* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
سرمازدگی بر اثر قرار گرفتن در سرمای شدید و یخ زدن یکی از بافت های بدن به وجود می آید. انگشتان دست و مخصوصاً انگشتان پا، گوش و بینی بیشتر در معرض خطر هستند. دو نوع سرمازدگی وجود دارد که هر کدام دو درجه دارند و بستگی به شدت صدمه به بافت های آسیب دیده دارد. پوست دو لایه دارد؛ اپیدرم و درم.
سرمازدگی سطحی
در سرما زدگی درجه یک فقط اپیدرم یعنی لایه رویی پوست صدمه می بیند.
سرما زدگی درجه دو اپیدرم و قسمتی از درم صدمه می بیند.
ـ سرمازدگی درجه یک: در این حالت بیشتر قسمت های انتهایی بدن و گوش و بینی دچار می شوند. پوست سفید و بی حس و گاهی قرمز و به تدریج سفت می شود و پس از گرم شدن احساس خارش، سوزش و درد هم ممکن است دیده شود.
ـ سرما زدگی درجه ۲ : پوست قرمز یا آبی می شود. پوست یخ زده و سفت شده و به تدریج متورم می شود و تاول می زند. در این دو حالت آسیب های وارده دائمی نیستند.
ـ سرما زدگی درجه ۳ : اپیدرم، درم و چربی زیر درم آسیب دیده سفید یا آبی و سفت می شود و تاول بزرگ ایجاد شده و خونی می گردد.
ـ سرما زدگی درجه ۴ : به غیر از لایه های گفته شده عضلات و تاندون ها هم آسیب دیده اند. در این مرحله پوست ابتدا قرمز و بعد سیاه می شود. در این دو حالت آسیب های وارده دائمی و برگشت ناپذیر هستند و گاهی اوقات برای جدا کردن بافت مرده احتیاج به عمل جراحی و یا قطع عضو وجود دارد.
چه کسانی در خطرند
ـ در مرحله سطحی بیشتر از همه زنان، بعد کودکان و سالخوردگان.
ـ بیماران مبتلا به دیابت یا بیماری های دیگر که باعث ضعف در گردش خون می شوند.
ـ بیمارانی که از بیماری های قلبی عروقی رنج می برند.
ـ افراد سیگاری و کسانی که الکل مصرف می کنند.
ـ افرادی که به مدت طولانی در هوای سرد کار می کنند و ورزشکاران ورزش های زمستانی
ـ سربازان
ـ افراد بی خانمان
ـ مبتلایان به فنومن رینود
ـ فشار خون سرخرگی و داروهای خواب آور هم می توانند احتمال بروز سرمازدگی را بیشتر کنند.
عوامل تشدید کننده
گرسنگی، خستگی، ترس، هیجان، بی خوابی، کم آبی، سنگینی کوله پشتی، توفان، کمبود اکسیژن، تعریق بیش از حد، تند راه رفتن، نفس نفس زدن و فعالیت بدنی شدید در هوای سرد.
عوارض ناشی از سرمازدگی
ـ افزایش حساسیت به سرما و سرمازدگی دوباره
ـ ارتریت یخ زدگی
ـ نقص در رشد کودکان سرمازده
ـ عفونت
ـ گانگرن
ـ هیپوترمی و مرگ
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
ـ وقتی که علائم سرمازدگی درجه ۳ و ۴ نمایان هستند.
ـ تب بیش از ۳۸ درجه سانتی گراد
ـ سرگیجه ـ گیج بودن
درمان
سرمازدگی درجه یک و دو صدمات دائمی تولید نمی کنند، پس می شود به آرامی پوست را با آب گرم شست، دست سرمازده را در زیر بغل یا کشاله ران گرم کرد، صورت و گوش و بینی را با دست دستکش دار گرم و خشک کرد، از حرارت مستقیم استفاده نشود، زیرا می تواند تولید سوختگی بکند.
سرمازدگی درجه۳ و ۴: باید حتماً درمان های پزشکی انجام شود، پانسمان مخصوص برای محافظت و در صورت صدمات شدیدتر آتل لازم است. اگر قسمت هایی از نسوج مرده اند باید برداشته شوند.
ـ آنتی بیوتیک و داروهای دیگر را در صورت لزوم پزشک تجویز می کند.
ـ آب داروست و آب درمانی به تمیز شدن پوست و قسمت های مرده کمک می کند.
ـ در صورت لزوم از داروهای ضد درد استفاده می شود.
ـ درمان اکسیژنوتراپی با اکسیژن خالص
ـ عمل جراحی برای برداشتن نسوج مرده و احتمالاً قطع عضو
سایر عوارض سرمازدگی
حدود ۷۰ درصد بیماران دیابتی از نروپاتی دیابت رنج می برند. نروپاتی دیابتی باعث صدمه و تخریب سلول های عصبی مخصوصاً در پا و دست می شود. این بیماران معمولاً احساس درد نمی کنند و در نتیجه بیمار متوجه سرمازدگی و ضربه و صدمه به پاها نمی شود و همین می تواند باعث کبودی و زخم و سایر عوارض پای دیابتیک بشود.
هم چنین مطالعات نشان می دهد که احتمال آسیب دیدن استخوان های پا مخصوصاً قوزک پا مثل شکستگی و سرمازدگی استخوان و سقوط و شکستگی و صدمات وارده به مفاصل در هوای سرد بسیار زیاد است مخصوصاً برای بیمارانی که از بیماری های روماتیسمی و پوکی استخوان و سایر عارضه های مفصلی و استخوانی رنج می برند.
پیچ خوردگی مچ پا و شکستن استخوان های لگن مخصوصاً سر استخوان ران، زانو، پاشنه و انگشتان پا از مهمترین مشکلاتی است که مخصوصاً افراد سالخورده به آن دچار می شوند.
بنابراین توصیه می شود که در فصل زمستان از کفش های پاشنه بلند که کف صاف هم دارند و به آسانی لیز می خورند استفاده نشود و در عوض از چکمه ها و کفش های دارای پاشنه کوتاه و کف عاج دار و در صورت امکان مقاوم در مقابل آب و برف و باران استفاده شود. در این جا موادی به فروش می رسد که کفش ها را عایق می کند.
چند راهنمایی
لباس گرم و مناسب. دستکش هایی که ۴ انگشت با هم هستند بهتر است از دستکش های با انگشتان جداگانه، پوشیدن چند لباس روی هم باعث نگهداری هوا و جلوگیری از دفع گرمای بدن می شود. استفاده از کلاه و شال گردن مخصوصاً اگر باد می وزد. نوشیدن مایعات بیشتر از سایر فصول مخصوصاً مایعات گرم و غذاهای پر کالری. پوشیدن دو جفت جوراب در صورت امکان اولی کتانی و دومی پشمی. استفاده از لباس های امپرمابل (ضد آب). همراه داشتن گرم کننده های شیمیایی برای دست و پا.
