحتی کوتاه در بین دو نیمه ی برنامه، بخش دوم به پرسش و پاسخ اختصاص داشت.
پروانه ابراهیمی ابتدا گرداننده ی بخش پرسش و پاسخ را معرفی کرد: دکتر محمد تاج دولتی دارای لیسانس روزنامه نگاری از ایران، فوق لیسانس و دکترا از فرانسه بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه‌نگاری حرفه‌ای دارد.
وی بیش از ۲۲ سال تجربه کار با رادیو و تلویزیون و مطبوعات کانادا را داشته و به تازگی سایت اینترنتیPersian Mirror.ca را راه‌اندازی کرده است.
دکتر محمد تاج دولتی در آغاز چند پرسش از سوی خودش را مطرح کرد و سپس به پرسش های حاضران پرداخت.
بحث درست نبودن ورود به حریم خصوصی شاعر در این مدت بیش از همه در فضای مجازی مطرح بوده است.
دکتر میلانی در پاسخ به این پرسش گفت، به جای اینکه من حرف های خودم را بزنم از خود فروغ فرخزاد نقل قول بیاورم. یکی از اولین شعرهای فروغ، این بود: به لب هایم مزن قفل خموشی/که در دل قصه‌ای ناگفته دارم/ ز پایم باز کن بند گران را/ کزین سودا دلی آشفته دارم
فروغ در تمام نوشته ها و شعرهاش معتقد بود که تجدد ادبی همراه با صحبت کردن از “من” بود. به گفته ی فرخزاد، هر انسانی یک داستان شنیدنی و گفتنی دارد.
من خودم سالها با این مسئله دست به گریبان بودم. اینکه تا چه حدی می شود جزئیات زندگی کسی را گفت. سئوال این است که این گسست و جدایی بین اندرونی و بیرونی، بین ظاهر و باطن، بین حرفی که باید گفته بشه تا ما بهتر آن شعر و زندگی را بفهمیم، آن خط را باید کجا کشید. من با این دغدغه دست به گریبان بودم. ولی پس از دیدن فیلم “خانه سیاه است”جواب تمام سئوال هایم را گرفتم. او حقیقت را در این فیلم گفته. فروغ در مقدمه ی اسیر می گوید، تو وقتی به حریم خصوصی کسی تخطی می کنی که نقطه ضعف او را آشکار کنی، کار خطایی می کنی. این کتاب فکر نمی کنم چنین کرده. خودِ فروغ در شعرهایش این حرف ها را گفته.
دکتر میلانی نظر شخصی دکتر تاج دولتی را در این مورد پرسید و او گفت، نظرم این است که برای یک چهره ی عمومی، حتی در زمان زنده بودنش، هیچ حد و مرز خصوصی وجود ندارد، و هر محققی با رعایت ضوابط تحقیق حق این را دارد تا آنجایی که ممکن هست و در دسترس هست، برود.
از دیگر پرسش ها، نامه های ابراهیم گلستان به فروغ بود، که خانم میلانی گفتند از وجود چنین نامه هایی اطلاع ندارند.
در این کتاب بیش از سی نامه چاپ شده است که پانزده نامه ی آن نامه های فروغ به ابراهیم گلستان است.
پرسش دیگر، در رابطه با ادعای خانمی به نام سایه اقتصادی نیا بود که معتقد است اولین بار او از اختلال در شخصیت فروغ گفته، و اینکه چرا خانم میلانی در منابع کتاب به اسم ایشان اشاره نکرده است.
خانم میلانی گفت، من از زمان آغاز تز [دکترا] دقیقا ۳۹ سال که در مورد فروغ تحقیق کرده ام و در آخرین کتاب من قبل از کتاب فروغ، به نام Words Not Swords: Iranian Women Writers and the Freedom of Movement(2011) یک بخش فقط راجع به فروغ فرخزاد است و از شما خواهش می کنم اگر این سئوال برایتان مطرح است آن کتاب را بخوانید و ببینید در این مورد من چه نوشته ام. من روانپزشک نیستم، ولی در ادبیات فروغ و و فراز و فرود شعرش کلمه ای که استفاده کرده ام دقیقا Bipolar Impulse است. پسر فروغ فرخزاد، کامیار شاپور، نیز پانزده سال پیش راجع به دوقطبی بودن خودش و مادرش صحبت کرده، که در کتاب هم هست.
در پایان مراسم، دکتر فرزانه میلانی، کتابش را برای علاقمندان امضا کرد.
ویدیوهای این برنامه را در کانال پرشین میرور در یوتیوب ببینید.
