روز شنبه ۱۹ اوت امسال در حالی که دوغان آخانلی نویسنده آلمانی ترک تبار در گرانادای اسپانیا به سر می برد از سوی پلیس اسپانیا دستگیر شد. آخانلی همراه همسرش در اتاق هتل خوابیده بود که چند مامور اسپانیائی با در دست داشتن حکم بازداشت بین المللی آمدند، او را از همسرش جدا کردند و با خود بردند.
دادستان ترکیه، دستگیری نویسنده رمان سه جلدی “دریاهای مرده” را از پلیس بین الملل خواسته بود.
بلافاصله پس از این دستگیری، صدراعظم، وزیرخارجه و رهبران احزاب اصلی آلمان دست به کار شدند و یکی پس از دیگری از دولت اسپانیا خواستند که نویسنده دستگیر شده را به ترکیه تحویل ندهد.
این فشارها اثر گذاشت و آخانلی یک روز بعد به طور موقت آزاد شد، اما متعهد شد تا رسیدگی کامل به پرونده خود از ترک خاک اسپانیا بپرهیزد و دوشنبه هر هفته خود را به دادگاه معرفی و ورقه حضوری را امضا کند.
جلد شهروند ۱۶۶۱
دوغان آخانلی کیست؟
آخانلی در سال ۱۹۵۷ میلادی در شمال شرقی ترکیه به دنیا آمد، اما دوران نوجوانی و جوانی خود را در استانبول گذراند. او در سال ۱۹۹۱ پس از تحمل سال ها زندان حکومت نظامی از ترکیه گریخت و به آلمان پناه آورد. اوخانلی مدتی بعد تابعیت آلمان را پذیرفت و هنگام دستگیری تنها تبعه آلمان بود.
اقای آخانلی به تناوب در شهرهای کلن و برلین زندگی می کرد. او یکی از نخستین نویسندگانی بود که در یک رمان سه جلدی به کشتار اوایل قرن بیستم میلادی در امپراطوری عثمانی پرداخت و این جنایت را به عنوان نسل کشی به تصویر کشید. این رمان “دریاهای مرده” نام دارد.
روز سوم ژوئن سال ۲۰۱۶ میلادی، نمایندگان مجلس فدرال آلمان به اتفاق آراء با صدور قطعنامه ای کشتار ارامنه در امپراطوری عثمانی را “نسل کشی” دانستند. صدور این قطعنامه که یازده نماینده ترک تبار مجلس آلمان نیز پای آن را امضا کرده بودند، آغاز یکی از بحرانی ترین دوران در مناسبات دوستانه آلمان و ترکیه بود.
دولت ترکیه که ده ها سال است می کوشد کشتار ارامنه را کوچک جلوه دهد، صدور قطعنامه نسل کشی را تاب نیاورد و آن را به شدت مورد اعتراض قرار داد.
کار این اعتراض چنان بالا گرفت که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در یک سخنرانی بسیار جنجالی گفت: “نمایندگان ترک تباری که به این قطعنامه رای داده اند باید آزمایش خون شوند تا روشن شود که آیا خون ترکی در رگ هایشان دارند یا نه”.
این سخن ناپسند افکار عمومی آلمان را به شدت علیه اردوغان برانگیخت و بر مناسبات آلمان و ترکیه تاثیر مخرب دیگری گذاشت.
دستگیری دوغان آخانلی توسط پلیس اسپانیا
ترکیه و آلمان در دوران پساکودتا
کودتای ۱۵ ژوئیه سال ۲۰۱۶ نقطه عطف بحران های شدیدتری در مناسبات دو کشور بود. چند ماه پس از این کودتا، دولت ترکیه در حالی که بیش از ۱۵۰ هزار نفر را اخراج کرده، متجاوز از ۵۰ هزار نفر را به زندان انداخته و بیش از ۱۵۰ رسانه را توقیف کرده بود، تصمیم به برگزاری رفراندوم قانون اساسی گرفت. رفراندومی که دامنه اختیارات رئیس جمهور را تا حد یک رهبر خودکامه گسترش می داد.
