عکس ها: ثمر صارمی

   «شهریاران بی قرار» گزیده ای از بیش از هفتاد اثر کیوان مهجور، نقاش و طراح ساکن مونترال است. ساعت هفت غروب روز شنبه ده سپتامبر این نمایشگاه در کتاب فروشی و گالری مکیک مونترال با حضور خود هنرمند گشایش یافت. این کارها از سال ۲۰۰۶ بدینسو خلق شده و این نخستین بار است که کیوان مهجور نمایشگاهی از آثار خود بر پا کرده است. مکیک که از سال ۲۰۰۷ کار خود را آغاز کرده تاکنون چندین نمایشگاه با ارزش و دیدنی از آثار هنرمندان داشته است. استقبال از نمایشگاه «شهریاران بی قرار»اما در میان تمام نمایشگاه هایی که تاکنون در این گالری برگزار شده، کم نظیر بوده است. کیوان مهجور از هنرمندان پرسابقه، صاحب نام و پر کار جامعه ایرانیان مونترال و کاناداست اما به سبب حساسیت ها و اخلاق و مرامی که به عنوان یک هنرمند دارد با وجود آن که سالهاست بدون وقفه آثار دیدنی بسیار خلق کرده، پیش از این هیچگاه نمایشگاهی از کارهای خود به تماشا نگذاشته بوده است.

تابلوها همه سیاه و سفید هستند اما نقاش با استفاده از تونالیته های خاکستری، رنگ ها را هم برای ارتباط گرفتن با تماشاگرانش بکار گرفته و این کار با شناخت استادانه رنگ ها و ترجمه آنها به سایه روشن های خاکستری ممکن شده

علاقمندان به نقاشی ها و طرح های کیوان مهجور آثار او را به طور خصوصی دیده و می بینند. من هم این فرصت را داشته ام که شماری  از کارهای کیوان را در آتلیه خصوصی خانه اش ببینم. شمار زیادی از نقاشی های این هنرمند، بویژه تابلوهای رنگی او، همین گونه به وسیله علاقمندان به آثار این نقاش خریداری شده اند. به این دلیل در عمل جز شماری اندک، تمام کارهای کیوان مهجور در دست مردم، در خانه های آن ها و به  کلکسیون های خصوصی راه یافته و در آنجا نگهداری می شوند. کیوان علاوه بر وسواس برای به نمایش گذاشتن آثارش، هیچگاه کارهایش آنقدر در دستش جمع نیامده اند که از آنها نمایشگاهی بر پا کند.

مجموعه ای که اکنون به نمایش درآمده، گزیده ای از کارهای سیاه قلم نقاش هستند که بعد از سالها انتظار هنردوستان و علاقمندان آثار این هنرمند، به نمایش گذاشته شده اند. امید می رود در آینده با جمع آوری دست کم گزیده ای از دیگر کارهای کیوان از کلکسیون های خصوصی، نمایشگاه های دیگری از کارهای او در مونترال و دیگر شهرهای کانادا و جهان برگزار شود.

کیوان مهجور در سال ۱۳۲۷ در اصفهان به دنیا آمده است. بعد از پایان مدرسه ابتدایی، مادرش او را برای یادگیری نقاشی و مینیاتور نزد « حاج مصورالملکی*» مینیاتوریست و نقاش معاصر و مشهور اصفهان و ایران به شاگردی می فرستد. کیوان نزد این استاد با رنگ، قلم و قلم مو و بوم و کاغذ نقاشی و با طراحی، نقاشی و مینیاتور آشنا شده و کار خود را در همان سالهای نوجوانی  آغاز کرده است. بعد از تحصیلات متوسطه اش در اصفهان برای ادامه تحصیل به دانشگاه پهلوی شیراز رفته و در آنجا ادبیات فارسی خوانده است. کیوان در سالهایی که شاگردی می کرده در می یابد که نقاشی و بویژه مینیاتور در مصور کردن کتاب ها به کار برده می شوند و نقشی اساسی در تذهیب آثار ارزشمند ادبی دارند و همین انگیزه ای شد که کیوان به تحصیل ادبیات بپردازد.