رهبران ترکیه تصمیم گرفته بودند برای جلب رای بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار ترک صاحب حق رای ساکن آلمان ده ها سخنرانی برای آن ها برگزار کنند. اما دولت آلمان اجازه این کار را به آن ها نداد. اقدام دولت آلمان خشم رجب طیب اردوغان را چنان برانگیخت که در سخنرانی دیگری رهبران این کشور را به پیش گرفتن “رویه فاشیستی شبیه نازی ها” متهم کرد. برخوردها، باز هم خشن تر و غیردوستانه تر شد.
در این گیرودار روشن شد که ۲۹ تبعه آلمان در زندان های ترکیه به سر می برند که دست کم دو تن از آنان روزنامه نگار هستند. دولت آلمان بارها از آنکارا خواست که شهروندانش را آزاد کند، اما آنکارا همواره مدعی شد که این افراد به اتهام همکاری با تروریست ها دستگیر شده اند و تا رسیدگی به اتهاماتشان در زندان می مانند.
با دستگیری نویسنده رمان سه جلدی “مرگ دریاها” دولت ترکیه ظاهرا می خواست هم او را به خاطر پرداختن به مسئله کشتار ارامنه تنبیه کند و هم گروگان تازه ای برای اعمال فشار بر آلمان در چنگ داشته باشد.
یک روز پیش از دستگیری این نویسنده، اردوغان در یک سخنرانی از ترک های مقیم آلمان خواسته بود که در انتخابات پارلمانی آلمان به احزاب دموکرات مسیحی، سوسیال دموکرات و سبزها رای ندهند.
دوغان آخانلی در سال ۲۰۱۰ میلادی هنگامی که پس از ۱۷ سال دوری برای دیدار با پدر بیمارش به ترکیه سفر کرده بود دستگیر و زندانی شد. اما دادگاهی در استانبول او را از اتهامات وارده تبرئه کرد و توانست به آلمان باز گردد.
آخانلی روز یکشنبه ۲۰ اوت پس از آزادی موقت در گفت وگویی با تارنمای هفته نامه آلمانی اشپیگل گفت: “در سال ۲۰۱۰ مرا متهم کردند که رهبر یک سازمان تروریستی هستم و در سال ۱۹۸۹ در سرقتی شرکت داشته ام که یک نفر در جریان آن کشته شده است. طبعا همه این ها باد هوا بود. دولت ترکیه فقط می خواهد مرا وادار به سکوت کند. من بعدا از سوی یک دادگاه در استانبول تبرئه شدم، اما حکم تبرئه در سال ۲۰۱۳ لغو و یک حکم توقیف فوری صادر شد. اما نمی دانستم که آن ها مرا در خارج از ترکیه به وسیله اینترپل تعقیب می کنند. با توجه به این که ترکیه در حال حاضر هزاران نفر را در خارج از کشور تعقیب می کند، فکر نمی کردم کشورهای اروپایی این کار را جدی بگیرند”.
اقامت اجباری دست کم ۴۰ روزه در اسپانیا
نویسندگان آلمانی به دستگیری آخانلی اعتراض کردند
نویسنده آلمانی ترک تبار اکنون در شرایط دشواری قرار گرفته است. او تا تعیین تکلیف نهایی پرونده خود حق ترک خاک اسپانیا را ندارد، قادر به پرداخت درازمدت هزینه هتل نیست و باید در مادرید آپارتمانی اجاره کند.
دولت ترکیه چهل روز وقت دارد که درخواست تحویل او را تسلیم دولت اسپانیا کند. دست کم تا آن زمان او باید در اسپانیا بماند و هر دوشنبه نزد دادگاهی در مادرید اعلام حضور کند.
به گفته آخانلی در حال حاضر یک نویسنده سوئدی ترک تبار نیز به درخواست دولت ترکیه از سوی پلیس بین المللی در اسپانیا دستگیر شده و هم اکنون در زندان به سر می برد.
آخانلی می گوید:”من آزادی خود را مدیون اقدام فوری و جدی رهبران سیاسی آلمان هستم، وگرنه مثل همکار سوئدی خودم باید در زندان می ماندم”. وی امیدوار است که اگر ترکیه درخواست تحویل او را تسلیم دولت اسپانیا کرد، به عنوان شهروند آلمان به این کشور تحویل داده نشود.
روز دوشنبه ۲۱ آگوست آنگلا مرکل صدراعظم آلمان اعلام کرد که مناسبات سیاسی و تجاری آلمان با ترکیه، متاثر از رفتارهای نادرست رجب طیب اردوغان، باز هم محدودتر خواهد شد.