مجموعه «شهریاران بی قرار» ارائه کم نظیری است از هنر یک هنرمند ایرانی تبار  با تکیه بر سنت های دیرین هنرهای تجسمی ایران  اما بانگرش، اندیشه و احساسی همه گیر و جهانی

بعد از پایان تحصیلات دانشگاهی در تهران اقامت گزیده و اولین آثارش، عمدتا در قالب طرح و آثار گرافیک در روزنامه آیندگان و فصلنامه «فرهنگ و زندگی» منتشر شدند.

درونمایه بیشتر تابلوهای دغدغه، بی قراری و نوعی احساس و تجسم تزلزل، اضطراب ، بی مکانی و بی زمانی و سرگشتگی

از سال ۱۳۵۲ به عنوان یکی از برنامه ریزان فرهنگسرای نیاوران که محل عرضه آثار پر ارزش هنری در سال های پنجاه، تا پیش از انقلاب اسلامی بود و تا رخداد این انقلاب مشغول به کار بود. در همین دوران کتاب فروشی و انتشاراتی «نشر آزاد» را با همراهی «امید روحانی» در تهران راه اندازی کرد. «نشر آزاد» کتابفروشی و انتشاراتی متفاوت آن دوران بود. این مرکز محل رفت و آمد گروهی از روشنفکران و هنرمندان دهه پنجاه بود و در خیابان وصال شیرازی قرار داشت. نشر آزاد با چاپ «معصوم پنجم» اثر مشهور «هوشنگ گلشیری» به چاپ و انتشار مجموعه ای از آثار متفاوت همت کرد. «نشر آزاد» هم با وقوع انقلاب اسلامی مانند بسیاری از مراکز فرهنگی و هنری دیگر تعطیل شد. طراحی شمار قابل توجهی از کتاب هایی که نشر آزاد منتشر کرد، کار کیوان مهجور بودند. این نقاش و فعال هنری فرهنگی در سال ۱۳۵۹ همانند بسیاری ایران را ترک کرد و پس از یک اقامت یک ساله در پرتغال در سال های آغازین دهه هشتاد به کانادا مهاجرت کرده و از آن زمان تاکنون در مونترال زندگی می کند. در همه این سال ها تنها یک بار تعداد معدودی از کارهایش در سال ۱۹۸۴ در یک نمایشگاه گروهی همراه با چند نقاش مهاجر دیگر به ابتکار وزارت امور فرهنگی کبک به نمایش گذاشته شدند.

موضوع آثار «شهریاران بی قرار» تنها بزرگان و پادشاهانی که در تابلو ها به نمایش گذاشته شده، نیستند. بلکه همه شمول، به همه انسانها و به «جهان بودن»  مربوط می شود

مجموعه « شهریاران بی قرار»  طرح ها و نقاشی های سیاه و سفید کیوان، به گفته خود هنرمند، به نوعی یادداشت های روزانه او هستند. کیوان با مرکب و روی کاغذ این آثار را خلق کرده است. این آثار نوعی وقایع نگاری تصویری هستند که به زیبایی و با حوصله و مهارت ویژه ای با استفاده از تمام امکانات نقاشی و طراحی خلق شده اند. درونمایه بیشتر این تابلوهای دیدنی دغدغه، بی قراری و نوعی احساس و تجسم تزلزل، اضطراب و بی مکانی و بی زمانی، سرگشتگی انسان عصر ماست. بر خلاف آنچه عنوان نمایشگاه به ذهن متبادر می کند، موضوع آنچه در این آثار با قدرت قلم، تخیل و تسلط چشمگیر هنرمند بر تصویرسازی و ارتباط گیری به واسطه ایماژها و نگاره ها، خط و حجم و فضا به چشم می خورد، تنها بزرگان و پادشاهانی که در تابلوها به نمایش گذاشته شده، نیستند. بلکه همه شمول و به همه انسانها، به «جهان بودن» مربوط می شود. به لحاظ تکنیک نگارگری، مهجور استفاده کم نظیری از مینیاتور و مهارتش در این سبک نقاشی سنتی ایران و شرق دور کرده است. در مینیاتور پرسپکتیو وجود ندارد همه چیز در سطح و دو بعدی تصویر می شود. کیوان این اصل را تا مرز آن رعایت کرده تا بتواند آزادانه آنچه می خواهد تصویر کند و هم اما به گونه ای ظریف نوعی پرسکتیو ویژه  که  راه را بر خیال او و تماشگران کارهایش نمی تواند مسدود کند، در خلق این تابلوها به کار برده است. آناتومی اندام حیوانات و شخصیت های تابلو هم به غایت ساده در طراحی آن ها به کار رفته است. این ابتکار و تعمد هوشمندانه سبب شده تا آن چه بر سوژه های تابلو می گذرد تا حد عریانی برملا شود.  موضوع این آثار موقعیت و وضعیت، «بودن»  آدم ها در ارتباط با حیوانات و درخت و گل و گیاه به عنوان عناصر طبیعت هستند و نقاش در چند کارش از کالیگرافی، خطاطی فارسی و لاتین برای درغلتاندن ترکیب همه اینها در هاله ای دعا مانند، طلسم گونه و رمزآلود استفاده کرده است. تابلوها همه سیاه و سفید هستند اما نقاش موفق شده با استفاده از تونالیته های خاکستری، رنگ ها را هم به ضرورت برای ارتباط گرفتن با تماشاگرانش بکار بگیرد. این کاری است که تنها با شناخت رنگ ها و ترجمه آنها به سایه روشن های خاکستری ممکن می شود و نشان از تجربه فراوان کیوان در شناخت رنگ و استفاده از آن در نقاشی دارد.

عمده ترین بارزه این آثار استفاده بسیار ظریف از نگاره های ایرانی و گاه شرقی در ایجاد ارتباط با تماشگران است

عمده ترین بارزه این آثار استفاده بسیار ظریف از نگاره های ایرانی و گاه شرقی (مانند لباس ها، ابزار و مانند اینها) و بویژه مینیاتور در ایجاد ارتباط با تماشگران و القای مضامین و احساساتی است که نقاش در تابلوهایش به آنها پرداخته است. توازن هندسی، – گرافیکی طرح ها و ایجازشان از دیگر جذابیت های این مجموعه کارهاست. این مهم بدون در غلتیدن به ورطه کارهای مینیمالیستی انجام شده است.

این نمایشگاه بی شبهه از اتفاقات مهم هنری بوده و بویژه ارائه بی نظیری از هنر یک هنرمند ایرانی تبار از هنری است که ریشه در سنت های دیرین هنرهای تجسمی ایران دارد اما با نگرش، اندیشه و احساسی همه شمول و جهانی انجام و عرضه شده است.

نمایشگاه «شهریاران بی قرار» تا سی اکتبر برقرار خواهد بود.

 

حاج حسین مصورالملکی معروف به حاج مصورالملکی (۱۳۴۸ -۱۲۶۸ خورشیدی) نقاش، نگارگر، تذهیب کار، قلمدان ساز و شاعر از آخرین استادان مینیاتور مکتب اصفهان  و نقاشی سنتی  بوده است. آثار او در کنار بزرگانی چون کمال الملک، قولر آقاسی، رضا عباسی ، استاد محمود فرشچیان  و … به عنوان نمونه هایی از هنر نقاشی و بویژه نقاشی سنتی و مینیاتور ایران در مهمترین موزه های ایران و جهان عرضه و نگهداری می شوند.

 

* علی شریفیان هنر آموخته رشته تئاتر و هنراست و در رشته علوم ارتباطات در کانادا تحصیل کرده، از همکاران شهروند است و علاوه بر مسائل هنری به عنوان روزنامه نگار آزاد درباره امور سیاسی، اجتماعی و هنر و فرهنگ  کانادا هم می نویسد.